Νέα μελέτη Greenpeace | Το 31% των αγροκτημάτων στην Ελλάδα έχει χαθεί!

Νέα μελέτη της Greenpeace που δημοσιεύθηκε σήμερα^[1] αποκαλύπτει πώς οι αγρότες της ΕΕ πιέζονται να βιομηχανοποιηθούν, εφαρμόζοντας τις πιο καταστροφικές γεωργικές πρακτικές, προκειμένου να παραμείνουν στο επάγγελμα και να μην σταματήσουν τις δραστηριότητές τους. Η μελέτη δείχνει την αδικία που επικρατεί στον αγροτικό τομέα και το χάσμα ανάμεσα στα αγροκτήματα μικρής κλίμακας που δίνουν αγώνα για να επιβιώσουν και στα αγροκτήματα βιομηχανικής κλίμακας που καρπώνονται το μεγαλύτερο μέρος των δημόσιων επιδοτήσεων και των κερδών που παράγονται από τον αγροτικό κλάδο. Αυτό το χάσμα δημιουργείται και συντηρείται από την άνιση κατανομή των δημόσιων επιδοτήσεων και της ιδιωτικής χρηματοδότησης που ευνοεί τα αγροκτήματα βιομηχανικής κλίμακας και από την πολιτική αποτυχία στην αντιμετώπιση αυτών των ανισοτήτων.

Οι ερευνητές διαπίστωσαν ότι ο αριθμός αγροκτημάτων στην ΕΕ μειώνεται σε ανησυχητικό βαθμό. Από το 2007, η ΕΕ έχει χάσει σχεδόν 2 εκατομμύρια “εμπορικά αγροκτήματα”^[2] και 3,8 εκατομμύρια θέσεις εργασίας. Τα περισσότερα αγροκτήματα που εξαφανίστηκαν ήταν επιχειρήσεις μικρής κλίμακας, που είτε έκλεισαν είτε πιέστηκαν να ανέβουν κλίμακα, περνώντας σε βιομηχανικά επίπεδα παραγωγής ώστε να αυξήσουν την οικονομική τους απόδοση, κάτι που συχνά συνοδεύεται από τις πιο καταστροφικές βιομηχανικές γεωργικές πρακτικές. Όμως η πρόσβαση των αγροτών σε χρηματοδότηση και δημόσιες επενδύσεις είναι πολύ άνιση, με τα αγροκτήματα βιομηχανικής κλίμακας να έχουν την καλύτερη πρόσβαση τόσο σε δημόσιες επιδοτήσεις^[3] όσο και σε ιδιωτικές χρηματοδοτήσεις^[4]. 

Σχετικά με την Ελλάδα, η μελέτη αποκαλύπτει ότι η χώρα έχασε το 31% από τα αγροκτήματά της. Η μείωση αφορά αποκλειστικά τα αγροκτήματα μικρής κλίμακας, που έχουν συρρικνωθεί κατά 37%, παραμένουν ωστόσο η ραχοκοκαλιά της ελληνικής γεωργίας, αντιπροσωπεύοντας περίπου το 88% των αγροκτημάτων της χωρας το 2021. Σε αντίθεση με οποιαδήποτε άλλη χώρα στην ανάλυση της Greenpeace, μεταξύ 2007 και 2021, τα μέσα καθαρά κέρδη ανά αγρόκτημα μειώθηκαν κατά 13%. Η μείωση κερδών στα μικρά αγροκτήματα είναι ακόμα πιο απότομη: τα αγροκτήματα μικρής κλίμακας το 2021 κέρδιζαν κατά μέσο όρο 29% λιγότερο σε σχέση με το 2007.

“Η νέα μελέτη της Greenpeace καταδεικνύει πέρα από κάθε αμφιβολία ότι η ΕΕ εξωθεί τους μικρούς αγρότες στην εξαφάνιση και στηρίζει την παραγωγή της τροφής μας σε λίγους, υπερβολικά ισχυρούς και καταστροφικούς για το περιβάλλον και την υγεία μας παίκτες, που μόνο στόχο έχουν το κέρδος. Οι αγροτικές πολιτικές της ΕΕ στηρίζουν μία βιομηχανική γεωργία που επιδεινώνει την κλιματική κρίση, καθιστά εξαιρετικά ευάλωτη την παραγωγή της τροφής μας στις επιπτώσεις της και καταστρέφει το έδαφος και το νερό. Οι αγρότες βασίζονται σε ένα υγιές φυσικό περιβάλλον την ίδια στιγμή που βρίσκονται στην πρώτη γραμμή απέναντι στην κλιματική κρίση, όμως το τρέχον αγροδιατροφικό μοντέλο τους εγκλωβίζει σε έναν μονόδρομο βιομηχανοποίησης χωρίς δυνατότητα να στραφούν σε πραγματικές εναλλακτικές λύσεις”, δήλωσε η Έλενα Δανάλη υπεύθυνη της εκστρατείας της βιώσιμης γεωργίας στο ελληνικό γραφείο της Greenpeace.

Αυτή η πίεση για στροφή προς μεγαλύτερα, βιομηχανικά αγροκτήματα και αύξηση οικονομικών αποδόσεων σημαίνει ότι η οικονομική ισχύς στη γεωργία εξακολουθεί να είναι συγκεντρωμένη στα χέρια ελάχιστων αγροκτημάτων^[5] και έχει σοβαρές επιπτώσεις, ανάμεσα στις οποίες βρίσκονται ο έλεγχος της παραγωγής τροφής από λίγους κολοσσούς αγροδιατροφής, η αύξηση της ανεργίας στις αγροτικές περιοχές, ένα αυξανόμενο χάσμα μεταξύ αστικών και υπαίθριων περιοχών, μία περαιτέρω επιδείνωση της ευζωίας των ζώων και η καταστροφή της φύσης πάνω στην οποία βασίζονται οι αγρότες και η γεωργία που παράγει την τροφή μας.

Η μελέτη της Greenpeace αναλύει δεδομένα και τάσεις στον αγροτικό τομέα της Ελλάδας και χώρες της Ευρωπαϊκής Ένωσης για τη χρονική περίοδο 2007–2022. Η μελέτη εξέτασε τις κατηγορίες αγροκτημάτων ανάλογα με την οικονομική τους απόδοση^[6]. Οι ερευνητές επικεντρώθηκαν στα «εμπορικά αγροκτήματα»^[7], πολλά από τα οποία βιώνουν τις κοινωνικές και οικονομικές δυσκολίες που αναδείχτηκαν από τις πρόσφατες διαμαρτυρίες των αγροτών, και ανέλυσαν τα δεδομένα και τις τάσεις στον αγροτικό τομέα της ΕΕ που οι περισσότεροι πολιτικοί  αποφεύγουν να αντικρίσουν.

“Ειδικά για τη χώρα μας, που μόλις πριν ένα χρόνο χτυπήθηκε σφοδρά στην περιοχή της Θεσσαλίας από ακραία καιρικά φαινόμενα, τα στοιχεία της μελέτης είναι ανησυχητικά καθώς μεγάλο μέρος των μικρών αγροκτημάτων, που είναι η ραχοκοκαλιά της γεωργίας μας, εξαφανίζεται. Το μεγάλο διακύβευμα για την ΕΕ και την ελληνική κυβέρνηση είναι αν θα τολμήσει μία ριζική στροφή στις αγροτικές πολιτικές που θα εξασφαλίζουν δίκαιο εισόδημα για τους αγρότες και θα εγγυώνται την παραγωγή επαρκούς, υγιεινής τροφής με τρόπους που προστατεύουν το περιβάλλον χωρίς να μετατρέπουν τα αγροκτήματα τους σε ρυπογόνα εργοστάσια που δηλητηριάζουν τη φύση και τη ζωή μας” συμπλήρωσε η Έλενα Δανάλη, υπεύθυνη της εκστρατείας της βιώσιμης γεωργίας στο ελληνικό γραφείο της Greenpeace.

Η Greenpeace καλεί την ελληνική κυβέρνηση:

• Να δημοσιεύσει πολιτικά μέτρα που θα ανατρέπουν την τάση εξαφάνισης των αγροκτημάτων μικρής κλίμακας της Ελλάδας με έμφαση στη στήριξη παραγωγών που είτε ήδη εφαρμόζουν είτε σκοπεύουν να εφαρμόσουν αγρο-οικολογικές πρακτικές. 
• Να δημοσιεύσει το σχέδιο που θα αναγεννήσει και θωρακίσει πραγματικά την αγροτική παραγωγή στην Ελλάδα ξεκινώντας από την πληγείσα Θεσσαλία^[8] μέσα από ένα αγροτικό μοντέλο βιώσιμο, δίκαιο και ανθεκτικό στη νέα κλιματική πραγματικότητα. 

Δείτε τα κύρια ευρήματα της έρευνας για τον αγροτικό τομέα στην Ελλάδα εδώ 

Δείτε ολόκληρη τη μελέτη στα ελληνικά εδώ

 ΣΗΜΕΙΩΣΕΙΣ:

1. Η μελέτη «Βιομηχανοποίηση ή κλείσιμο – Πώς οι αγρότες της ΕΕ πιέζονται να βιομηχανοποιηθούν για να παραμείνουν στο επάγγελμα» πραγματοποιήθηκε από το Ευρωπαϊκό Γραφείο της Greenpeace και βρίσκεται εδώ (στα ελληνικά) και εδώ (στα αγγλικά)
2. Το 2007, υπήρχαν 4,3 εκατομμύρια εμπορικά αγροκτήματα μικρής κλίμακας στην ΕΕ, αλλά ως το 2022 παρέμεναν μόνο 2,4 εκατομμύρια – μία μείωση κατά 44% μέσα σε μόλις 15 χρόνια.Παρόλα αυτά, τα αγροκτήματα μικρής κλίμακας αποτελούν ακόμα τα 2/3 των εμπορικών αγροκτημάτων της ΕΕ και ανέρχονται σε περισσότερο από το 75% των αγροκτημάτων στη Βουλγαρία, την Κύπρο, την Ελλάδα, την Κροατία, την Ουγγαρία, τη Λιθουανία, τη Λετονία, τη Μάλτα, την Πολωνία, τη Ρουμανία και τη Σλοβενία.
3. Η κύρια πηγή δημόσιων επιδοτήσεων για τους Ευρωπαίους αγρότες είναι η Κοινή Αγροτική Πολιτική (ΚΑΠ). Ανέρχεται σε περισσότερο από 30% του συνολικού προϋπολογισμού της ΕΕ, ενώ περισσότερα από τα δύο τρίτα του προϋπολογισμού της ΚΑΠ καταβάλλονται ως άμεσες ενισχύσεις, κυρίως με βάση την έκταση της καλλιεργούμενης γης. Δεδομένου του δυσανάλογου μεριδίου σε γη που ελέγχεται από τα αγροκτήματα με τη μεγαλύτερη οικονομική απόδοση, αυτά τα αγροκτήματα επιπλέον λαμβάνουν ένα δυσανάλογο μερίδιο δημόσιων επιδοτήσεων.
4. Μία ανάλυση από την Ευρωπαϊκή Τράπεζα Επενδύσεων (ΕΤΕπ) σχετικά με τη χρηματοδότηση αγροτικών και αγροδιατροφικών επιχειρήσεων, διαπίστωσε ότι τα μεγαλύτερα αγροκτήματα έχουν επίσης και την καλύτερη πρόσβαση στις ιδιωτικές χρηματοδοτήσεις. Η ανάλυση για την παρούσα μελέτη δείχνει ότι το 2022, τα αγροκτήματα βιομηχανικής κλίμακας φέρουν το 70% του συνολικού χρέους στο αγροτικό σύστημα της ΕΕ. Τα αγροκτήματα μικρής κλίμακας έχουν το μεγαλύτερο «χρηματοδοτικό κενό» – έχοντας ανάγκη από πιστώσεις αλλά χωρίς τη δυνατότητα πρόσβασης σε αυτές. Η ανάλυση της ΕΤΕπ τονίζει ότι οι νέοι αγρότες και αυτοί που επιδιώκουν να προβούν σε περιβαλλοντικά φιλικές επενδύσεις δυσκολεύονται ιδιαίτερα να εξασφαλίσουν δάνεια.
5. Οι ερευνητές της μελέτης διαπίστωσαν ότι τα αγροκτήματα βιομηχανικής κλίμακας με την υψηλότερη παραγωγή (άνω των 250.000 ευρώ) παρόλο που αποτελούν μόνο το 8% των αγροκτημάτων στην ΕΕ, λαμβάνουν το 37% των επιδοτήσεων άμεσων ενισχύσεων για εμπορικά αγροκτήματα, παρά το γεγονός ότι το μέσο εισόδημά τους έχει επίσης αυξηθεί κατά 84%. Τα εμπορικά αγροκτήματα μικρής κλίμακας (με μέση παραγωγή κάτω των 15.000 ευρώ) λαμβάνουν μόνο το 25% των επιδοτήσεων, παρόλο που περισσότερα από τα 2/3 των εμπορικών αγροκτημάτων στην Ευρώπη είναι μικρής κλίμακας.
6. Η οικονομική απόδοση αναφέρεται στα έσοδα τους, χωρίς να υπολογίζονται οι επιδοτήσεις.
7. Συγκεκριμένα, για να κατηγοριοποιηθεί ως εμπορικό, ένα αγρόκτημα πρέπει να υπερβαίνει ένα ελάχιστο οικονομικό μέγεθος. Καθώς η διάρθρωση των αγροκτημάτων διαφέρει στην κάθε χώρα της Ευρωπαϊκής Ένωσης, τίθεται ένα διαφορετικό όριο ελάχιστου οικονομικού μεγέθους για κάθε κράτος μέλος. 
8. Το ελληνικό γραφείο της Greenpeace έχει δημοσιεύσει Προτάσεις για την αναγέννηση της αγροτικής παραγωγής στη Θεσσαλία που αφορούν στην τροφή, τη γεωργία, τη βιοποικιλότητα, το κλίμα, την υγεία, την οικονομία και την ανθεκτικότητα της παραγωγής εν μέσω πολλαπλών κρίσεων. Οι προτάσεις της Greenpeace περιγράφουν τέσσερα μέτρα επείγουσας αποκατάστασης και δέκα άξονες προτεραιότητας για την αναγέννηση της γεωργίας στις πληγείσες περιοχές και έχουν ως προτεραιότητα τους ανθρώπους που έχουν πληγεί και αγωνίζονται εδώ και ένα χρόνο να ξαναστήσουν τις ζωές τους σε πιο στέρεη και ανθεκτική βάση. Κατατέθηκαν στην ελληνική κυβέρνηση, στα κόμματα της αντιπολίτευσης και την τοπική πολιτική ηγεσία τον Νοέμβριο του 2023 και βρίσκονται στην ιστοσελίδα της οργάνωσης.