Παγκόσμια Ημέρα Ψυχικής Υγείας - Γράφει η Βίκυ Κατσαφάνα
Η Παγκόσμια Ημέρα Ψυχικής Υγείας γιορτάζεται κάθε χρόνο στις 10 Οκτωβρίου, με στόχο την ενημέρωση και την ευαισθητοποίηση της κοινής γνώμης για τα ψυχικά νοσήματα.
Το θέμα που επιλέχθηκε για την Παγκόσμια Ημέρα Ψυχικής Υγείας 2014 είναι «Ζώντας με την Σχιζοφρένεια» και εστιάζει στην ποιότητα ζωής των ατόμων που πάσχουν από σχιζοφρένεια. Το θέμα αυτό είναι σημαντικό, δεδομένου ότι η διαταραχή αυτή συνεπάγεται σοβαρές και οδυνηρές επιπτώσεις όχι μόνο για τον ασθενή αλλά και για την οικογένεια, τους φροντιστές, και την κοινωνία. Πόσο μάλλον αυτή τη χρονική περίοδο, καθώς διεθνώς αλλά και στη χώρα μας βρισκόμαστε σε μια φάση μετάβασης από την ασυλιακή στην κοινοτική φροντίδα, μετάβαση που σε πολλές χώρες ακυρώθηκε ή επιβραδύνθηκε εξ' αιτίας της οικονομικής κρίσης.
Οι έρευνες κάνουν λόγο για μία παγκόσμια «επιδημία» ψυχικών διαταραχών, σύμφωνα με τα στοιχεία του Παγκόσμιου Οργανισμού Υγείας. Ο αριθμός των πασχόντων από κατάθλιψη, ξεπερνά παγκοσμίως τα 154 εκατομμύρια, ενώ ως το 2020 θα είναι η δεύτερη αιτία θανάτου παγκοσμίως. Οι πάσχοντες από σχιζοφρένεια είναι 25 εκατομμύρια, ενώ 95 εκατομμύρια υποφέρουν από διαταραχές σχετιζόμενες με κατάχρηση αλκοόλ. Όσον αφορά τη χώρα μας και σύμφωνα με πανεπιστημιακές έρευνες, μόλις το 80% όσων πάσχουν από κατάθλιψη αναζητούν βοήθεια και λιγότερο από το 50% προσφεύγει στη στήριξη του ιατρού. Ένα 10 με 12% του συνόλου του πληθυσμού όλων των ηλικιών πάσχει από ψυχικές ασθένειες.
Τι είναι η ψυχική υγεία;
Η Υγεία κάποτε οριζόταν ως η απουσία κάποιας ασθένειας ή νόσου. Ωστόσο, το 1946, ο Παγκόσμιος Οργανισμός Υγείας αντικατέστησε τη θέση αυτή δίνοντας έναν νέο ορισμό στην έννοια της Υγείας: «μια πλήρης κατάσταση σωματικής, ψυχικής και κοινωνικής ευεξίας και όχι απλώς η απουσία κάποιας ασθένειας ή αναπηρίας». Η Ψυχική Υγεία αποτελεί αναπόσπαστο κομμάτι της γενικότερης κατάστασης της υγείας ενός ατόμου και ορίζεται με διαφορετικό τρόπο, ανάλογα με το εκάστοτε κοινωνικοπολιτισμικό πλαίσιο. Η απόδοση ενός ευρέως αποδεκτού ορισμού για την ψυχική υγεία δεν είναι εύκολη υπόθεση, καθώς φαίνεται να επηρεάζεται τόσο από εσωτερικούς παράγοντες, ατομικούς, όσο και από εξωτερικούς, περιβαλλοντικούς.
Ο Παγκόσμιος Οργανισμός Υγείας, το 1948, προσδιόρισε την Ψυχική Υγεία ως «μια κατάσταση συναισθηματικής ευεξίας στην οποία το άτομο συνειδητοποιεί τις δικές του ικανότητες, μπορεί να αντιμετωπίσει τα καθημερινά άγχη της ζωής, να ζει και να εργάζεται παραγωγικά και με άνεση και είναι σε θέση να συνεισφέρει στη κοινότητα του».
Ψυχική υγεία σημαίνει καλή λειτουργικότητα σε όλα τα επίπεδα, κοινωνικό, ατομικό, σωματικό, ψυχικό, πνευματικό, σύμφωνα με μια ολιστική προσέγγιση του ανθρώπου, που τον βλέπει συνολικά και τον συνδέει με το περιβάλλον του. Αφορά το βαθμό στον οποίο το άτομο μπορεί να προσαρμοστεί στις εκάστοτε κοινωνικές απαιτήσεις και πιέσεις, τη δυνατότητα δημιουργίας και διατήρησης σχέσεων και επικοινωνίας με τους άλλους, το βαθμό της αυτοεπίγνωσης του ατόμου σχετικά με τις ανάγκες του, τους στόχους του, τους διάφορους κοινωνικούς ρόλους που καλείται κάθε φορά να αναλάβει, τα συναισθήματά του και την ικανότητα αντίληψης της αντικειμενικής πραγματικότητας.
Όλα αυτά βέβαια αντικατοπτρίζουν την εσωτερική δομή προσωπικότητας του ατόμου, η οποία όσο πιο ισχυρή και καλά οργανωμένη είναι, τόσο πιο εύκολα και αποτελεσματικά μπορεί το άτομο να ανταποκριθεί σε καθετί που καλείται να κάνει. Η ψυχική υγεία δημιουργεί εσωτερικά ευχάριστα συναισθήματα, χαρά, ευγνωμοσύνη, ικανοποίηση, ευδαιμονία. Η εξωτερική παρατήρηση δείχνει έναν άνθρωπο που ανταποκρίνεται με ευελιξία στις εξωτερικές συνθήκες και μπορεί να ανταπεξέλθει ικανοποιητικά στις καθημερινές απαιτήσεις και δυσκολίες.
Πότε χρειάζεται να ζητήσω βοήθεια;
Όταν ένα πρόβλημα που αντιμετωπίζουμε στη ζωή μας, στη δουλειά, στην οικογένεια, στις σχέσεις μας μοιάζει να μην μπορούμε να το πάμε παρακάτω. Η αίσθηση του αδιεξόδου και της ματαίωσης, η πεποίθηση ότι ποτέ δεν θα αλλάξει η κατάσταση, είναι ενδείξεις ότι ίσως η ματιά ενός ειδικού να είναι διαφωτιστική.
Όταν βλέπουμε ότι επανέρχονται τα ίδια θέματα στη ζωή μας ή ότι κάνουμε τα ίδια λάθη, ξανά και ξανά στις σχέσεις μας. Αυτή η δυσκολία να φερθούμε με ένα πιο λειτουργικό και αποτελεσματικό τρόπο, είναι ίσως μια ευκαιρία να τολμήσουμε να επισκεφτούμε έναν ειδικό για να μας διερευνήσουμε νέους τρόπους αντιμετώπισης των καταστάσεων , μέσα από τις οποίες θα νιώθουμε πιο χαρούμενοι και πιο δημιουργικοί στις σχέσεις μας.
Όταν το σώμα μας μιλάει μέσα από τα συμπτώματα. Οι πονοκέφαλοι και οι ημικρανίες, οι πόνοι στον αυχένα, οι στομαχικές διαταραχές, το υπερβολικό άγχος και μια πληθώρα άλλων σωματικών συμπτωμάτων είναι ο τρόπος του σώματος να μας πει πως κάτι δεν κάνουμε καλά. Όταν μας ζορίζουμε και νιώθουμε την πίεση, είναι ώρα να κάνουμε κάτι για να το αλλάξουμε αυτό.
Τα συναισθήματα έχουν τη δική τους κρυφή γλώσσα. Η θλίψη, η στεναχώρια, η δυσφορία, η απογοήτευση, είναι κάποια από τα συναισθήματα που μιλάνε για όσα μας δυσκολεύουν και μας προβληματίζουν. Μέσα από τη δουλειά με τον εαυτό μας, μπορούμε να μάθουμε να τα αναγνωρίζουμε και να βρούμε τρόπους να τα εκφράζουμε, χωρίς να χρειάζεται να τα θάψουμε.
Μια σημαντική ένδειξη λοιπόν για το πότε πρέπει κανείς να αναζητήσει βοήθεια από έναν ειδικό ψυχικής υγείας είναι όταν νιώθει ότι δεν τα βγάζει πέρα πια και ότι δεν ελέγχει την κατάσταση της καθημερινής του πραγματικότητας. Όταν νιώθει ότι δεν μπορεί να αλλάξει μόνος του τη ροή της ζωής του και να απαλλαχθεί από το βάρος και την αίσθηση αδιεξόδου που βιώνει καθημερινά.
Επίσης, διαπιστώνει κανείς κατά τη διάρκεια μιας ψυχοθεραπείας ότι τα αίτια που δημιουργούν ένα ψυχολογικό πρόβλημα δεν είναι πάντα ορατά από το συνειδητό κομμάτι του εαυτού μας. Με άλλα λόγια δεν τα γνωρίζουμε και δεν έχουμε επίγνωση γι’ αυτά και εμείς οι ίδιοι. Χρειάζεται επομένως μια ειδική τεχνική, η ψυχοθεραπευτική τεχνική, που θα βοηθήσει να συνειδητοποιηθεί και να αναλυθεί αυτό το ασυνείδητο υλικό και να κατανοήσουμε τι ακριβώς ήταν αυτό που μας φαινόταν άλυτο, δυσεπίλυτο και τόσο ασαφές στο παρελθόν.
Θα πρέπει επίσης να τονιστεί ότι η απόφαση να αναζητήσουμε βοήθεια από έναν ειδικό ψυχικής υγείας υποδεικνύει ότι ακόμη αγωνιζόμαστε, ότι έχουμε ελπίδες και όνειρα, ότι θέλουμε κατά βάθος να εξελιχθούμε και να αλλάξουμε κάτι στη ζωή μας. Με άλλα λόγια, η απόφαση να επισκεφτούμε έναν ειδικό αποτελεί μια σημαντική ένδειξη «υγείας».
Τέλος, θα πρέπει να έχουμε στο νου ότι το κίνητρο σε μια ψυχοθεραπεία είναι πάντα πολύ σημαντικό. Πρέπει να επιθυμούμε να αλλάξουμε για να μπορέσει να επέλθει μια αλλαγή στη ζωή μας, πρέπει να νιώσουμε οι ίδιοι την ανάγκη αλλά και τη δύναμη για να αναζητήσουμε ειδική βοήθεια όταν τα προβλήματα που μας απασχολούν δεν επιλύονται πια με τους τρόπους που έχουμε ήδη προσπαθήσει πολλές φορές.
Βίκυ Κατσαφάνα
Κλινική Ψυχολόγος MSc
Πλατεία Αγίου Βασιλείου 36, Τρίπολη
2710-224852