Η Μάχη της Γράνας 9-10 Αυγούστου 1821 | Γράφει ο Νίκος Δελφάκης

«Κώλο με κώλο ωρέ ΄Ελληνες» (αν ειπώθηκε έτσι)

Τρίπολη 28/07/2021 Νίκος Δελφάκης

Η άλωση της Τριπολιτσάς, διοικητικό και στρατιωτικό κέντρο των Οθωμανών στην Πελοπόννησο,  στις 23-09-1821, αποτέλεσε  το καίριο και καθοριστικό γεγονός για την εδραίωση της Επανάστασης. Φυσικά η άλωση δεν έγινε ξαφνικά, αλλά έπειτα από μάχες και γεγονότα που είχαν προηγηθεί, πέριξ της πόλης, από τον Απρίλιο 1821. Σε προηγούμενο σημείωμα αναφερθήκαμε για την κρισιμότερη και καθοριστική από τις  προηγηθείσες αυτές μάχες που έγινε στο Βαλτέτσι στις 12-13/05/1821.

Η τελευταία και νικηφόρα για τους ΄Ελληνες μάχη πριν την άλωση της Τριπολιτσάς ήταν αυτή «της Γράνας» που έγινε στις 10 Αυγούστου 1821. Για άλλη μια φορά έλαμψε ο στρατηγικός νους του Θ. Κολοκοτρώνη.

Μετά τις αποτυχημένες απόπειρες των Οθωμανών να διαλύσουν τα στρατόπεδα πέριξ της Τριπολιτσάς (Βαλτέτσι, Βέρβενα, Δολιανά κλπ), ο κλοιός γύρω από την πόλη στένευε απελπιστικά για τους πολιορκημένους, οι οποίοι είχαν να αντιμετωπίζουν και την σοβαρή έλλειψη τροφών. Αυτονοήτως θα έπρεπε να βγουν κάποια στιγμή από την πόλη προς τον κάμπο, με ισχυρή δύναμη,  ώστε λεηλατώντας να αποκτήσουν προμήθειες. Ο Κολοκοτρώνης έδωσε εντολή να σκαφτεί στο πιο στενό σημείο του Μαντινειακού κάμπου  μια γράνα – τάφρος, που ξεκίναγε από δύση προς ανατολή από τον Μύτικα (Μπεντένι – Σκοπή) και κατέληγε πλησίον της Καπνίστρας. Σε λίγες ημέρες ο ντόπιος πληθυσμός έφερε σε πέρας το έργο. Επρόκειτο ουσιαστικά για ένα χαντάκι, βάθους περί το ένα μέτρο και πλάτους λιγότερο από δύο μέτρα. 

Πράγματι τις νυχτερινές ώρες της 9^ης  Αυγούστου 1821 μεγάλη δύναμη των Οθωμανών, περί τις 5.000,  με εκατοντάδες φορτηγά ζώα βγήκαν από την πόλη και χωρισμένοι σε τρία τμήματα, άλλοι ενεπλάκησαν σε μάχη στην Καπνίστρα με ελληνικές δυνάμεις υπό τον Δαγρέ και άλλοι έφτασαν στα χωριά Λουκά, Τσιπιανά, Σάγκα κλπ, όπου άρχισαν να συλλέγουν πλήθος από λάφυρα και να τα φορτώνουν  στα ζώα. Ο Κολοκοτρώνης έδωσε εντολή και σώματα Ελλήνων υπό τον Δ. Δεληγιάννη, Δημ. Πλαπούτα, Λων. Παπαζαφειρόπουλο κλπ καπεταναίους, μπήκαν στην γράνα, περιμένοντας την επιστροφή των Οθωμανών. Ταυτόχρονα ο Κολοκοτρώνης, και αυτό αποτέλεσε σπουδαίο στρατήγημα, έδωσε εντολή σε άλλα σώματα υπό τον Υψηλάντη, Γιατράκο, Αναγνωσταρά κλπ., να πλησιάσουν την πόλη και να αρχίσουν τουφεκίδι, εμφανίζοντας ότι επιδιώκουν την κατάληψή. Τμήματα των Τούρκων έφτασαν στην Γράνα, κάποια τμήματα πέρασαν χωρίς απώλειες αφού ακόμα δεν είχε κατακλυσθεί από ΄Ελληνες σε όλο το μήκος της και άλλα ενεπλάκησαν σε μάχη με τους εντός της γράνας. Τα τμήματα που την είχαν περάσει επέστρεψαν να βοηθήσουν τους άλλους Οθωμανούς. Τότε υπήρξε προς στιγμή σύγχυση στο ελληνικό στρατόπεδο, την οποία αντιλήφθηκε από ψηλά που βρισκόταν ο αρχιστράτηγος και έδωσε εντολή μισοί να στρέψουν και να πυροβολούν  προς την μία πλευρά και οι μισοί προς την άλλη, να πολεμούν δηλ. πλάτη με πλάτη. Είναι αυτό που τα κατοπινά χρόνια εμφανίστηκε ότι βροντοφώναξε «κώλο με κώλο ωρέ ΄Ελληνες», που δεν γνωρίζουμε αν ακριβώς έτσι ειπώθηκε, αλλά αυτή είναι η ουσία. Ο Φωτάκος γράφει: «Εδώ εφήρμωσεν ευθύς  εις τους ατάκτους ο αρχηγός το δίζυγον πυρ».

΄Αρχισε σφοδρή μάχη μεταξύ των αντιπάλων. Είπαμε ότι οι Οθωμανοί δεν ήταν λίγοι, το αντίθετο. Την έκβαση καθόρισε εν πολλοίς ότι αυτοί διαπίστωσαν πως ελληνικά στρατεύματα βρίσκονταν  πλησίον της πόλης και πείστηκαν ότι  την πολιορκούν και εύκολα θα μπουν σ’  αυτήν, εφόσον ο πολύς στρατός των Οθωμανών έλειπε. Θέλησαν τότε να φτάσουν όσο το δυνατόν πιο γρήγορα στην Τριπολιτσά, να αποτρέψουν την άλωσή της και να σώσουν τις οικογένειές τους. Η Μάχη της Γράνας διήρκεσε πολλές ώρες, εξελίχτηκε σώμα με σώμα σε πολλές περιπτώσεις και, τελικά,  σε πανωλεθρία του Τούρκων. Ο Φωτάκος κάνει ειδική αναφορά στους Ζακύνθιους, οι οποίοι, σε ώρες που η μάχη είχε κριθεί, φαίνεται, πολεμούσαν όρθιοι και φώναζαν πριν πυροβολήσουν: «Αγά κράτει το φέσι σου, Αγά κράτει καλά τον διάβολο της κεφαλής σου …» και ότι όλο αυτό δημιουργούσε πλέον αστείες σκηνές. 

Όπως γράφει ο Κολοκοτρώνης οι Τούρκοι δεν ξαναβγήκαν πλέον από την πόλη. Τα μετέπειτα είναι γνωστά, οι μακρόσυρτες διαπραγματεύσεις και εν τέλει η κατάληψή της από τους ΄Ελληνες στις 23-09-1821.