Το «Πολυτεχνείο» ζει μέσα από τους αγώνες του «σήμερα»

Ομιλία

του βουλευτή Αρκαδίας του ΣΥΡΙΖΑ-Προοδευτική Συμμαχία

Γιώργου Η. Παπαηλιού

στην εκδήλωση (θεματικό τραπέζι) για το Πολυτεχνείο

με τους Στέφανο Τζουμάκα και Ανδρέα Παυλή

στην Τρίπολη (16.11.2022) 

Πολυτεχνείο Νοέμβρης ΄73 :

Τότε, τη δεκαετία του ΄60 και του ΄70 ο κόσμος ήταν σε κίνηση και σε αναβρασμό : Ισορροπία δυνάμεων στην Ευρώπη μεταξύ της Δύσης και του «υπαρκτού σοσιαλισμού», αλλά και επεμβάσεις των τότε δύο υπερδυνάμεων για τη διατήρηση ή την επέκταση των σφαιρών επιρροής τους («Άνοιξη της Πράγας», Βιετνάμ). Οικονομική ανάπτυξη-άνθηση, όμως χωρίς κοινωνική δικαιοσύνη, κοινωνική κινητικότητα που αναδείκνυε διαφορετικές συμπεριφορές από αυτές που είχε επιβάλει η καταναλωτική κοινωνία  του μεταπολεμικού κόσμου και  οδηγούσε στην αναζήτηση νέων σχέσεων. Ο εγκλωβισμός στα συντηρητικά και αυταρχικά δεσμά των κοινωνικών «συμβάσεων» δεν ήταν πλέον δεδομένος. Η απελευθέρωση από αυτές αγκαλιάζονταν από ευρέα κοινωνικά στρώματα και κυρίως  τη νεολαία.  Το πρόταγμα ήταν ελευθερία παντού.  Οδηγός η νεολαία που επιζητούσε μία διαφορετική ζωή, άλλες σχέσεις-άλλη προσέγγιση  με το άλλο φύλο, την οικογένεια, τη δουλειά-το χώρο εργασίας και κυρίως λόγο, συμμετοχή στα δημόσια πράγματα, αυτονομία.  Να αποφασίζουν οι ίδιοι για τους εαυτούς τους και όχι οι άλλοι. Η επιβολή εκ των άνω δεν «είχε» πλέον «πέραση». Όλα αυτά εξέπεμπαν τα προτάγματα της ελευθερίας, της συμμετοχής και της της δικαιοσύνης. Έπρεπε όμως να αλλάξει η οικονομική και κοινωνική και βέβαια η πολιτική κατάσταση. 

Στην Ελλάδα ο εμφύλιος πόλεμος δεν τελείωσε με την τελευταία μάχη. Συνεχίστηκε με την «ανάπηρη» δημοκρατία των χρόνων που ακολούθησαν. Τα ανάκτορα, ο στρατός και ο ξένος παράγοντας-η αμερικανοκρατία δεν επέτρεπαν την άνθηση της δημοκρατίας. Όμως η κοινωνική κινητικότητα και η ανάγκη για διαφορετικές πολιτικές, για πολιτικές ελευθερίας, οδήγησαν στην «άνοιξη» του ΄63-΄65, που εν τέλει υπήρξε «χαμένη άνοιξη», λόγω της αποστασίας και εν τέλει της δικτατορίας.  

Η αμερικανόπνευστη δικτατορία της χούντας που επεβλήθη, εκτός των άλλων και για την «αμερικανική επίλυση» του Κυπριακού, διέκοψε βίαια αυτή την εξέλιξη. Στραγγάλισε όλα τα σπαράγματα-οι ανάσες ελευθερίας που είχαν αναπτυχθεί στα πέτρινα μετεμφυλιακά χρόνια και στη «χαμένη άνοιξη» του ΄65.

Με την επιβολή της δικτατορίας, όλα αυτά τα σπαράγματα ελευθερίας παρέμειναν σε λανθάνουσα κατάσταση. Η καταπίεση της χούντας, τα γεγονότα στο διεθνές και ευρωπαϊκό περιβάλλον επηρέασαν τη νεολαία της εποχής, η οποία  ήθελε να σπάσει τα δεσμά.

Η έλλειψη οξυγόνου ελευθερίας παντού, σε όλα τα πεδία, η καταπίεση, ο αυταρχισμός οδήγησαν στην εξέγερση του Νοέμβρη. Δεν ήταν κεραυνός εν αιθρία. Είχαν προηγηθεί οι μαζικές κινήσεις πολιτισμού και πολιτικής αυτονομίας (ΕΚΙΝ-ΕΜΕΠ), η επιχείρηση (η δικαστική προσφυγή των 42 φοιτητών), προκειμένου να γίνουν ελεύθερες αρχαιρεσίες στους φοιτητικούς συλλόγους για τη δημοκρατική εκλογή των διοικήσεών τους, η λειτουργία των εθνικοτοπικών συλλόγων, η κατάληψη της Νομικής, τα γεγονότα της ΑΣΟΕΕ, οι επιστρατεύσεις φοιτητών,  

Και βέβαια όλα αυτά που είχαν ως  αίτημα την ελεύθερη και δημοκρατική εκπαίδευση, συνοδεύονταν από προσαγωγές, συλλήψεις, βασανιστήρια, εξορίες κλπ.

Εξ αρχής και πάντως πολύ γρήγορα έγινε κατανοητό, ότι  ελεύθερη και δημοκρατική εκπαίδευση δεν μπορούσε να υπάρξει χωρίς αλλαγή, ανατροπή του δικτατορικού καθεστώτος. Έτσι τα αιτήματα της νεολαίας συνδέθηκαν με το καθολικό λαϊκό αίτημα για ανατροπή της δικτατορίας. Η απεργία των υπομηχανικών, ο ξεσηκωμός των Μεγαρέων αγροτών για την υπεράσπιση της γης τους είναι ενδεικτικά, χαρακτηριστικά περιστατικά-γεγονότα μαζικής λαϊκής αντίδρασης που προηγήθηκαν ή έλαβαν χώραν κατά τη διάρκεια της εξέγερσης του Νοέμβρη, ταυτόχρονα με την εξέγερση του Νοέμβρη.

Β) Το Πολυτεχνείο (η εξέγερση του Νοέμβρη) υπήρξε μία πραγματικότητα, ένα «γεγονός» όχι στιγμιαίο. Συντίθεται από  σειρά «γεγονότων» (την τεράστια αντιδικτατορική συγκέντρωση-πορεία κατά την κηδεία και μεταγενέστερα κατά το μνημόσυνο του Γ. Παπανδρέου, τους εθνικοτοπικούς συλλόγους,  τη Νομική-την κατάληψή της, τις επιστρατεύσεις των φοιτητών (Ν.1347), τα γεγονότα της ΑΣΟΕΕ και τις ποικίλες κινήσεις και εκδηλώσεις κατά της χούντας)  που οδήγησαν σ΄ αυτό. Ήταν η συμπύκνωσή τους-το επιστέγασμά τους. Όχι η ευόδωσή τους-η κατάληξή τους, διότι τουλάχιστον με το τέλος του «γεγονότος»,  δεν υπήρξε ευόδωση αμέσως.

Το Πολυτεχνείο ήταν πολύμορφο (1-2-3-πολλά Πολυτεχνεία), με πολλά  σκιρτήματα και εκφάνσεις ελευθερίας, που διαμόρφωσε ένα χώρο ελευθερίας, στον οποίο εκτός του ότι οι συμμετέχοντες ένιωθαν και ήταν ελεύθεροι, ανέπτυσσαν ελεύθερα απόψεις και δράσεις, απαγορευμένες εκείνη την εποχή.     

Με την επιβολή της δικτατορίας, μετά από το αρχικό «πάγωμα», την παθητική στάση, τη συγκαλυμένη αντίδραση, τις σποραδικές αντιδικτατορικές κινήσεις ήλθε η αποφασιστική αντίδραση, με το Πολυτεχνείο-το Νοέμβρη του ΄73, που  υπήρξε μία αυθεντική μία γνήσια λαϊκή εξέγερση. Αυτή, το «Πολυτεχνείο», δεν φθείρεται, αντέχει στο χρόνο, παρά την προσπάθεια των «συστημικών» (απόψεων, παραγόντων κλπ),  να το απαξιώσουν με όλους τους τρόπους  και να το αφαιρέσουν-να το αποκόψουν από τη συλλογική λαϊκή μνήμη και συνείδηση. Και αυτό γίνεται, διότι τους φοβίζει-τους τρομάζει, και ως πραγματικότητα και ως μύθος.

Το Πολυτεχνείο υπήρξε «κομμάτι» της αντιδικτατορικής πάλης, αλλά και του συνεχούς αγώνα του λαού μας για «ψωμί-παιδεία-ελευθερία».

Το «Πολυτεχνείο» δεν μπορεί να το οικειοποιηθεί κανείς, ανήκει στη γενιά εκείνης της εποχής, που χειραφετήθηκε και ήταν ή μάλλον έγινε  αντισυμβατική και ριζοσπαστική, που δεν εκφράζονταν μόνον από «επώνυμους», έτσι όπως εννοούμε σήμερα την επωνυμία, ανήκει στους μη γνωστούς ευρύτερα, στους λεγόμενους  ανώνυμους αγωνιστές,  ανήκει στην Ιστορία.

Το Πολυτεχνείο, χωρίς να έχει ανάγκη από μύθους, είναι «μύθος» που σημαίνει «κάτι» πέραν του συμβατικού, που ακτινοβολεί, εμπνέει, καθοδηγεί, ανοίγει δρόμους και εν τέλει μπορεί να φέρει αποτέλεσμα.

Το Πολυτεχνείο δεν είναι γιορτή, «γιορτή» ήταν τότε για τους συμμετέχοντες, αφού παρέκαμπταν, παρότι τους βίωναν-τους υφίσταντο, υπαρκτούς κινδύνους (τη βία, τα βασανιστήρια, τις φυλακίσεις, τις εξορίες) και αγνοούσαν πολιτικές σκοπιμότητες, αλλά επέτειος για μνήμη, διδαχή, αναστοχασμό και κυρίως προβληματισμό για  τη διαδρομή που οδήγησε στο σήμερα, για το σήμερα και για το αύριο-το μέλλον.

Γ) Στο σύνθημα-μήνυμα της εξέγερσης του «Πολυτεχνείου» κατά της δικτατορίας,  «Ψωμί-Παιδεία-Ελευθερία», αποτυπώνονται  τα αιτήματα, για την ανατροπή της χούντας,  πολιτική και κοινωνική αλλαγή, ελευθερία, δημοκρατία, παιδεία, εκπαίδευση και ευημερία για όλους, και βέβαια απαλλαγή από την αμερικανοκρατία, ανεξαρτησία.

Σήμερα και παρά το γεγονός ότι οι συνθήκες είναι διαφορετικές, το συγκεκριμένο σύνθημα-μήνυμα συμπυκνώνει προτάγματα που παραμένουν επίκαιρα. Η εξουδετέρωση του φασισμού που και πάλι «σηκώνει κεφάλι»  με διαφορετικές μορφές και η απάλειψη του αυταρχισμού, η εμπέδωση και διεύρυνση της δημοκρατίας και η οικοδόμηση κοινωνικού κράτους παραμένουν  ζητούμενα προς υλοποίηση.

Στον κόσμο,  στην  Ευρώπη και στην πατρίδα μας   οι αγορές, οι αριθμοί, και όχι η  «πάσχουσα» κοινωνική πλειοψηφία, επιβάλλονται στην πολιτική. Κυριαρχούν  ο τεχνοκρατικός δήθεν μονόδρομος, η  νεοφιλελεύθερη αντίληψη, η ακραία συντήρηση, ο αυταρχισμός ακόμη  και φασιστικές πρακτικές. Όλα αυτά έχουν οδηγήσει σε ένα σύστημα με τεράστιες οικονομικές, κοινωνικές και περιφερειακές ανισότητες.

Με τη στήριξη των «συστημικών» πολιτικών, οικονομικών και  εκδοτικών (δημοσιογραφικών) παραγόντων, συνεχίζεται η επιχείρηση ολοκλήρωσης των νεοφιλελεύθερων πολιτικών σε όλα τα πεδία, και μάλιστα  με αυταρχικό τρόπο και κατασταλτικά μέτρα, ώστε  «να σπάσει» το αγωνιστικό  πνεύμα όσων αντιδρούν σ΄ αυτές.

Η ενεργειακή κρίση, απότοκος κυρίως της αντίληψης ότι η ενέργεια δεν είναι κοινωνικό αγαθό αλλά εμπόρευμα,  αντικείμενο χρηματιστηριακής κερδοσκοπίας, αλλά και του πολέμου στην Ουκρανία και επιπλέον η ακρίβεια που καλπάζει  πλήττουν τα μεσαία και λαϊκά στρώματα και τα οδηγούν σε ασφυξία, αφού η κυβέρνηση έχει αφήσει ανεξέλεγκτη και ασύδοτη την αγορά.

Και σε αυτό το περιβάλλον, επιχειρείται η αλλοίωση του δημοκρατικού πολιτεύματος, με τη λειτουργία του «επιτελικού παρακράτους», που, με παράνομα μέσα και διασπαθίζοντας δημόσιους πόρους, παρακολουθεί και ελέγχει τα πάντα.   

Ταυτόχρονα, με όλα αυτά αναδεικνύεται η ανάγκη να ασκηθούν πολιτικές στον αντίποδα της εμπορευματοποίησης και της ανάθεσης στις αγορές έργων που ανήκουν στο κράτος. Προτεραιότητα πρέπει να δοθεί στην προάσπιση των δημόσιων αγαθών και της πολιτικής για την οικοδόμηση του κοινωνικού κράτους, την ανάταξη του δημόσιου συστήματος υγείας και της δημόσιας δωρεάν εκπαίδευσης για όλους, αλλά και στην ειρήνη.  

Σε αυτό το πλαίσιο, είναι αναγκαία  η ενωτική στάση όλων των δημοκρατικών δυνάμεων και η συμπαράταξη των λαϊκών, μεσαίων και κατώτερων, κοινωνικών στρωμάτων, του κόσμου της εργασίας, της μικρομεσαίας δημιουργίας, του πολιτισμού και της νεολαίας, προκειμένου να ανασχεθούν η νεοφιλελεύθερη βαρβαρότητα και ο εκφασισμός και εν τέλει να διασφαλιστεί, να εμβαθυνθεί και  να επεκταθεί η δημοκρατία, να κατοχυρωθούν η ελευθερία, η αξιοπρέπεια των πολιτών και η κοινωνική ευημερία.

Κατά συνέπεια, και υπό τις σημερινές συνθήκες, το μήνυμα του «Πολυτεχνείου» παραμένει επίκαιρο και ενεργό. Η υλοποίησή του παραμένει ζητούμενο, ώστε να ανακτηθούν, να εμπεδωθούν και να ενισχυθούν τα προτάγματα που εμπεριέχονται σ΄ αυτό.

Το «σύστημα» και «συστημικοί» παράγοντες επιχειρούν να διαβάλουν το «Πολυτεχνείο», να θολώσουν και να απαξιώσουν το μήνυμά του,  «να βάλουν στο γύψο»  ελευθερίες και δικαιώματα, διαστρεβλώνοντας και φιμώνοντας στρεβλώνοντας τη διαφορετική άποψη-τον αντίλογο-το δημοκρατικό διάλογο και δημιουργώντας κλίμα και το πλαίσιο για τα επερχόμενα.

Όμως δεν  θα τα καταφέρουν, διότι οι αγώνες της κοινωνικής πλειοψηφίας δεν θα το επιτρέψουν.

Το «Πολυτεχνείο», εκτός από σύμβολο, συνιστά παρακαταθήκη, επιταγή και  πεδίο για νέους δημοκρατικούς, κοινωνικούς και πολιτικούς αγώνες !!!

Το  «Πολυτεχνείο»  ζει  μέσα από τους αγώνες του «σήμερα».