Άγνωστες πλευρές της ιστορίας μας - Αρκάδες στη Μάχη της Κρήτης

Η εξέγερση στα Χανιά τον Ιούλιο του 1938 ενάντια στο βασιλομεταξικό δικτατορικό καθεστώς της 4^ης Αυγούστου, αποτέλεσε αιτία για ενίσχυση της χωροφυλακής και αφοπλισμού των Κρητών. Οι Κρήτες θεώρησαν τουλάχιστον προσβολή το γεγονός αυτό, αφού τα όπλα τους αποτελούσαν σύμβολο αντίστασης ενάντια στην πολύχρονη ξένη κατοχή. Οι πράξεις αυτές έδειχναν την αντίθεση της συντριπτικής πλειοψηφίας των Κρητών απέναντι στη δικτατορία, αλλά και το φόβο του καθεστώτος για εξέγερση. Η αντίθεση αυτή επηρέασε τα γεγονότα που προηγήθηκαν της Μάχης της Κρήτης, αλλά και την έκβασή της.

Νοέμβριος 1940, μετά την διαβεβαίωση των Άγγλων για φύλαξη της Κρήτης και την απόσπαση στρατευμάτων για την άμυνα του κόλπου της Σούδας, επέτρεψε στην Ελληνική κυβέρνηση να μεταφέρει την 5^η Μεραρχία Κρητών στο μέτωπο. Για την άμυνα του νησιού, όπως ισχυρίζονταν η κυβέρνηση, αλλά και για ανομολόγητους λόγους στήριξης του καθεστώτος μεταφέρονται στην Κρήτη 7.500 νεοσύλλεκτοι από τα κέντρα εκπαίδευσης Τρίπολης, Ναυπλίου και Καλαμάτας, 900 μαθητές της Σχολής Οπλιτών της Σχολής Χωροφυλακής, μαθητές της Σχολής Ευελπίδων και 1000 χωροφύλακες που υπηρετούσαν στα νησιά. Να σημειώσουμε ότι οι νεοσύλλεκτοι προέρχονταν από περιοχές περισσότερο ευνοϊκά διακείμενες στο καθεστώς, αφού η αντιβενιζελική παράταξη υπερίσχυε σημαντικά. Για τα σώματα ασφαλείας και τους στρατιωτικούς, κυρίως νεοσύλλεκτους, βασικός όρος για την εισαγωγή τους στις σχολές ήταν η πίστη στο καθεστώς. Την παραπάνω άποψη ενισχύει και το γεγονός ότι η απόφαση για συγκρότηση πολιτοφυλακής 3000 ανδρών από Κρήτες κλάσεων που δεν είχαν επιστρατευθεί τελικά δεν πραγματοποιήθηκε. Αυτό δεν σημαίνει ότι οι παραπάνω άνδρες παρά την πλημμελή εκπαίδευσή τους, τις ελλείψεις σε οργάνωση και οπλισμό δεν πολέμησαν με γενναιότητα και συνέβαλαν μαζί με τους συμμάχους και τους εθελοντές Κρητικούς άνδρες και γυναίκες στο έπος της Μάχης της Κρήτης. Χαρακτηριστικά παραδείγματα αποτελούν οι μάχες των Ευέλπιδων στο Κολυμπάρι, των χωροφυλάκων στη μεγάλη πόρτα στο Ρέθυμνο, στη Χανιόπορτα του Ηρακλείου και αλλού.

Ο Μιχάλης Ρούλιος (γεν. 1919) που ζει στα Ανώγεια και έλαβε μέρος ως κληρωτός στον πόλεμο της Αλβανίας, όπου έπαθε κρυοπαγήματα και μετά την αποθεραπεία του παρουσιάσθηκε στο Ρέθυμνο και πήρε μέρος στη μάχη της Κρήτης ανέφερε πρόσφατα «Το Πάσχα μας έδωσαν άδεια επ’ αόριστο, φαίνεται δεν είχαν αρχικά πρόθεση να δώσουν μάχη. Μετά μια βδομάδα μας κάλεσαν και πάλι να παρουσιασθούμε. Στο Ρέθεμνο ήμασταν 600 άνδρες, μας έδωσαν 50 μαννλίχερ με 20 σφαίρες για κάθε ντουφέκι να τις χρησιμοποιήσουμε για επίθεση ή για την προσωπική μας άμυνα;… Εμείς πολεμήσαμε στου Αλμπάνη το μετόχι στο Λατζιμά μαζί με Αυστραλούς, Νεοζηλανδούς και ντόπιους, επτά μόνο από τους γερμανούς αλεξιπτωτιστές που έπεσαν στην περιοχή μας διασώθηκαν από αυτούς που ήλθαν από τα Χανιά. Στη Μεγάλη Πόρτα ήταν Πελοποννήσιοι χωροφύλακες, πολέμησαν σκληρά και δεν επέτρεψαν στους Γερμανούς να μπουν στην πόλη. Σκοτώθηκαν αρκετοί…».

Μια άλλη μαρτυρία προέρχεται από τον Βασίλειο Σπυράκη (1919-1990) από την Πλατάνα Κυνουρίας. Νεοσύλλεκτος του 11^ου Συντάγματος Πεζικού Αρκαδίας βρέθηκε στη Μάχη της Κρήτης στο Ηράκλειο, πολέμησε στα περίχωρα και στη Χανιόπορτα. Με την λήξη των επιχειρήσεων οι Έλληνες αξιωματικοί τους προέτρεψαν να φορέσουν πολιτικά ρούχα και να μην παραδοθούν αιχμάλωτοι στους Γερμανούς. Ο κρητικός λαός τους προστάτεψε, αυτός δούλεψε για κάποιο διάστημα σε ένα φούρνο στη πόλη του Ηρακλείου. Προσπαθούσαν να βρουν μέσο για να επιστρέψουν στα σπίτια τους. Κάποια μέρα ανέβηκαν σε μια βάρκα, ήταν πολλοί, η βάρκα αναποδογύρισε στο λιμάνι, τον έσωσε ένας αυστριακός, δεν γνώριζε ως ορεσίβιος κολύμπι. Τελικά κατόρθωσε με ένα καΐκι να φθάσει στον Πειραιά, από κει με το τραίνο στην Ανδρίτσα και με τα πόδια στο χωριό του αρκετούς μήνες αργότερα…

Ποιο αδιάψευστος όμως μάρτυρας της παρουσίας των Αρκάδων στη Μάχη της Κρήτης αποτελούν οι νεκροί 33 Στρατιωτικοί και δύο Χωροφύλακες. Στη συντριπτική τους πλειοψηφία γεννημένοι το 1919 (κλάσης 1940), νεοσύλλεκτοι που αναφέρεται ως μονάδα τους το Κέντρο Εκπαίδευσης Τρίπολης ή το 11^ο Σύνταγμα Πεζικού Αρκαδίας. Η κατάσταση που ακολουθεί είναι από τον «κατάλογο πεσόντων Αρκάδων 1940-41» που επιμελήθηκαν οι ερευνητές, ο καθηγητής Αργύρης Πετρονώτης και ο Γεώργιος Ζαχαρόπουλος.

Στρατιωτικοί

1)      Αθανασάκης Γεώργιος του Κωνσταντίνου και της Αγγελικής, 1919 Κοσμάς Κυνουρίας, Στρατιώτης, Κέντρο Εκπαίδευσης Τριπόλεως, +Χανιά (αιχμάλωτος), 8-10-1941

2)      Βασιλόπουλος Δημήτριος του Νικολάου & της Γεωργίτσας, 1919 Ροεινό Μαντινείας, Στρατιώτης, 6^ο Σ.Π. +Γαλατάς Χανίων, 20-5-1941

3)      Βουτυρίτσας Γεώργιος του Παναγιώτη & της Σταμάτας, 1918 Μάναρι Μαντινείας, Έφεδρος Ανθυπολοχαγός, 2^ο Τάγμα Μουρνιών, +Αλικιανός Κρήτης, 26-5-1941

4)      Γιούτσος Γεώργιος του Θεμιστοκλή & της Αγγέλως, 1917 Καρδαριτσι Γορτυνίας, Στρατιώτης, 2^ο Ανεξάρτητο Τάγμα, +Χώρα Σφακίων (εξαφανισθείς), 31-5-1941

5)      Γρηγορίου Μιχαήλ του Γρηγορίου & της Ελένης, 1894 Μεσορράχη Κυνουρίας, Ταγματάρχης, 6^ο Σ.Π. +Γαλατάς Χανίων, 20-5-1941

6)      Δημόπουλος Νικόλαος του Ιωάννη & της Ελένης, 1919 Σέρβου Γορτυνίας, Στρατιώτης, 11^ο Σ.Π. +Μουρνιές Κρήτης, 25-5-1941

7)      Δήμος Ηλίας του Νικολάου & της Μαριγώς, 1917 Κολλίνες Μαντινείας, Στρατιώτης, Κέντρο Εκπαιδεύσεως Τριπόλεως, + Περιβόλια Χανίων, 24-5-1941

8)      Δικαίος Ηλίας του Βασιλείου & της Παναγιώτας, 1919 Άγιος Ιωάννης Άστρους Κυνουρίας, Στρατιώτης, Κέντρο Εκπαιδεύσεως Τριπόλεως, +Κρήτη   -5-1941

9)      Ευαγγέλου Κωνσταντίνος του Ιωάννη, 1917 Περδικόβρυση Κυνουρίας, Στρατιώτης, 11^ο Σ.Π. +Σφακιά Χανίων, 29-5-1941

10)  Κακαβάς Γεώργιος του Δημητρίου & της Ελένης, 1917 Νεοχώρι Μεγαλόπολης, Στρατιώτης, 11^ο Σ.Π. +Κρήτη, 24-5-1941

11)  Καλαθάς Έξαρχος του Νικολάου & της Αικατερίνης, 1918 Καμάρα Μεγαλόπολης, Στρατιώτης, 11^ο Σ.Π. +Γαλατάς Χανίων, 26-5-1941

12)  Κανατάς Ιωάννης του Δημητρίου, ….., Άστρος Κυνουρίας, Στρατιώτης,…., +Πρόχειρο Νοσοκομείο Αγιάς, 6-6-1941

13)  Καπετάνιος Χαράλαμπος του Ιωάννη & της Κωνσταντίνας, 1919 Βαλτεσινίκο Γορτυνίας, Στρατιώτης, Έμπεδο Τριπόλεως, +Γαλατάς Χανίων, 30-5-1941

14)  Κατσάβος Ιωάννης του Πολυδώρου & της Σοφίας, 1919 Μεσορράχη Κυνουρίας, Στρατιώτης, 6^ο Τάγμα Εκπαιδεύσεως, +Μουρνιές Κρήτης, 25-5-1941

15)  Κατσούλης Γεώργιος του Δημητρίου & της Κωνσταντίνας, 1919 Βλαχέρνα Μαντινείας, Στρατιώτης, Κέντρο Εκπαιδεύσεως Τριπόλεως 6^ο Τάγμα, +Μουρνιές Κρήτης,   -5-1941

16)  Κλουκίνας Παναγιώτης του Ιωάννη & της Παναγιώτας, 1913 Τρόπαια Γορτυνίας, Στρατιώτης,…….., +Κρήτη,   -5-1941

17)  Κολοβός Παναγιώτης του Ευαγγελου, 1919 Τριποταμιά Γορτυνίας, Στρατιώτης, 11^ο Σ.Π. +Χανιά, 26-5-1941

18)  Κομινάκης Εμμανουήλ του Νικολάου & της Σταυρούλας, 1919 Τουρκολέκα Μεγαλόπολης, Στρατιώτης, VI Τάγμα Πεζικού, +Μουρνιές Κρήτης, 25-5-1941

19)  Λαδάς Γεώργιος του Σωτηρίου & της Βασιλικής, 1917 Θάνα Μαντινείας, Στρατιώτης, Ανεξάρτητο Τάγμα Χανίων, +Γαλατάς Χανίων, 21-5-1941

20)  Μακρής Σταύρος του Κωνσταντίνου & της Πολυτίμης, 1919 Ελαιοχώρι Κυνουρίας, Στρατιώτης, Ανεξάρτητο Τάγμα Αμύνης Μάλεμε, +Κρήτη, -5-1941

21)  Μάντης Κωνσταντίνος του Γιαννάκη & της Λεμονιάς, 1919 Τσελεπάκο Μαντινείας, Στρατιώτης, 8^ο Σ.Π. +Περιβόλια Χανίων, 24-5-1941

22)  Μαρκόπουλος Νικήτας του Πανάγου & της Αγγελικής, 1918 Δυρράχιο Μεγαλόπολης, Στρατιώτης, 11^ο Σ.Π. +Γαλατάς Χανίων, 20-5-1941

23)  Μερμίγκης Δημήτριος του Γεωργίου & της Μαριγώς, 1919 Άστρος Κυνουρίας, Στρατιώτης, 5^ο Σ.Π. +Νοσοκομείο Άδελε Ρεθύμνου, 26-5-1941

24)  Μητσόπουλος Σπυρίδων του Ιωάννη & της Παναγούολας, 1919 Τρίπολη, Στρατιώτης,……, +Περιβόλια Χανίων, 24-5-1941

25)  Μπάρκας Παναγιώτης του Αντωνίου & της Αθανασίας, 1919 Θάνα Μαντινείας, Στρατιώτης, 11^ο Σ.Π. + Γαλατάς Χανίων, 21-5-1941

26)  Μπατζιάς Κωνσταντίνος του Χρήστου & της Ιουλίας, 1919 Μεγαλόπολη, Στρατιώτης, 3^ο Σ.Π. +βοηθητικό αεροδρόμιο Ρεθύμνου, 26-5-1941

27)  Ντόπης Στέφανος του Παναγιώτη & της Παναγιώτας, 1919 Χώρα Γορτυνίας, Στρατιώτης, Κέντρο Εκπαιδεύσεως Τριπόλεως, + Σφακιά, 26-5-1941

28)  Οψυμούλης Ιωάννης του Κωνσταντίνου & της Βασιλικής, 1902 Αρτεμίσιο Μαντινείας, Λοχαγός, Α.Σ.Δ. Κρήτης, +Γαλατάς Χανίων, 20-5-1941

29)  Ρούπας Γεώργιος του Παναγή & της Παρασκευής, 1919 Αλεποχώρι Μαντινείας, Στρατιώτης, VI Τάγμα, +Χανιά, -5-1941

30)  Σύρνιος Ιωάννης του Κωνσταντίνου & της Ελένης, 1919 Κολλίνες Μαντινείας, Στρατιώτης, ΙΙ Τάγμα Μουρνιών +Κρήτη, 29-5-1941

31)  Τζανέτος Διαμαντής του Νικολάου & της Αγγελικής, 1919 Μεγαλόπολη Στρατιώτης, 11^ο Σ.Π. +Ηράκλειο, 20-5-1941

32)  Τσιούσης Νικόλαος του Ιωάννη & της Τασίας, 1916 Καμάρα Μεγαλόπολης, Στρατιώτης, 11^ο Σ.Π. +Γαλατάς Χανίων, 23-5-1941

33)  Φέλιος Αθανάσιος του Κωνσταντίνου & της Αρχόντως, 1919 Αλέα Μαντινείας, Στρατιώτης, 11^ο Σ.Π. +ύψωμα Κολέ Μουρνιών, 24-5-1941

Χωροφύλακες

34)  Αντωνόπουλος Δημήτριος του Κυριάκου & της….., 1920 Θωκνία Μεγαλόπολης, Χωροφύλακας (από 5-8-1940), +Ρέθυμνο Κρήτης 26-5-1941

35)  Μπάρλας Παναγιώτης του Αναστασίου και της…., 1914 Βελιγοστή Μεγαλόπολης, Χωροφύλακας (από 14-11-1939), + Χανιά Κρήτης 24-5-1941

Σήμερα 73 χρόνια μετά δεν ξεχνάμε την ιστορία μας, θυμόμαστε τους πατριώτες και τα θύματα του ναζισμού, αλλά και τους προδότες του «γκεσταπίτες» που λένε οι κρητικοί. Οφείλουμε δε ως κοινωνία να απαντήσουμε στη νεοναζιστική πρόκληση και στους κινδύνους που κυοφορούνται για τη Δημοκρατία και Ανεξαρτησία της χώρας.

 

Τρίπολη Μάιος 2014

Βιβλιογραφία:

Ιστορία του Ελληνικού Έθνους τόμος ΙΕ

Ιστορία του Νέου Ελληνισμού, τόμος 7^ος

Ιστορικά-Ελευθεροτυπία τεύχος 136

Κρήτη-η μάχη και η Αντίσταση-AntonyBeevor

Κατοχικά-Κούλα Ξηραδάκη

Του Παν. Βέμμου