Η συμβολή της Αντίστασης στον εθνικό και συμμαχικό αγώνα

Τέλη Μαΐου 1941ολοκληρώνεται η κατάληψη της Ελλάδας μετά από αγώνα επτά μηνών με τις δυνάμεις του φασιστικού άξονα. Η αντίσταση του ελληνικού λαού δημιούργησε ελπίδες στους όπου γης αντιφασίστες, δείχνοντας ότι οι σιδερόφρακτες ορδές δεν είναι ανίκητες και, ότι πέρα από τα όπλα υπάρχει και ο άνθρωπος. Η αντίσταση στην κατάληψη της χώρας, οι απώλειες που υπέστησαν οι δυνάμεις του άξονα και κυρίως η καθυστέρηση στον προγραμματισμό του κεραυνοβόλου πολέμου, είναι η πρώτη μεγάλη συμβολή του ελληνικού λαού στον συμμαχικό αγώνα.

Η κατοχή ξεκίνησε με τη διάσπαση του ενιαίου της χώρας. Η Αττική, η κεντρική Μακεδονία, το μεγαλύτερο μέρος της Κρήτης, ο Έβρος και τα νησιά του βορειο-ανατολικού Αιγαίου, υπάγονται στη γερμανική κατοχική ζώνη. Η ανατολική Μακεδονία και η υπόλοιπη Θράκη στην κατοχή της φασιστικής Βουλγαρίας. Τα Επτάνησα προσαρτώνται στη φασιστική Ιταλία και η υπόλοιπη χώρα υπάγεται στην Ιταλική ζώνη κατοχής. Απαγορεύεται η διακίνηση ανθρώπων και προϊόντων από τη μια ζώνη κατοχής στην άλλη. Το γεγονός αυτό μαζί με την παράδοση από την μεταξική κυβέρνηση των κρατικών αποθεμάτων τροφίμων στους κατακτητές, την υποχρεωτική εξαγορά μέρους της παραγωγής με πληθωριστικό χρήμα, τη μείωση της παραγωγής λόγω έλλειψης εργατικών χεριών εξαιτίας του προηγηθέντος πολέμου και τον αποκλεισμό του εμπορίου με χώρες που δεν είχαν εμπλακεί στον πόλεμο από το βρετανικό ναυτικό, οδήγησε στο λιμό τον χειμώνα ’41-’42 και στον κίνδυνο αφανισμού του ελληνικού λαού.

Το πρώτο καθήκον που έθεσαν οι αντιστασιακές οργανώσεις ήταν η επιβίωση του λαού. Τα συνδικάτα ανασυγκροτούνται αποδεσμευόμενα από τον έλεγχο της μεταξικής δικτατορίας, ιδρύουν καταναλωτικούς συνεταιρισμούς και ξεκινούν απεργιακές κινητοποιήσεις, από τις πρώτες στην κατεχόμενη Ευρώπη, με αιτήματα την πληρωμή μέρους του μισθού σε τρόφιμα και τη δημιουργία συσσιτίων. Η «Εθνική Αλληλεγγύη», η μαζικότερη οργάνωση της κατοχής, διοργανώνει λαϊκά συσσίτια και εντείνει την πολιτική πίεση στις κατοχικές δυνάμεις για να επιτρέψει το εμπόριο ανάμεσα στις ζώνες κατοχής, γίνονται διαβήματα στις συμμαχικές δυνάμεις να σταματήσει ο βρετανικός αποκλεισμός και απευθύνεται στον Διεθνή Ερυθρό Σταυρό να παρέμβει για να σωθεί η χώρα από την ανθρωπιστική καταστροφή. Ο στόχος επιτυγχάνεται, η κατοχική κυβέρνηση και οι επιχειρήσεις που λειτουργούν και έχουν τεθεί στις υπηρεσίες του στρατού κατοχής αναγκάζονται να πληρώνουν μέρος του μισθού σε είδος, παρέχεται ψωμί με δελτίο, λύεται ο βρετανικός αποκλεισμός και παρεμβαίνει ο Διεθνής Ερυθρός Σταυρός και η επισιτιστική κατάσταση από τραγική που είναι βελτιώνεται. Τα θύματα της πείνας περιορίζονται, αποφεύγεται η ανθρωπιστική καταστροφή. Είναι η πρώτη μεγάλη προσφορά της Αντίστασης στον εθνικό αγώνα.

Παρά την προπαγάνδα των κατοχικών δυνάμεων, τον υποταγμένο τύπο και το γερμανόδουλο ραδιόφωνο, ελάχιστες δυνάμεις βρήκαν για να στηρίξουν τις κατοχικές δυνάμεις, τις δωσίλογες κυβερνήσεις και τα προδοτικά «Τάγματα Ασφαλείας». Ούτε η εξαθλίωση του λαού που συστηματικά επεδίωξαν και η τρομοκρατία μπόρεσαν να λυγίσουν το φρόνημα του. Ο παράνομος τύπος, τα χειρόγραφα δελτία ειδήσεων από τους ραδιοσταθμούς Λονδίνου και Μόσχας, μα προ πάντων η πολιτική και πολεμική δράση της Αντίστασης κράτησαν ψηλά το ηθικό του ελληνικού λαού.

Η προσφορά της Εθνικής Αντίστασης στο στρατιωτικό μέρος του συμμαχικού αγώνα ήταν εξαιρετικά σημαντική. Υποχρέωσε τους κατακτητές να διατηρούν μεγάλες δυνάμεις στην Ελλάδα που θα μπορούσαν να ενισχύσουν τα μέτωπα. Μέχρι το Σεπτέμβριο του 1943 βρίσκονταν στην Ελλάδα η 5η γερμανική στρατιά, 11η Ιταλική στρατιά και το 2 βουλγαρικό σώμα και χωρίς να υπολογίζονται οι αστυνομικές δυνάμεις (Γκεστάπο, καραμπινιερία) ήταν πάνω από 300.000. Μετά τη συνθηκολόγηση της Ιταλίας η 5η γερμανική στρατιά ενισχύθηκε με 10 γερμανικές μεραρχίες και 40.000 αλλοεθνείς φασίστες (Πολωνούς, Τσέχους, Γάλλους κ.α.) Σύμφωνα με τον Χέρμαν Μάγερ υπερέβαιναν τις 250.000 στο κρίσιμο διάστημα 1943-44 που έκρινε την τύχη του πολέμου. Οι εκατοντάδες μάχες, οι χιλιάδες συμπλοκές και σαμποτάζ προξένησαν μεγάλη φθορά στις κατοχικές δυνάμεις και πολλά προβλήματα στον πολεμικό τους μηχανισμό. Το γεγονός αυτό επιβεβαιώνουν κορυφαίοι παράγοντες της ναζιστικής Γερμανίας και των συμμάχων. Θα αναφέρουμε δύο παραδείγματα το ένα του υπουργού της πολεμικής βιομηχανίας Φον Σπέερ ο οποίος σε συνέντευξη στον δημοσιογράφο Βάσο Μαθιόπουλο είπε «... Ο Χίτλερ έδινε συχνά ουτοπικές διαταγές να εξουδετερωθεί το αντάρτικο κίνημα και ειδικά για την Ελλάδα. Είπε μια φορά μπροστά μου, ότι πρέπει αμέσως να παταχθεί με όλα τα μέσα. Η αντίδρασή του όταν διαπίστωσε μετά από λίγο χρόνο ότι η διαταγή του έμεινε νεκρό γράμμα και κατάλαβε την ανικανότητα αντιμετώπισης του στρατιωτικά, ήταν οργή και μετά απελπισία... Ο αγώνας των ανταρτών στην Ελλάδα ου δημιουργούσε σοβαρά προβλήματα, γιατί υπήρχαν επιπτώσεις στην πολεμική παραγωγή μας...». Και το τηλεγράφημα του βρετανού διοικητή του Γενικού Στρατηγείου Μέσης Ανατολής Ουίλσον «Επιθυμώ να απευθύνω σε όλες τις κλίμακες του στρατού των ανταρτών της Ελλάδος τις ευχαριστίες και τα ειλικρινή μου συγχαρητήρια για τις μεγάλες επιτυχίες που σημειώνουν τελευταία σε ολόκληρη την Ελλάδα...»

18 Ιουλίου 1943

Μια άλλη μεγάλη προσφορά της Αντίστασης στο συμμαχικό αγώνα ήταν η ματαίωση της ενεργητικής συνεργασίας με τους κατακτητές με την προσχώρηση της Ελλάδας στον άξονα. Στις 14 Ιουλίου 1941 ο γερμανός επιτετραμμένος στην Ελλάδα Φον Γκρίβενιτς, έγραψε στον Χίτλερ ότι «ο υπουργός αμύνης της κυβέρνησης Τσολάκογλου μου εδήλωσε ότι είναι δυνατή η αποστολή ελληνικής λεγεώνας στο ανατολικό μέτωπο». Όμως, οι καλύτερα πληροφορημένοι, όπως ο πληρεξούσιος του Χίτλερ για την Ελλάδα Αλτένμπουργκ τον πληροφορεί ότι» Όλοι οι Έλληνες πλην ελαχίστων μισούν τους Γερμανούς και είναι έτοιμοι να πολεμήσουν με όλα τα μέσα». Όταν μάλιστα επιχείρησαν να κάνουν πολιτική επιστράτευση το 1943 το ΕΑΜ ξεσήκωσε όλη την Ελλάδα και με τις παλλαϊκές διαδηλώσεις τη ματαίωσε. Ούτε ένας έλληνας στρατιώτης δεν πολέμησε στο πλευρό του άξονα στα μέτωπα. Ούτε ένας επιστρατευμένος Έλληνας δεν εργάστηκε στις στρατιωτικές πολεμικές βιομηχανίες της Γερμανίας. Μόνο όμηροι που συνελήφθησαν από τις δυνάμεις κατοχής με την υπόδειξη των προδοτικών «Ταγμάτων Ασφαλείας» οδηγήθηκαν σε καταναγκαστική εργασία στη Γερμανία. Το γεγονός αυτό είχε και εθνική σημασία, αφού η χώρα δεν προσχώρησε στον άξονα και επομένως δεν συμπεριλήφθηκε στο στρατόπεδο των ηττημένων.

Η Εθνική Αντίσταση απεσόβησε τον διαμελισμό της χώρας. ΟΙ κατοχικές δυνάμεις δεν περιορίστηκαν να μοιράσουν την Ελλάδα σε ζώνες κατοχής με προοπτική μόνιμου διαμελισμού, αλλά προχώρησαν και σε άλλες διαχωριστικές ενέργειες. Με ενθάρρυνση των Ιταλών οι Τσάμηδες ίδρυσαν το «βασίλειο» της Τσαμουριάς στη δυτική Ήπειρο και επεδίωξαν την επέκταση της Αλβανίας μέχρι την Πρέβεζα. Μερικοί Βλάχοι ίδρυσαν το «βασίλειο» της Πίνδου στο οποίο φιλοδοξούσαν να υπαγάγουν μέρος της Ηπείρου και της Θεσσαλίας. Σ’ αυτά τα «βασίλεια» οι Ιταλοί εξόπλισαν ορδές ληστών και δολοφόνων και άρχισαν να ληστεύουν, να βιάζουν και να σκοτώνουν τον ελληνικό πληθυσμό. Απ’ την άλλη, την ανατολική πλευρά, η φασιστική Βουλγαρία δεν αρκέστηκε στο χώρο που της παραχώρησαν οι Γερμανοί, αλλά, ήθελαν ολόκληρη τη Μακεδονία. Για το σκοπό αυτό εξαπόλυσαν κομιτατζήδες στη δυτική Μακεδονία ώστε να δημιουργήσουν εκεί βουλγάρικο κράτος. Ο ΕΛΑΣ διέλυσε τους Τσάμηδες, τους Βλάχους και τους κομιτατζήδες και όταν οι Βούλγαροι αξίωσαν να επεκταθεί η ζώνη κατοχής τους μέχρι την Θεσσαλονίκη, το ΕΑΜ οργάνωσε τεράστιες διαδηλώσεις σε όλες τις πόλεις της χώρας (και στην Τρίπολη) και οι Γερμανοί δεν τόλμησαν να ικανοποιήσουν το αίτημα αυτό.

Δυστυχώς όμως, η Ελλάδα δεν κινδύνευσε να υποστεί διαμελισμό μόνο από τους εχθρούς αλλά και από τους συμμάχους, οι οποίοι στη διάρκεια του πολέμου προσπάθησαν να πάρουν με το μέρος τους τη Βουλγαρία και την Τουρκία υποσχόμενοι «ανταλλάγματα». Ανταλλάγματα όμως σε βάρος της Ελλάδας. Διέξοδο στο Αιγαίο για τους βούλγαρους και τα νησιά Λέσβο και Χίο για τους Τούρκους για να μη τα καταλάβουν οι Γερμανοί. Αργότερα τους προσέφεραν και τα Δωδεκάνησα. Την απειλή αυτή δεν αποσόβησε η χλιαρή αντίδραση της υποτελούς στους Άγγλους εξόριστης κυβέρνησης αλλά η γρήγορη ανάπτυξη της Εθνικής Αντίστασης απ’ άκρη σ’ άκρη της χώρας ακόμα και στα μικρότερα νησιά και ματαίωσε τα ύπουλα σχέδια των συμμάχων μας.

Αυτή είναι η προσφορά της Αντίστασης τόσο στον εθνικό όσο και στο συμμαχικό αγώνα. Όμως, κάποια απ’ τα οράματα και τις επιδιώξεις της έμειναν ανεκπλήρωτες. Η δημοκρατική ανέλιξη, η εθνική ανεξαρτησίας της Ελλάδας και η αυτοδιάθεση της Κύπρου. Παρά τις συμμαχικές διακηρύξεις για αυτοδιάθεση των λαών, υπερίσχυσαν οι κρατικές επιδιώξεις των μεγάλων δυνάμεων για ζώνες επιρροής που υπέγραψαν και υλοποίησαν. Ο Ελληνικός λαός με ευθύνη και των πολιτικών του ηγεσιών πλήρωσε ακριβά αυτές τις πολιτικές με κορυφαίο γεγονός τον εθνικά καταστρεπτικό Εμφύλιο. Στερήθηκε με ευθύνη των μετακατοχικών κυβερνήσεων να διεκδικήσει ηθική, πρώτα απ’ όλα, και υλική δικαίωση για το βαρύ φόρο αίματος και καταστροφής των υποδομών. Ενδεικτικά και μόνο θα αναφέρουμε κάποια στοιχεία από την έρευνα του Υπουργείου Δημοσίων Έργων με επικεφαλή τον αρχιτέκτονα Κ. Δοξιάδη με τίτλο «Αι θυσίαι της Ελλάδος στο δεύτερο Παγκόσμιο Πόλεμο» Ιούλιος 1945 που κατατέθηκε στον Οργανισμό Ηνωμένων Εθνών. 558.000 νεκροί και αν υπολογισθεί η φυσιολογική αύξηση οι απώλειες φθάνουν το 13% του πληθυσμού. 880.000 ανάπηροι, 1.200.000 άστεγοι ή το 18% του πληθυσμού. Το 90% των μεγάλων οδικών γεφυρών καταστράφηκαν, το 60% των φορτηγών αυτοκινήτων, το 80% των λεωφορείων και το 65% των Ι.Χ. Το 100% των μεγάλων σιδηροδρομικών γεφυρών, το 93% των ατμαμαξών και το 98% των βαγονιών. Το 74% των φορτηγών πλοίων, το 94,5% των επιβατικών και το 66% των ιστιοφόρων. Το σύνολο των αεροπλάνων της πολιτικής αεροπορίας και το 70% του τηλεφωνικού και τηλεγραφικού δικτύου. Η εξόρυξη μεταλλευμάτων περιορίσθηκε σε ποσοστό μεγαλύτερο του 90%. Η αγροτική παραγωγή μειώθηκε κατά 16% στο λάδι, 40% στα δημητριακά, 66% στα σταφύλια και σταφίδα, 36% στα όσπρια, 89% στον καπνό και 75% στο βαμβάκι. Τα ζώα εργασίας και τα βοοειδή μειώθηκαν κατά 60%, τα πρόβατα-αίγες κατά 50% και το 25% των δασών καταστράφηκαν. Το εισαγωγικό-εξαγωγικό εμπόριο μειώθηκε σε ποσοστό πάνω από 90% σε σχέση με το προπολεμικό επίπεδο.

Αυτή η προσφορά του Ελληνικού λαού και ιδιαίτερα ο αγώνας της Εθνικής Αντίστασης δικαιώθηκε; Την απάντηση ας την δώσει ο κάθε καλοπροαίρετος αναγνώστης και πολίτης αυτής της χώρας...

Παναγιώτης Βέμμος