Ο πρώτος δάσκαλος στη Σαμοθράκη ήταν από την Δημητσάνα Γορτυνίας!

Τετάρτη, 19 Οκτωβρίου 2022 20:44

Ο Χρήστος ΡΗΓΟΠΟΥΛΟΣ, ο πρώτος δάσκαλος στην Σαμοθράκη γεννήθηκε το 1839 στη Ζάτουνα, ένα χωριό πολύ κοντά στη Δημητσάνα της Αρκαδίας. Έβγαλε το εξατάξιο Γυμνάσιο της Δημητσάνας. Το Γυμνάσιο αυτό είχε ένα πολύ καλό επίπεδο σπουδών και φήμη, είχε πολύ καλούς καθηγητές και οι απόφοιτοί του διορίζονταν ως γραμματοδιδάσκαλοι.

Γράφει ο Βασίλης Ρηγόπουλος ... "

Στην φωτογραφία αυτή εικονίζονται, λίγο καιρό πριν το θάνατο του, ο Χρήστος Ρηγόπουλος ο πρώτος δάσκαλος στην ιστορία της Σαμοθράκης, η γυναίκα του Αγγελική (το γένος Καλακίκου) και η κόρη τους Όλγα.

Ο Χρήστος Ρηγόπουλος γεννήθηκε το 1839 στη Ζάτουνα, ένα χωριό πολύ κοντά στη Δημητσάνα της Αρκαδίας. Έβγαλε το εξατάξιο Γυμνάσιο της Δημητσάνας. Το Γυμνάσιο αυτό είχε ένα πολύ καλό επίπεδο σπουδών και φήμη, είχε πολύ καλούς καθηγητές και οι απόφοιτοί του διορίζονταν ως γραμματοδιδάσκαλοι.

Ο Χρήστος Ρηγόπουλος όταν τελείωσε το σχολείο αποφάσισε να πάει στη Σμύρνη για να φοιτήσει στη εκεί φημισμένη Ευαγγελική Σχολή και παράλληλα να εργάζεται για να βγάζει τα προς το ζην. Η κοσμοπολίτικη Σμύρνη, που ανήκε φυσικά στην Οθωμανική αυτοκρατορία, ήταν μεγάλο εμπορικό κέντρο. Το εμπόριο και γενικότερα οι οικονομικές δραστηριότητες της πόλης και της περιοχής ήταν κατά κύριο λόγο σε χέρια ελλήνων. Ήταν δεκαετία του 1860.

Στη Σαμοθράκη, που μετά τη σφαγή του 1821 είχαν μείνει μόνο 100 κάτοικοι, άρχισαν σιγά-σιγά να έρχονται έλληνες από διάφορες περιοχές της χώρας και να γίνονται πλέον μόνιμοι κάτοικοι του νησιού. Έτσι αναδύθηκε ένα πρόβλημα: ελληνική γραφή και ανάγνωση σε όλο το νησί ήξεραν οι δυο ιερείς και ελάχιστοι άλλοι, που ίσως μετριόνταν στα δάκτυλα των δύο χεριών. Η τουρκική διοίκηση δεν είχε κανένα ενδιαφέρον να μάθουν ελληνικά τα Σαμοθρακιτόπουλα. Έπρεπε η ελληνική κοινότητα, μόνη της, να βρει επειγόντως δάσκαλο. Τότε οι δάσκαλοι λέγονταν δημοδιδάσκαλοι και την αμοιβή τους την πλήρωνε άτυπα η ελληνική κοινότητα.

Έτσι, την ίδια εποχή, δηλαδή περί το τέλος της δεκαετίας του 1860 (πιθανότατα μεταξύ 1868 και 1870), ένα καράβι σαμοθρακίτικο, με τους επικεφαλής της κοινότητας, πηγαίνει στη Σμύρνη για να βρει δάσκαλο για τα παιδιά τους. Βασικό μέλος της επιτροπής αυτής ήταν ο Αναστάσιος Αναστασιάδης που εκτός από το γενικό είχε και άμεσο ενδιαφέρον να μάθει γράμματα ο γιος του Δημήτριος. Στη Σμύρνη απευθύνθηκαν σε πολλούς δασκάλους αλλά κανένας δεν ήθελε να αφήσει την κοσμοπολίτικη Σμύρνη και να πάει στη Σαμοθράκη που τότε προσπαθούσε, με τους λίγους αλλά αυξανόμενους κατοίκους της, να επουλώσει, όσο γινόταν, τις πληγές της μεγάλης σφαγής του 1821. Στην επιτροπή αυτή ήταν όλοι τους απογοητευμένοι που δεν βρήκαν δάσκαλο και κάθισαν σε ένα παραλιακό καφενείο. Μπροστά ήταν δεμένο το καράβι τους. Δίπλα τους καθόταν μόνος ένας νεαρός. Τον ρώτησαν: "Ξέρεις να διαβάζεις;" Ο νεαρός, που ήταν ο Χρήστος Ρηγόπουλος, νόμισε ότι ήθελαν να τους διαβάσει κάποια επιστολή ή κάποιο έγγραφο. Τότε ήταν μια συνηθισμένη πρακτική δεδομένου ότι ήταν πολύ μεγάλο το ποσοστό των αναλφάβητων. Και τους απαντά: "Βέβαια ξέρω. Είμαι γραμματοδιδάσκαλος". Συζήτησαν μαζί του έκριναν ότι ήταν κατάλληλος να διδάξει ελληνική γραφή και ανάγνωση στα παιδιά τους. Τους άρεσε και σαν προσωπικότητα. Τότε οι Σαμοθρακίτες τον έπιασαν και χωρίς να του πουν τον σκοπό τον έβαλαν με βία στο πλοίο και αναχώρησαν για τη Σαμοθράκη.

Έτσι ο Χρήστος βρέθηκε να είναι δάσκαλος στη Σαμοθράκη. Οι Σαμοθρακίτες τον αγάπησαν αλλά και ο ίδιος ενθουσιάστηκε με τη Σαμοθράκη και τους κατοίκους της. Από τη στιγμή που πάτησε το πόδι του στο νησί, στα πάνω από 40 χρόνια μέχρι το θάνατο του, δεν πρέπει ποτέ να ταξίδεψε εκτός Σαμοθράκης. Τον αποκαλούσαν χαϊδευτικά "Δασκαλέλια". Το "Δασκαλέλιας" τον συνόδευσε σε όλη του τη ζωή. Αυτό ήταν για τους Σαμοθρακίτες και το όνομα του και το επίθετο του. Για να είναι σίγουροι ότι θα μείνει τον προξένεψαν και τον πάντρεψαν με την κόρη του παπά-Ραξή του πρώτου, την Ελισάβετ. Χρήστος και Ελισάβετ έκαναν τρεις γιους: τον Νικολή, τον Ξενοφώντα και τον Ραξή (που κατά τη χειροτονία του σε αρχιμανδρίτη ονομάστηκε πατήρ Αλέξιος ή παπά Ραξής όπως συνήθιζαν να τον αποκαλούν πολλοί). Η Ελισάβετ όμως πέθανε πολύ νωρίς και ο Χρήστος ξαναπαντρεύτηκε την Αγγελική Καλακίκου. Με την Αγγελική έκαναν 8 παιδιά: Αφροδίτη, Όλγα, Πολύμνια, Βερενίκη, Ελισάβετ, Ζαφειρία, Σωκράτη και Στρατή. Από τα συνολικά 11 παιδιά τα 4 έμειναν στην Ελλάδα (Ξενοφών, Ραξής, Πολύμνια και Βερενίκη) και τα υπόλοιπα 7 μετανάστευσαν στην Αμερική.

Και κάτι που δεν είναι πολύ γνωστό. Ο Χρήστος Ρηγόπουλος ως γραμματέας της εκκλησιαστικής επιτροπής στις 20-12-1886 υπέγραψε έγγραφο, που αναφέρεται στην εκτύπωση εκκλησιαστικών χαρτονομισμάτων. Στις 1 Ιουνίου1887 στον δεύτερο κώδικα της εκκλησίας της Κοιμήσεως της Θεοτόκου, υπάρχει διευκρινιστική σημείωση που έχει ως εξής: «΄Εναρξις εγένετο εν τω παρόντι τη α΄ Ιουνίου1887 ο Γραμματέας Χρήστος Ν. Ρηγόπουλος». Υπογράφει, ως γραμματέας της εκκλησίας, για την εκτύπωση χαρτονομισμάτων συνολικής αξίας 11.330 γροσίων, σε έγγραφο στις 20 Απριλίου 1888 (βλ. Γ.Ν.Αικατερινίδη: ΕΚΚΛΗΣΙΑΣΤΙΚΑ ΝΟΜΙΣΜΑΤΑ ΕΠΙ ΤΟΥΡΚΟΚΡΑΤΙΑΣ

Η ΠΕΡΙΠΤΩΣΗ ΤΗΣ ΣΑΜΟΘΡΑΚΗΣ).

Η οικογένεια όμως του Χρήστου στη Ζάτουνα δεν έμαθε την εξέλιξη αυτή και θεωρούσαν ότι τον έχασαν. Βλέπετε τότε η μεν Ζάτουνα ανήκε στην ελεύθερη Ελλάδα ενώ η Σαμοθράκη ήταν ακόμη υπόδουλη στην Οθωμανική αυτοκρατορία. Η επικοινωνία δεν ήταν καθόλου εύκολη υπόθεση. Μετά από πολλά χρόνια ο ανηψιός του, Ανδρέας Χαραλάμπους Ρηγόπουλος, πήγε από τη Ζάτουνα στη Σμύρνη για να βρει τα ίχνη του χαμένου θείου του. Δεν βρήκε τίποτα. Δεν μπορούσε να φαντασθεί ότι ο χαμένος θείος του ήταν δάσκαλος στη Σαμοθράκη. Ο Ανδρέας όμως παρέμεινε στη Σμύρνη και άνοιξε ένα μεγάλο καφενείο. Κατά τη Μικρασιατική καταστροφή κατέφυγε με την οικογένεια στη Λήμνο. Πρέπει από την οικογένεια αυτή να προέρχονται τα αδέλφια Ρηγόπουλοι που είχαν κατάστημα με υφάσματα στην Αλεξανδρούπολη. Το κατάστημα τους ήταν κοντά στο σπίτι των γονιών μου. Ο πατέρας μου όμως πέθανε το 2003 χωρίς να ξέρει ότι αυτούς που καλημέριζε κάθε πρωί ήταν ξαδέλφια του. Νόμιζαν όλοι ότι πρόκειται για συνωνυμία.

Ο δάσκαλος πέθανε περί το 1910. Η γυναίκα του, Αγγελική, το 1939 πηγαίνει στην Αμερική. Μένει στην Αμερική μέχρι περίπου το 1948 οπότε και επιστρέφει στη Σαμοθράκη. Όταν έφθασε στην Καμαριώτισσα επέμενε ότι ήθελε πρώτα να πάει στις Μακρυλιές για να δει τον εγγονό της τον Μιχάλη Καραδημητρίου που υπεραγαπούσε. Τις κόρες της, Πολύμνια και Βερενίκη, που ήταν στη Χώρα θα τις έβλεπε μετά. Πήγε με καΐκι στη παραλία των Μακρυλιών και ο εγγονός της Χρήστος Καραδημητρίου (μετέπειτα παπά Χριστόφορος) έστειλε αγωγιάτη να τη μεταφέρει στις Μακρυλιές. Στα μισά της διαδρομής αισθάνθηκε αδιαθεσία και ζήτησε από τον αγωγιάτη να κατέβει από το άλογο. Έσκυψε, πήρε μια χούφτα χώμα, το φίλησε και ξεψύχησε. Δεν πρόλαβε να δει τις κόρες της, ούτε τον εγγονό της, τον Μιχάλη, ούτε τους άλλους συγγενείς και φίλους. Η συναισθηματική φόρτιση σίγουρα έπαιξε το ρόλο της. Η περίπτωση του θανάτου της Αγγελικής ήταν θέμα συζήτησης στη Σαμοθράκη για πολλά χρόνια.

(Πολύτιμες πληροφορίες μου έδωσαν η Κική Βαφείδου (Angie Provatas) από την Αμερική όπου ζει , η ξαδέλφη μου Κική Ρηγοπούλου- Papke επίσης από την Αμερική και ο Φίλιππος Καρβελάς (το γένος Ρηγοπούλου), από τη Ζάτουνα, δικηγόρος στον Άρειο Πάγο. Τη φωτογραφία, που είναι και η μοναδική που σώζεται του Χρήστου Ρηγόπουλου, μου την έστειλε η Κική Ρηγοπούλου- Papke. Άλλη μια φωτογραφία με τον Χρήστο Ρηγόπουλο σε νεότερη ηλικία δυστυχώς χάθηκε)"