Η οικονομική ανεξαρτησία της τοπικής αυτοδιοίκησης, προϋποθέτει την αυτοδιαχείριση των κεντρικών αυτοτελών πόρων

του Σάββα Σαββάκη

πρ. αντιδημάρχου οικονομικών Δήμου Τρίπολης

ΙΣΤΟΡΙΚΟ

             Είναι γνωστό πως όλες οι μεταπολιτευτικές Κυβερνήσεις, προβαίνουν σε μεταρρυθμίσεις στον χώρο της τοπικής αυτοδιοίκησης που σκοπό έχουν να εκσυγχρονίσουν τη λειτουργία της και την αποδοτικότητά της.

Ωστόσο όλες οι μεταρρυθμίσεις πρέπει να αντιμετωπίζονται από οικονομική άποψη, προκειμένου να αναγνωρισθεί στην τοπική αυτοδιοίκηση (ΤΑ) η ελευθερία βούλησης και η ευθύνη να αποφασίζει μόνη της για το επίπεδο των εισοδημάτων της (φορολογική εξουσία) και η κατανομή των πόρων της (εξουσία δαπάνης).

Αναφορικά με τα οικονομικά, παραπέμπω : α) στις διατάξεις του πρώτου εδαφίου της παραγράφου 5 του άρθρου 102 του Συντάγματος που ορίζουν: « το Κράτος λαμβάνει τα νομοθετικά, κανονιστικά και δημοσιονομικά μέτρα που απαιτούνται για την εξασφάλιση της οικονομικής αυτοτέλειας και των πόρων που είναι αναγκαίοι για την εκπλήρωση της αποστολής και την άσκηση των αρμοδιοτήτων των οργανισμών τοπικής αυτοδιοίκησης με ταυτόχρονη διασφάλιση της διαφάνειας κατά τη διαχείριση των πόρων αυτών» και β) στον Ευρωπαϊκό χάρτη της τοπικής αυτονομίας που κυρώθηκε από τη χώρα μας με τον ν 1850/1989. Ο ΕΧΤΑ υποχρεώνει τα συμβαλλόμενα μέρη και τα δεσμεύει να εφαρμόζουν σειρά από θεμελιώδεις κανόνες που εξασφαλίζουν την πολιτική, διοικητική και οικονομική ανεξαρτησία.

Κατ’ επιταγή τόσο της συνταγματικής διάταξης όσο και του ΕΧΤΑ, θεσπίστηκαν οι κεντρικοί αυτοτελείς πόροι (ΚΑΠ) το πρώτον με τον ν 1828/1989.

Έκτοτε, υπήρξε σειρά τροποποιήσεων αναφορικά με τον σχηματισμό  τους, με τελευταία αυτή του άρθρου 259 του ν 3852/2010.

Σύμφωνα με το εν λόγω άρθρο οι ΚΑΠ προέρχονται:

• από το 20% του φόρου εισοδήματος των φυσικών και νομικών προσώπων (σ.σ ήδη στο 19,5% με το ΠΔ 170/2014)
• από το 12% του ΦΠΑ και
• από το 11,3% του ΕΝΦΙΑ

Επίσης στο ίδιο άρθρο ορίζεται ότι τα εισπραττόμενα έσοδα υπέρ των Δήμων, κατατίθενται στο Ταμείο Παρακαταθηκών και Δανείων σε ειδικό λογαριασμό που φέρει τον τίτλο « κεντρικοί αυτοτελείς πόροι Δήμων» και κατανέμονται στους Δήμους με κοινές αποφάσεις των Υπουργών Εσωτερικών και Οικονομικών, βάσει αντικειμενικών κριτηρίων για δίκαιη μεταχείριση.

ΚΡΑΤΙΚΟΣ ΠΡΟΫΠΟΛΟΓΙΣΜΟΣ ΟΙΚ. ΕΤΟΥΣ 2025

 Στα έσοδα του ψηφισθέντος προϋπολογισμού προβλέπονται μεταξύ άλλων έσοδα:

• από τον φόρο εισοδήματος των φυσικών και νομικών προσώπων ύψους 25.212 δις €
• από τον ΦΠΑ, ύψους 26.673 δις € και
• από τον ΕΝΦΙΑ ύψους 2.394 δις €

Με ένα απλό πολλαπλασιασμό των ποσών αυτών με τα θεσμοθετημένα ως άνω ποσοστά, πρέπει να αποδοθούν στους ΟΤΑ 8.387 δις €

Κι’  όμως, σύμφωνα πάντα με τον προϋπολογισμό θα αποδοθούν μόνο 2.551 δις € δηλ. το 30% περίπου, ενώ το υπόλοιπο 70% παρακρατείται.  Συμπληρωματικά, ακόμα και αν ληφθούν υπόψη οι διατάξεις του άρθρου 38 παρ.  1 του ν 5143/2024 δια του οποίου τροποποιήθηκε το δεύτερο εδάφιο της παρ 4 του άρθρου 38 του ν 3986/2011 (μνημονιακός νόμος) που προβλέπει ανώτατο πλαφόν χρηματοδότησης 3.841 δις €, εν τούτοις και πάλι έχει περικοπεί  περί το 1,3 δις €. Στο σημείο αυτό τίθεται το εύλογο ερώτημα:  τελικά «βγήκαμε» ή όχι από τα μνημόνια?

ΠΛΕΟΝΑΣΜΑ ΚΡΑΤΙΚΟΥ ΠΡΟΫΠΟΛΟΓΙΣΜΟΎ

Με βάση τα δεδομένα του προϋπολογισμού, θα υπάρξει πλεόνασμα  περί τα 10 δις €, το οποίο κατά το 50% προέρχεται  από τους παρακρατηθέντες και παρακρατούμενους πόρους των ΟΤΑ.

Με το προκύπτον πλεόνασμα θα γίνει πρόωρη αποπληρωμή τριπλής δόσης 8 δις € του Δανείου που πήρε η χώρα μας κατά την έναρξη του πρώτου μνημονίου, που όπως προαναφέρω ο κύριος χρηματοδότης είναι η τοπική αυτοδιοίκηση.

Και πάλι τίθενται εύλογα ερωτήματα: ο Δημότης που πληρώνει φόρο εισοδήματος, ΦΠΑ και ΕΝΦΙΑ, γνωρίζει ή όχι  ότι μόνο το 30% των θεσμοθετημένων ΚΑΠ  αποδίδεται στον Δήμο του?  Γνωρίζει ότι η μη απόδοση των πόρων  στο σύνολό τους, σημαίνει ότι πληρώνει τα μνημόνια για δεύτερη φορά?

ΣΥΝΕΠΕΙΕΣ

Η ακολουθούμενη ανέκαθεν και ιδιαίτερα μνημονιακή πολιτική έναντι της ΤΑ έχει προκαλέσει και προκαλεί οξύτατα οικονομικά προβλήματα στους Δήμους. Αποτέλεσμα:

• οι Δήμοι να αναγκάζονται να αυξάνουν τα τέλη με αρνητικές επιπτώσεις στο διαθέσιμα εισόδημα των Δημοτών,
• το  τεχνικό τους πρόγραμμα να είναι «φτωχό» σε έργα  που είναι απαραίτητα για τη βελτίωση της ποιότητας της ζωής των Δημοτών

επιπρόσθετα, όταν δεν λαμβάνεται σοβαρά υπόψη, ότι το κυρίαρχο κριτήριο που προσμετράται στη Δημοκρατική ανεξαρτησία οιουδήποτε οργανισμού είναι η οικονομική του αυτοδυναμία, τότε  

• περιορίζεται λόγω της οικονομικής αδυναμίας και εξάρτησης η αρχή της λαϊκής κυριαρχίας δηλ. εξασθενείται ο Δημοκρατικός χαρακτήρας της αυτοδιοίκησης, και
• στερείται ουσίας και να είναι κενή περιεχομένου η νομική εξουσία άσκησης ορισμένων λειτουργιών (αρμοδιοτήτων)

  

ΠΡΟΤΑΣΗ

Οι εξαγγελθείσες μεταρρυθμίσεις για το εκλογικό σύστημα ανάδειξης των αιρετών της ΤΑ, θεωρώ πως δεν ενδιαφέρουν τον Δημότη. Τον ενδιαφέρουν οι μεταρρυθμίσεις εκείνες που να προωθούν και να εδραιώνουν την οικονομική αυτοτέλεια του Δήμου τους. Οι μεταρρυθμίσεις εκείνες που να ευθυγραμμίζονται με τις διατάξεις του ΕΧΤΑ ώστε αξιοποιούμενες τελικά στην πράξη  να προσδώσουν στην τοπική αυτοδιοίκηση τον χαρακτήρα του ουσιαστικού πολιτικού φορέα της τοπικής Δημοκρατίας και ανάπτυξης, θέτοντας παράλληλα οριστικό τέρμα στο υφιστάμενο συγκεντρωτικό και γραφειοκρατικό σύστημα.

Προς την κατεύθυνση αυτή, κινείται η παρακάτω πρότασή μου,  ώστε με τον σχεδιασμό των κατάλληλων νομοθετικών ρυθμίσεων από πλευράς της κεντρικής

εξουσίας, να δημιουργεί υπόβαθρο της οικονομικής αυτοδυναμίας..                                       

         Στο δεύτερο εδάφιο της παρ. 5 του άρθρου 102 του Συντάγματος ορίζεται: «Νόμος ορίζει τα σχετικά με την απόδοση και κατανομή, μεταξύ των οργανισμών τοπικής αυτοδιοίκησης, των φόρων ή τελών που καθορίζονται υπέρ αυτών και εισπράττονται από το Κράτος»

Ερμηνεύοντας την εν λόγω διάταξη- χωρίς βέβαια να θεωρηθώ συνταγματολόγος- έχω τη γνώμη πως αρκεί η τροποποίηση του νόμου σχετικά με την απόδοση και κατανομή των πόρων και δεν χρειάζεται συνταγματική αναθεώρηση.

Έτσι με νομοθετική ρύθμιση:

• το κράτος να περιορισθεί μόνο στην είσπραξη
• η κατανομή βάσει των καθορισθέντων κριτηρίων, να υπαχθεί στην αποκλειστική αρμοδιότητα των ΟΤΑ, με τη θεσμοθέτηση ενός αυτόνομου οργανισμού που θα φέρει τον τίτλο « ΚΕΝΤΡΙΚΟ ΤΑΜΕΙΟ ΑΥΤΟΔΙΟΙΚΗΣΗΣ» που θα λειτουργεί με τη μορφή του ΝΠΔΔ κατά το αντίστοιχο του Ταμείου Παρακαταθηκών και Δανείων και που θα εποπτεύεται από το Υπουργείο Οικονομικών ή Εσωτερικών.

Το ΔΣ να απαρτίζεται από εκπροσώπους της τοπικής αυτοδιοίκησης, των υπουργείων Εσωτερικών και Οικονομικών, του Ελεγκτικού Συνεδρίου, της Τράπεζας Ελλάδος και του Οικονομικού Επιμελητηρίου.   

Παράλληλα, με τη νομοθετική ρύθμιση να διασπασθούν τα εισπραττόμενα έσοδα (φόρος εισοδήματος, ΦΠΑ ΕΝΦΙΑ) με την προσθήκη νέων κωδικών, ώστε απ’ ευθείας με το προϊόν των νέων κωδικών να πιστώνεται ο λογαριασμός του Κεντρικού Ταμείου που θα τηρείται στην Τράπεζα της Ελλάδος.

Στη συνέχεια το Κεντρικό Ταμείο, με αποφάσεις του ΔΣ, να κατανέμει τους πόρους σύμφωνα με την ισχύουσα θεσμοθετημένη διαδικασία, παρακρατώντας ένα 2% για τον σχηματισμό ειδικού αποθεματικού.

ΣΥΜΠΕΡΑΣΜΑ

Είναι βέβαιο πως με τη θεσμοθέτηση του οργανισμού και τον νέο τρόπο είσπραξης και κατανομής των ΚΑΠ, οι διαχειριστικές πρακτικές του Κράτους θα αποτελούν παρελθόν και οι πόροι στο εξής θα αποδίδονται πλέον στο σύνολό τους. Αναφορικά δε με τους  μέχρι σήμερα παρακρατηθέντες πόρους  ύψους αρκετών δις € κατά τη γνώμη μου, η διεκδίκηση της είσπραξής τους δεν θα φέρει κανένα αποτέλεσμα. Κι’ αυτό λόγω των μνημονιακών δεσμεύσεων(?)  χαρακτηρίζονται παραγεγραμμένα.  

   Με την πρότασή μου αυτή που ασφαλώς χρειάζεται περαιτέρω επεξεργασία, θεωρώ ότι μια τέτοια ουσιαστική μεταρρύθμιση εναρμονίζεται πλήρως με τον προσδοκώμενο εκσυγχρονισμό της τοπικής αυτοδιοίκησης και θα συμβάλλει αποτελεσματικά στην ενίσχυσή της και ενδυνάμωσή της.

Σίγουρα η τοπική αυτοδιοίκηση, θα αποκτήσει μια νέα δυναμική και ανεξάρτητη πορεία στα πλαίσια βεβαίως του Συντάγματος και του ΕΧΤΑ, έτσι ώστε να αρθεί στο ύψος των περιστάσεων και να ανταποκριθεί με συνέπεια και επιτυχία στην αποστολή της.

Ο λόγος στα Δημοτικά Συμβούλια.

Τρίπολη 17-12-2024

 

Σάββας Σαββάκης

Ελ. Βενιζέλου 55. Τρίπολη

Τηλ/fax 2710  238818. Κινητό  6944 523066

e-mail: Αυτή η διεύθυνση ηλεκτρονικού ταχυδρομείου προστατεύεται από τους αυτοματισμούς αποστολέων ανεπιθύμητων μηνυμάτων. Χρειάζεται να ενεργοποιήσετε τη JavaScript για να μπορέσετε να τη δείτε.