Κλιματική Κρίση και Πρωτογενής Τομέας

Η κλιματική κρίση και η αυξημένη συχνότητα ακραίων καιρικών φαινομένων όπως ξηρασία, πλημμύρες και καταιγίδες είναι το πιο απαιτητικό ζήτημα της εποχής μας. Περίπου 570 εκατομμύρια αγροκτήματα σε όλο τον κόσμο αντιμετωπίζουν τις δυσμενείς συνέπειες που επιφέρει η κλιματική αλλαγή ενώ παράλληλα συμβάλλει στην επισιτιστική ανασφάλεια, αυξάνοντας τις τιμές των τροφίμων και μειώνοντας την παραγωγή τους. Mε τον παγκόσμιο πληθυσμό να εκτιμάται ότι θα φτάσει τα 9,8 δισεκατομμύρια έως το 2050 τα τρέχοντα συστήματα παραγωγής τροφίμων αντιμετωπίζουν μια τεράστια πρόκληση, που γίνεται πιο έντονη από την κλιματική κρίση. Η κατάσταση, σύμφωνα με τον FAO, προφανώς θα επιβαρυνθεί με την ανάγκη αύξησης κατά 70% της παραγωγής τροφίμων έως το 2050, λόγω της αύξησης του παγκόσμιου πληθυσμού και των εισοδημάτων. Το ζητούμενο λοιπόν είναι «να παραχθούν περισσότερα, με λιγότερα».

Σύμφωνα με μελέτες η γεωργία πρέπει να αυξήσει την παραγωγή της κατά 50% τα επόμενα 30 χρόνια μειώνοντας κατά το ήμισυ το αποτύπωμα άνθρακα. Οι κύριες επιπτώσεις της κλιματικής αλλαγής στην ευρύτερη περιοχή της μεσογείου και κατ’ επέκταση στη χώρα μας αποτελεί η συνεχόμενη αύξηση της θερμοκρασίας, ο αυξανόμενος κίνδυνος ξηρασίας ,  ο αυξανόμενος κίνδυνος απώλειας της βιοποικιλότητας, η συνεχής αύξηση καταναλισκόμενου νερού, η μείωση των αποδόσεων των καλλιεργειών, οι αλλαγές στα αγρο-οικοσυστήματα με την απώλεια επικονιαστών και η αυξανόμενη επίπτωση παρασίτων και ασθενειών στις καλλιέργειες. Επίσης μια σημαντική επίπτωση αποτελεί και η ερημοποίηση εκτάσεων γης με αποτέλεσμα την υποβάθμιση της και την μείωση της παραγωγικότητας.

Να αναφερθεί ότι ο αγροκτηνοτροφικός τομέας αποτελεί το 25% των παγκόσμιων αέριων ρύπων, ενώ στην Ευρωπαϊκή Ένωση το 71% των αγροτικών εκτάσεων χρησιμοποιείται για την παραγωγή ζωοτροφών. Επίσης στην Ελλάδα το 85% του συνολικά καταναλισκόμενου νερού χρησιμοποιείται στην αγροτική παραγωγή. Eνώ σε παγκόσμια κλίμακα η αλλαγή χρήσεων γης σε ποσοστό 15% συνδράμει εξίσου σημαντικά στη κλιματική κρίση.

Οι αρνητικές επιπτώσεις της κλιματικής κρίσης  μπορούν να μειωθούν μέσω συγκεκριμένων πολιτικών για το νερό , την ενέργεια κ.λ.π. Μια στρατηγικής σημασία πολιτική είναι η υιοθέτηση εφαρμογών κλιματικής ευφυούς γεωργίας, καθώς αποτελεί μια ολιστική προσέγγιση για την διαχείριση των καλλιεργήσιμων εκτάσεων , της κτηνοτροφίας, των δασών και της αλιείας. Η κλιματική ευφυής γεωργία στοχεύει να επιτυχεί τα εξής:

• Αυξημένη παραγωγικότητα: Παραγωγή περισσότερων και ποιοτικών τροφίμων για την βελτίωση της διατροφικής ασφάλειας και την ενίσχυση των εισοδημάτων.
• Ενισχυμένη ανθεκτικότητα: Μείωση της ευπάθειας στην ξηρασία , τα παράσιτα και τις ασθένειες των καλλιεργειών που σχετίζονται με το κλίμα.
• Μειωμένες εκπομπές αέριων ρύπων: Χρήση βιώσιμων πρακτικών οι οποίες χρησιμοποιούν λιγότερη ενέργεια, μειώνουν τις άμεσες εκπομπές διοξειδίου του άνθρακα ενώ ταυτόχρονα ενισχύουν την αποθήκευση του στο έδαφος.

Ο ευρωπαϊκός προϋπολογισμός για την περίοδο 2021-27 προβλέπει ότι το 40% των πόρων της ΚΑΠ θα πρέπει να συμβάλει στην αποτροπή της κλιματικής κρίσης μέσω της χρηματοδότησης των αρχών της «κλιματικής ευφυούς γεωργίας» (CSA) και την εφαρμογή της αρχής του ευρωπαϊκού Green Deal «Από το Χωράφι στο Πιάτο – From Farm to Fork» για την αξιοποίηση έξυπνων και αειφορικών μεθόδων χρήσης νερού (μείωση κατά 80%).

Επίσης η εγκατάσταση αποκεντρωμένων ΑΠΕ (Ανανεώσιμες Πηγές Ενέργειας) αποτελεί μια  σημαντική παράμετρος της Πράσινης Συμφωνίας για την  μείωση του κόστους ενέργειας (έως 60%) καθώς και η χρήση ευρυζωνικών δικτύων, τεχνολογιών τηλεπισκόπησης, Γεωγραφικών Συστημάτων Πληροφοριών – G.I.S., Τεχνητής Νοημοσύνης και Διαδικτύου Αντικειμένων, Ψηφιακή Παρακολούθηση Περιβάλλοντος με δορυφορικές και drones εικόνες, αποτελούν βασικούς πυλώνες ανάπτυξης και υλοποίησης  των εφαρμογών της κλιματικής ευφυούς γεωργίας με σκοπό την μείωση κατά 40-60% των ποσοτήτων ενέργειας, φυτοφαρμάκων, λιπασμάτων και νερού. Παράλληλα μέσω της χρήσης έξυπνων εφαρμογών μπορούμε να επιτύχουμε την μείωση του περιβαλλοντικού αποτυπώματος της παραγωγής. Οι συσκευές (IoT) δίνουν την δυνατότητα στους παραγωγούς να συλλέγουν σε πραγματικό χρόνο δεδομένα που σχετίζονται με την άρδευση , την φυτοπροστασία και την λίπανση με στόχο την αύξηση της παραγωγής , την μείωση της καταναλισκόμενης ενέργειας και την ποιοτική βελτίωση των προϊόντων.

Μια μορφή ΑΠΕ που έχει ξεκινήσει να λειτουργεί στην Ευρώπη και ιδιαίτερα στη Γερμανία στον αγροτικό τομέα αποτελεί η χρήση  αγροφωτοβολταϊκών συστημάτων. Η συγκεκριμένη μορφή ενέργειας προσφέρει αρκετά πλεονεκτήματα όπως είναι η προστασία της καλλιέργειας από απώλειες παραγωγής εξαιτίας ακραίων καιρικών φαινομένων (χαλάζι, ξηρασία κ.λ.π.) ενώ παράλληλα παράγει ηλιακή ενέργεια μειώνοντας αρκετά σημαντικά το κόστος παραγωγής χωρίς να επιβαρύνεται το κλίμα.

Οι παραγωγοί είναι  ιδανική περίπτωση prosumers με αξιοποίηση ΑΠΕ (βιομάζα, αιολική, ηλιακή, γεωθερμία) και ενεργειακό συμψηφισμό (net metering). Η γεωμορφολογία της χώρας μας (νησιωτικότητα, ορεινό ανάγλυφο, πολλοί μικροί ορεινοί οικισμοί), ευνοεί σημαντικά τη δημιουργία αποκεντρωμένων φωτοβολταϊκών συστοιχιών, σημαντικό στοιχείο για τη μετάβαση σε ένα βιώσιμο ενεργειακό μείγμα. Παράλληλα με την υιοθέτηση των αρχών της βιώσιμης - ανθεκτικής - ψηφιακής γεωργίας, μπορεί να επιτύχουμε την πλήρη αναδιαμόρφωση του αγροκτηνοτροφικού μοντέλου.

Όπως γίνεται αντιληπτό οι καινοτομίες σε διάφορους τομείς αφορούν στην πλειοψηφία τους έξυπνες λύσεις που βασίζονται στη φύση, την κάθετη γεωργία, τη ζωοτεχνία, τη γεωργία, τη βιολογία, τους αυτοματισμούς, την τεχνολογική διασύνδεση ψηφιακών συστημάτων που επιλύουν και οργανωτικά ζητήματα λήψης μέτρων σχετικά με το παραγόμενο προϊόν. Τέλος να αναφερθεί ότι για να μπορέσει η Ευρώπη το 2050 να είναι η πρώτη Ήπειρος με ουδέτερο κλίμα στο κόσμο θα πρέπει να επιτύχει τον ψηφιακό μετασχηματισμό της.