Η Μάχη στο Βαλτέτσι, 12-13 Μαΐου 1821 | Γράφει ο Νίκος Δελφάκης

Η άλωση της Τριπολιτσάς, διοικητικό και στρατιωτικό κέντρο των Οθωμανών στην Πελοπόννησο,  στις 23-09-1821, αποτέλεσε  το καίριο και καθοριστικό γεγονός για την εδραίωση της Επανάστασης. Φυσικά η άλωση δεν έγινε ξαφνικά, αλλά έπειτα από μάχες και γεγονότα που είχαν προηγηθεί, πέριξ της πόλης, από τον Απρίλιο 1821. Η κρισιμότερη και καθοριστική από τις  προηγηθείσες αυτές μάχες ήταν αυτή που έγινε στο Βαλτέτσι στις 12-13/05/1821, για τους λόγους που συνοπτικά αναφέρονται παρακάτω.

Το Βαλτέτσι είναι ένα μικρό ορεινό  χωριό σε απόσταση 13 χιλ., από την  Τρίπολη. Από τη στιγμή που έγινε αποδεκτό το σχέδιο του Κολοκοτρώνη για κατάληψη της Τριπολιτσάς  και ορίστηκε αυτός αρχιστράτηγος, σχεδίασε και δημιουργήθηκαν στρατόπεδα των επαναστατών σε διάφορες τοποθεσίες, σχετικά κοντινές στην Τρίπολη. Τα αρχικά στρατόπεδα στην Πιάνα, στη Βλαχοκερασιά και στο Βαλτέτσι, διαλύθηκαν μετά από επελάσεις των Οθωμανών στα τέλη Απριλίου. Στο μεταξύ  οι Τούρκοι, που ήταν κλεισμένοι στην Τριπολιτσά, περίμεναν βοήθεια από τον Χουρσίτ, που βρισκόταν στα Γιάννενα και πολεμούσε τον Αλή Πασά. Ο Χουρσίτ έστειλε ισχυρό στράτευμα με επικεφαλής τον Κιοσέ Μεχμέτ, ο οποίος το χώρισε σε δύο τμήματα. Στο πρώτο ηγήθηκε ο ίδιος με τον Ομέρ Βρυώνη, με 8.000 στρατό και κατευθύνθηκε ανατολικά, νικώντας τους Έλληνες στη μάχη της Αλαμάνας αλλά αποτυγχάνοντας στη Γραβιά. Το δεύτερο, που αποτελείτο από 3.500 περίπου Αλβανούς, κατευθύνθηκε προς τη δυτική Ελλάδα, υπό την ηγεσία του Κεχαγιάμπεη, Μουσταφά.

Ο στρατός του Κεχαγιάμπεη πέρασε από το Αντίρριο στην Πάτρα, χωρίς απώλειες. Πυρπόλησε τη Βοστίτσα (Αίγιο) και στη συνέχεια νίκησε τους Έλληνες στο Άργος και έλυσε τις πολιορκίες σε Ακροκόρινθο και Ναύπλιο. Έτσι τελικά ο Κεχαγιάμπεης μπήκε στην Τριπολιτσά, περίπου στις 23/04/1821  αναπτερώνοντας το ηθικό των Τούρκων,  που θεωρούσαν πια ότι ήταν σίγουρη η καταστολή της επανάστασης στην Πελοπόννησο.

Ο Κολοκοτρώνης επέμεινε και στις 10/05/1821 επανασυστάθηκε το στρατόπεδο στο Βαλτέτσι με πολύ μεγαλύτερη δύναμη αυτή τη φορά, καθώς επίσης δημιουργήθηκαν στρατόπεδα, σε Πιάνα, Χρυσοβίτσι, Βέρβενα. Στο Βαλτέτσι οχυρώθηκε η εκκλησία στο κέντρο του χωριού και μερικά σπίτια, και κατασκευάστηκαν ταμπούρια στους γύρω λόφους. Το στρατόπεδο θα βρισκόταν υπό την αρχηγία του Κυριακούλη Μαυρομιχάλη και τη γενική επίβλεψη είχε ο Κολοκοτρώνης, ο οποίος γύριζε σε όλα τα στρατόπεδα της περιοχής.  Στο πρώτο ταμπούρι, στα ανατολικά, στο Χωματοβούνι, βρέθηκαν ο Ηλίας και ο Κυριακούλης Μαυρομιχάλης με όλους τους Μανιάτες. Στο δυτικό ο Μητροπέτροβας, ο Δημήτριος Παπατσώνης και άλλοι Μεσσήνιοι. Στο βορειοανατολικό ταμπούρι οχυρώθηκαν ο Ηλίας Δ. Φλέσσας και ο Νικήτας Φλέσσας, καθώς και Γορτύνιοι οπλαρχηγοί. Στην εκκλησία κλείστηκαν οι Μπουραίοι, ενώ οι σκοποί στην επάνω Χρέπα,  θα ειδοποιούσαν, με καπνούς, για την πορεία των Τούρκων.

Τα χαράματα της 12ης Μαΐου, ο Κεχαγιάμπεης βγήκε από την Τριπολιτσά, με προορισμό το στρατόπεδο του Βαλτετσίου. Σκόπευε και θεωρούσε εύκολο να το διαλύσει, ώστε μετά να στραφεί προς τη Μεσσηνία και τη Λακωνία. Το σημαντικότερο τμήμα του στρατού του, υπό τον Βαρδουνιώτη Ρουμπή, το έστειλε πρώτο, στα βόρεια του Βαλτετσίου, για να εμποδίσει τυχόν βοήθεια από τα στρατόπεδα της Πιάνας και του Χρυσοβιτσίου και να περικυκλώσει τους Γορτύνιους. Στη συνέχεια έστειλε άλλο δύο σώματα προς το Καλογεροβούνι, το Φραγκόβρυσο και τις Αραχαμίτες, προς τα νότια του χωριού. Τα σώματα αυτά είχαν σκοπό να βοηθήσουν τον Ρουμπή, αν χρειαζόταν, να εμποδίσουν ελληνική βοήθεια από τα Βέρβενα και να αποκόψουν την οδό διαφυγής των υπερασπιστών του Βαλτετσίου. Το τουρκικό ιππικό πήρε θέση στις Αραχαμίτες και, τέλος, ακολούθησε πέμπτο τμήμα με κανόνια και πολεμοφόδια.

Οι Τούρκοι άρχισαν τις επιθέσεις, προσπαθώντας να περικυκλώσουν τον ανατολικό και βορειοανατολικό προμαχώνα. Τότε, αφού ειδοποιήθηκε, κατέφθασε ο Κολοκοτρώνης και έβαλλε εναντίον τους, από ένα ύψωμα στα βόρεια του χωριού, καλώντας σε βοήθεια τον Δημήτρη Πλαπούτα, στην Πιάνα. Όταν έφτασε ο Πλαπούτας από τα βορειοανατολικά, ο Ρουμπής, που βρέθηκε πλέον περικυκλωμένος, ζήτησε ενίσχυση από τον Κεχαγιάμπεη. Εκείνος έστειλε Τούρκους από το Καλογεροβούνι για να επιτεθούν στο ταμπούρι των Μανιατών, για να ανακουφίσει έτσι τον Ρουμπή. Όταν αποκρούστηκε και εκείνη η προσπάθεια, ο Ρουμπής έβαλε κανόνια να χτυπήσουν τον κεντρικό προμαχώνα, εγχείρημα που απέτυχε οικτρά λόγω του ανώμαλου εδάφους. Η μάχη συνεχίστηκε μέχρι αργά τη νύχτα, χωρίς να υποχωρεί καμία πλευρά. Τα μεσάνυχτα έφτασαν στο Καλογεροβούνι Έλληνες αγωνιστές από τα Βέρβενα. Τις πρωινές ώρες της 13ης Μαΐου, ο Κολοκοτρώνης διασπά τον τουρκικό κλοιό και ανεφοδιάζει τους ταμπουρωμένους με τροφές και πολεμοφόδια.  Το πρωί της 13ης Μαΐου, οι Οθωμανοί ξεκίνησαν νέες σφοδρές επιθέσεις, όμως οι  απόπειρες να καταλάβουν τους προμαχώνες αποτύγχαναν η μία μετά την άλλη.  Η μάχη διαρκούσε 23 ώρες και οι Τούρκοι σκοποί στο Καλογεροβούνι είχαν δει να έρχονται από τα Βέρβενα κι άλλες ενισχύσεις,  ο Νικηταράς, ο Ιωάννης Κολοκοτρώνης και άλλοι. Ο Κεχαγιάμπεης αντιλαμβάνεται τον  κίνδυνο  περικύκλωσης  και δίνει εντολή για υποχώρηση των Τούρκων.  Οι κλεισμένοι στα ταμπούρια Έλληνες, και κυρίως το σώμα του Πλαπούτα, κυνήγησαν τους Τούρκους προκαλώντας τους τεράστια φθορά, αφήνοντας πίσω το βαρύ οπλισμό τους και οτιδήποτε δεν μπορούσαν να μεταφέρουν. Εκτιμάται ότι οι Τούρκοι είχαν πάνω από  300 νεκρούς και πάνω από 500 τραυματίες.

Η μάχη υπήρξε καθοριστική για το ηθικό των δύο πλευρών. Οι Έλληνες, οι οποίοι πολέμησαν για πρώτη φορά ως ένας σχετικά οργανωμένος - υπό ενιαία διοίκηση στρατός,  σε μια μάχη που ενεπλάκησαν αρκετά τμήματα από διαφορετικά στρατόπεδα,  συνειδητοποίησαν τις δυνατότητές τους (νωρίτερα στο άκουσμα ότι έρχονται οι Τούρκοι διαλύονταν και έφευγαν). Ο αριθμός των πολιορκητών της Τριπολιτσάς άρχισε να πυκνώνει εντυπωσιακά. Οι Οθωμανοί  κατάλαβαν ότι η επανάσταση ήταν κάτι σοβαρότερο από μία απλή εξέγερση και άρχισε να κυριαρχεί στις τάξεις τους ο φόβος.

Για  την ιδιαίτερη αξία της μάχης αυτής στον Αγώνα,  ο Θεόδωρος Κολοκοτρώνης αναφέρει στα Απομνημονεύματά του ότι μετά τη νίκη μίλησε στους ΄Ελληνες – νικητές και μεταξύ άλλων είπε:  “πρέπει να νηστεύσωμεν όλοι διά δοξολογίαν εκείνης της ημέρας και να δοξάζεται αιώνας αιώνων, έως ου στέκει το έθνος, διατί  ήτον  η ελευθερία της πατρίδος”. Ενώ ο  Κανέλλος Δεληγιάννης, που πήρε μέρος,  περιγράφει τη μάχη με τα παρακάτω λόγια: «Αυτή η ένδοξος νίκη ήταν η κρίσις της Ελληνικής Επαναστάσεως και εις αυτήν χρεωστείται η ανεξαρτησία της πατρίδος καθ' ότι ενεθάρρυνε και εμψύχωσε τους Έλληνας».