"Τσακώνικα" | Η διάλεκτος που παραμένει "ζωντανή" στην Κυνουρία

Τετάρτη, 17 Μαρτίου 2021 12:16

Οι διάλεκτοι αποτελούν στοιχείο πολιτισμικής κληρονομιάς μιας γλώσσας και μιλιούνταν πριν ή παράλληλα με αυτή. Οι Αρκάδες μιλούσαν την Αρκαδική ή Αρκαδοκυπριακή διάλεκτο, η οποία αποτελούσε την τέταρτη διάλεκτο της αρχαίας Ελλάδας, μετά την Ιωνική ή Αττική, την Δωρική , και την Αιολική.

Σήμερα η διάλεκτος που έχει επιβιώσει και εξακολουθεί να χρησιμοποιείται από ομιλητές στην Αρκαδία είναι η Τσακωνική. Η Τσακωνική διάλεκτος μιλιέται στη νότια περιοχή της Κυνουρίας. Εάν ομιλούνταν από αρκετό κόσμο ή διέθετε ισχυρή λογοτεχνική παρουσία αλλά και διοικητική αυτονόμηση, η οποία θα την οδηγούσε στην αναγνώριση αλλά και θα την καθιστούσε κατάλληλη για σχολική διδασκαλία, θα μπορούσε να ταξινομηθεί ως ξεχωριστή γλώσσα.

Η διάλεκτος αυτή εντοπίζεται πλέον στη νότια επαρχία Κυνουρίας του Νομού Αρκαδίας, όπως το Λεωνίδιο, ο Τυρός καθώς και τα χωριά Μέλανα, Άγιος Ανδρέας, Βασκίνα, Πραστός, Σίταινα και Καστάνιτσα.

Η τσακωνική δεν θεωρείται επίσημη γλώσσα και δεν διδάσκεται, ωστόσο γίνεται προσπάθεια στα πλαίσια ενός πολιτιστικού προγράμματος για τη διάσωσή της ενώ στον Τυρό οι νέοι εξακολουθούν να την χρησιμοποιούν.

Μέσα σε όλα, η τσακωνική διάλεκτος έχει αποτελέσει αντικείμενο μελέτης πολλών γλωσσολόγων και μελετητών. Αξιοσημείωτη είναι η δουλειά του «ΚΕΝΤΡΟΥ ΕΡΕΥΝΗΣ ΤΩΝ ΝΕΟΕΛΛΗΝΙΚΩΝ ΔΙΑΛΕΚΤΩΝ ΚΑΙ ΙΔΙΩΜΑΤΩΝ – Ι.Λ.Ν.Ε». Παρακάτω παρατίθεται ένα δείγμα της μελέτης τους.

Απομαγνητοφώνηση	Απόδοση στην Κοινή Νέα Ελληνική
Το ένα έκι φκειάνου τσεράμου. Ο άλλε έκι έχου βότσου. Άbελε.	Ο ένας [γιος] έφτειαχνε κεραμίδια. Ο άλλος [γιος] είχε σταφύλια. Άμπελο.
Λοιπόν, ο ένα έκι θέου το βρέχο, ο άλλε όκι θέου νι.	Λοιπόν, ο ένας [γιος] ήθελε τη βροχή, ο άλλος δεν την ήθελε.
Εζάτσε, εbαΐτσε τάτσου α γρία, τσαι ο γέρο νι επέτσε. Επέτσε θα βρέτσει...δε θα βρέτσει. Να ’ράμε!	Επήγε, βγήκε έξω η γριά και ο γέρος της είπε: Είπε, θα βρέξει... δε θα βρέξει. Να δούμε!
- Για τα καbζία ένι ρωτού, για τα καbζία!	- Για τα παιδιά ρωτώ, για τα παιδιά!
Επέτσε ο γέρου:	Είπε ο γέρος:
- Γρία, βρέτσει δε βρέτσει τον ένα υζέ θα ν’ άρει ο διάβολε!	- Γριά, βρέξει δε βρέξει, τον ένα γιο θα τον πάρει ο διάβολος! [= ό,τι και να ευχηθούμε, τον ένα θα τον βλάψουμε οπωσδήποτε.]

Ένα άλλε γέρου με τα γρία σι ήgιαϊ α’ουνούdε, αλλά εκατσάτσε ο αέρα τ’ αργά και όκι φουσού, όκι φουσού, για να ταΐσει τ’ άχουρα, να λιχνίσωι.	Ένας άλλος γέρος με τη γριά του αλώνιζαν, αλλά κάθισε [= έπεσε, σταμάτησε] ο αέρας το βράδυ και δεν φυσούσε, δεν φυσούσε, για να ανασηκώσει τα άχυρα, να λιχνίσουν.