Καταρροϊκός Πυρετός του προβάτου | Μια εν δυνάμει απειλή, για την κτηνοτροφία στην Αρκαδία. Προτάσεις για την αναχαίτισή του

Μια σύντομη ενημερωτική προσπάθεια απευθυνόμενη στους Αρκάδες  κτηνοτρόφους και όχι μόνο, μετά από την εκδήλωση των πρώτων εστιών του Καταρροϊκού Πυρετού του προβάτου (BTV), σε περιοχές  της Αρκαδίας. (Ιούλιος 2021)

Γνωριμία με τον ιό…….

Ο Καταρροϊκός Πυρετός (Bluetongue disease) είναι νόσος ιογενής. Οφείλεται σε RNA ιό (ΒΤV), ο oποίος μεταδίδεται μέσω ενδιάμεσων  ξενιστών, δηλαδή, με αρθρόποδα αιματοφάγα δίπτερα έντομα, του γένους Culicoides.

Μέχρι σήμερα έχουν ταυτοποιηθεί 27 ορότυποι του ιού. Στη χώρα μας έχουν  ταυτοποιηθεί οι εξής: BTV-1, BTV-4, BTV-8, BTV-9  και  BTV-16  Στην πρόσφατη  (Ιούλιος του 2021)  μόλυνση των προβάτων στην περιοχή μας, την Αρκαδία, ανιχνεύτηκε ο ορότυπος BTV-4.

• Όλα τα κατοικίδια και άγρια μηρυκαστικά (πρόβατα, αίγες, βοοειδή, ελάφια, καμήλες) είναι ευαίσθητα στη μόλυνση από τον ιό.
• Κλινικά συμπτώματα όμως εμφανίζουν κυρίως τα πρόβατα.
• Οι αίγες προσβάλλονται σπανιότερα και τα κλινικά συμπτώματα, που παρατηρούνται, είναι ηπιότερα.
• Τα βοοειδή είναι φορείς του ιού και αποτελούν δεξαμενές μόλυνσης, χωρίς ωστόσο να παρουσιάζουν εμφανή και ευδιάκριτα συμπτώματα, με εξαίρεση  την επιζωοτία που ενέσκηψε το 2006 στην Κεντρική Ευρώπη (Βέλγιο, Γερμανία, Ολλανδία) επαγόμενη από τον ορότυπο–8, που έτρωσε κυρίως τα βοοειδή.
• Ο ρόλος των βοοειδών στην εξάπλωση και τη διασπορά της νόσου είναι κομβικός, λόγω της παρατεταμένης  ιαιμίας η οποία εκπτύσσεται από 60 έως και 100 ημέρες. Η εξάπλωση της νόσου σε μορφή επιζωοτίας και η παραμονή της για μεγάλο χρονικό διάστημα σε μία περιοχή, οφείλεται στην παρατεταμένη περίοδο ιαιμίας που παρουσιάζουν τα βοοειδή. (Ως ιαιμία αναφερόμαστε στην περίοδο δηλαδή, όπου ο ιός κυκλοφορεί στο αίμα των ζώων και κατά συνέπεια μπορεί να μεταδοθεί μέσω του νύγματος των εντόμων σε άλλα ζώα).
• Η ιαιμία στα πρόβατα είναι βραχύτερη, 14-15 ημέρες συνήθως, αλλά έχουν  αναφερθεί περιπτώσεις που διήρκησε έως και 60 ημέρες.

                                                                 ΣΥΜΠΤΩΜΑΤΑ

Η περίοδος επώασης –το χρονικό διάστημα δηλαδή, από την στιγμή που το ζώο θα μολυνθεί με τον ιό, μετά το τσίμπημά του με  μολυσμένο έντομο, μέχρι να εκδηλώσει τα πρώτα  συμπτώματα-στα πρόβατα ποικίλει από 4 έως 14 ημέρες.

• Πυρετός >40.5, αδυναμία, ανορεξία. Οίδημα χειλιών, στόματος, οφθαλμών και αυτιών. Βλεννοπυώδες ρινικό έκκριμα, που φράζει τα ρουθούνια.

Οίδημα γλώσσας, που μπορεί να γίνει μπλε. Έλκη και νεκρώσεις του στόματος με έντονη σιελόρροια.         

     

• Χωλότητα, ποδοδερματίτιδα, έντονη ερυθρότητα και πετέχειες στην περιοχή της στεφάνης

   στο άνω τμήμα των χηλών. Τα προσβεβλημένα ζώα στέκονται με κυρτωμένη τη ράχη και                           

   κινούνται με δυσκολία.

• Σπασμωδικές κινήσεις της κεφαλής και στροφή της κεφαλής και του λαιμού προς τη μία κατεύθυνση είναι το τελικό σύμπτωμα πριν από τον θάνατο, που επέρχεται σε διάστημα 10-12 ημερών ανάλογα με την σφοδρότητα των συμπτωμάτων.
• Απώλεια βάρους, επιπλοκές πνευμονίας, αποβολές, γέννηση θνησιγενών ζώων.
• Μόλυνση στην εγκυμοσύνη μπορεί να οδηγήσει σε αποβολές ή γέννηση θνησιγενών ζώων, τα οποία μπορεί να παρουσιάζουν και γενετικές διαμαρτίες.
  • Μπορεί να επέλθει “Αυτοίαση” του ζώου, καταλείποντας ωστόσο, στειρότητα, καθυστερημένη ανάπτυξη, και απώλεια μαλλιού.

Η θνησιμότητα για τα πρόβατα που  είναι εξαιρετικά ευαίσθητα ποικίλει και  μπορεί να  αγγίξει  και  το 70%.

Γνωριμία με τον μεταδότη του ιού………….

Το προφίλ των εντόμων  Culicoides - μεταδοτών – του ιού

Έχουν περιγραφεί  1340 είδη Culicoides ,  μεταδότες όμως για τον Κ.Π. του προβάτου αποτελούν το C.imicola  & το C.obsoletus/scoticus.  Ο βιολογικός κύκλος των Culicoides spp περιλαμβάνει:

Το αυγό, 4 προνυμφικά στάδια,  τη νύμφη  & το ενήλικο έντομο . 

Τα ενήλικα Culicoides spp. είναι μικροσκοπικά και λεπτά έντομα 1-3 mm. Μόνο τα θηλυκά  τρέφονται   με αίμα, συστατικό απαραίτητο  για την ωρίμανση των ωοθηκών τους και την ανάπτυξη περίπου 30 - 450 αυγών, τα οποία και εναποθέτουν σε υγρό υπόστρωμα (σάπια φύλλα, λάσπη, κοπριά κ.α) σε συστάδες. Η εκκόλαψη των αυγών μπορεί να διαρκέσει 2-3 μέρες έως και 3-4 εβδομάδες. Ο χρόνος ζωής των ενηλίκων κυμαίνεται  από λίγες εβδομάδες (1με 1½  μήνας) συνήθως έως και μερικούς μήνες (σπανίως). Εξαρτάται από το είδος τους και την θερμοκρασία (π.χ. το C.imicola επιβιώνει σε 18-38^οc, ενώ το C.obsoletus/scoticus, είναι ανθεκτικό σε χαμηλότερες  θερμοκρασίες 11-28 ^οc ).

Διαιτητική & πτητική συμπεριφορά των  Culicoides spp

• Μόνο τα ενήλικα θηλυκά απομυζούν αίμα από διάφορα οικόσιτα και άγρια ζώα
• Προτιμούν τα ζώα του κοπαδιού και όχι τα μοναχικά
• Τρέφονται μία φορά κάθε 3-5 μέρες περίπου
• Η διάρκεια του γεύματος είναι 4-8 min
• H κοιλιακή χώρα, τα αυτιά, οι μηροί κ.α, αποτελούν τα μέρη προτιμήσεών τους
• Θεωρείται ότι τα έντομα  προτιμούν να τρέφονται όταν τα ευαίσθητα ζώα  ευρίσκονται σε ανοικτούς εξωτερικούς χώρους, χωρίς αυτό να αποτελεί κανόνα.

• Τα Culicoides κατά τη διάρκεια της ημέρας ζουν μέσα στο στάβλο, στις υγρές και σκοτεινές γωνιές του. Το ζεστό, ξηρό εξωτερικό περιβάλλον και ο δυνατός ήλιος του θέρους τα απενεργοποιεί και τα εξουδετερώνει. 
• Τα Culicoides δραστηριοποιούνται (πετούν, τρέφονται, ζευγαρώνουν) κατά την δύση του ηλίου, στο λυκόφως, καθώς και  ολόκληρη τη νύχτα εφόσον επικρατεί άπνοια και οι θερμοκρασίες είναι υψηλές, μέχρι και την ανατολή του ήλιου δηλ. το  λυκαυγές.
• Δραστηριοποιούνται επίσης και την μέρα εφόσον επικρατούν βαριά νέφωση, χαμηλός  φωτισμός, απουσία ανέμων και υψηλή θερμοκρασία.
• Τα ενήλικα Culicoides παραμένουν στην περιοχή όπου γεννήθηκαν και μετακινούνται σε μία απόσταση λίγων εκατοντάδων μέτρων από αυτή. Παρόλα αυτά μπορούν να μεταφερθούν παθητικά με ρεύματα αέρα σε μια απόσταση άνω των 100- 300 χλμ.          

                              

                                                                     Μετάδοση του ιού

  Τα  Culicoides κατά τη διάρκεια της αιματοφαγίας τους  και  εφ’ όσον τραφούν  με μολυσμένο  αίμα   από ζώο φορέα ή νοσούν (πρόβατο, αγελάδα κ.α.), προσλαμβάνουν τον ιό, ο οποίος πολλαπλασιάζεται μέσα στο έντομο. Την επόμενη φορά που το έντομο θα απομυζήσει αίμα, θα μεταδώσει τον ιό του καταρροϊκού  πυρετού σε ένα άλλο ζώο, το οποίο και θα μολύνει. Τα έντομα παραμένουν μολυσμένα (φορείς του ιού) σε όλη τη ζωή τους ( 1  με 1 ½ μήνας συνήθως).  Δεν υπάρχει αποτελεσματική θεραπεία  για τα νοσούντα ζώα, παρά μόνο  υποστηρικτική και συμπωματική. Οι περιορισμοί στις μετακινήσεις των ζώων  μπορούν να μειώσουν το κίνδυνο εξάπλωσης στις ελεύθερες από Κ.Π. περιοχές.

   Θεμέλιος λίθος για την αναχαίτιση  και τον έλεγχο της νόσου θεωρείται η  καταπολέμηση - μείωση - των πληθυσμών των ενηλίκων Culicoides φορέων του ιού.  Απόλυτη εξάλειψη  είναι αδύνατο να  επιτευχθεί, όμως δραστική μείωση του πληθυσμού τους στον περιορισμένο χώρο, όπου ζουν και αναπτύσσονται (σταύλος, λασπώδες έδαφος πέριξ των ποτιστρών των ζώων κ.α),  είναι εφικτή και ιδιαιτέρως αποτελεσματική. Δύο βασικοί παράγοντες μπορούν να εγγυηθούν την επιτυχή έκβαση του  εγχειρήματος.

• Η παρέμβαση με ψεκασμούς επί των επιφανειών  με εγκεκριμένα βιοκτόνα στους χώρους ενσταυλισμού, καθώς
• και η χρήση εντομοαπωθητικών επί των ζώων με σκοπό να μειωθεί δραστικά ο πληθυσμός των εντόμων και να διακοπεί ή να περιοριστεί ο κύκλος μετάδοσης – μόλυνσης.

Η παραπάνω  διαδικασία όμως, απαιτείται να τελείται  μεθοδικά και συντονισμένα.

   Ψεκάζουμε τις επιφάνειες των σταύλων, τις υγρές και σκοτεινές γωνιές του, τα δάπεδα, τα παράθυρα κτλ. κατά τη διάρκεια της ημέρας, όταν τα έντομα περιορίζονται υποχρεωτικά μέσα στο σταύλο για να προφυλαχθούν από το ζεστό και ξηρό εξωτερικό περιβάλλον και τον ήλιο του θέρους, που  δεν  << αγαπούν διότι τα δολοφονεί >>.

                       Προσοχή δεν ψεκάζουμε στον αέρα, ούτε και τις μεγάλες υδάτινες συλλογές  π.χ στέρνες, ρυάκια κτλ. Καταλυτικής σημασίας είναι να πραγματοποιούνται ψεκασμοί στην λάσπη, που υπάρχει πέριξ των ποτιστρών, διότι όπως αναφέρθηκε εκεί εναποθέτουν τα αυγά τους τα ενήλικα Culicoides. Τέλος ψεκασμοί πρέπει να διενεργούνται  απαραιτήτως και στους κοπροσωρούς.  Οι ψεκασμοί  για να είναι αποτελεσματικοί πρέπει να επαναλαμβάνονται κατά τακτά χρονικά διαστήματα, πχ ανά 10-20 ημέρες ανάλογα με τις καιρικές συνθήκες και την ύπαρξη νόσου.  Με την εικόνα  διασποράς της νόσου στη χώρα μας, στις προηγούμενες επιζωοτίες  και τις κλιματολογικές συνθήκες που επικρατούν, οι ψεκασμοί θα πρέπει να τελούνται από τον  Μάρτιο έως  και αρχές Νοέμβριου, λαμβάνοντας πάντα υπόψη την ύπαρξη μόλυνσης στην περιοχή.

                       Για τους ψεκασμούς επί των σταύλων χρησιμοποιούνται συνθετικά πυρεθροειδή (όπως αναφέρονται κατωτέρω), τα οποία αραιώνονται με νερό σύμφωνα με τις οδηγίες χρήσης.

                       Επίσης, χρησιμοποιούνται σκευάσματα εντομοαπωθητικών επί των ζώων τηρώντας πάντα τις προδιαγραφές εφαρμογής των προϊόντων και τους χρόνους αναμονής για το γάλα και το κρέας.

                      Πρέπει να επισημανθεί ότι η συμμετοχή του κτηνοτρόφου – ιδιοκτήτη του κοπαδιού μετά από εμπεριστατωμένη, κατανοητή και έγκυρη ενημέρωση – εκπαίδευση, από τις κατά τόπους Αρμόδιες Κτηνιατρικές Υπηρεσίες είναι κεφαλαιώδους σημασίας για την προστασία του ζωικού κεφαλαίου του, καθώς και για την καλή έκβαση του εγχειρήματος για τον περιορισμό διασποράς  και της εξάλειψης της νόσου.

ΣΥΝΟΠΤΙΚΑ ΤΑ ΚΥΡΙΑ ΣΗΜΕΙΑ ΤΗΣ ΕΦΑΡΜΟΓΗΣ ΤΩΝ ΕΝΤΟΜΟΚΤΟΝΩΝ ΚΑΙ

ΕΝΤΟΜΟΑΠΩΘΗΤΙΚΩΝ ΓΙΑ ΝΑ ΑΠΟΒΕΙ ΤΕΛΕΣΦΟΡΑ Η ΔΙΑΔΙΚΑΣΙΑ

• Ενημέρωση των κτηνοτρόφων από τις αρμόδιες αρχές  και συμμετοχή  τους
• Απομάκρυνση της στρωμνής. Όλοι οι χώροι της εκτροφής (προαύλιοι και στεγασμένοι)  καθαρίζονται τακτικά και κατόπιν καλύπτονται με στρώμα άνυδρου άσβεστου. Τα  μέρη του δαπέδου, που καλύπτονται από τσιμέντο ή μέταλλο ή ξύλινες κατασκευές πλένονται με διάλυμα εγκεκριμένου απολυμαντικού (συνιστάται το υποχλωριώδες νάτριο)
• Ψεκασμός  με εντομοκτόνα  επιφανειών  σε όλο το σταύλο κατά τη διάρκεια της ημέρας, στα σημεία  συσσώρευσης της κόπρου, στις γωνίες, στα σκοτεινά και υγρά μέρη, στα δάπεδα κ.τ.λ. Ψεκάζονται όλοι οι τοίχοι (πέτρινοι, ξύλινοι, με τσιμεντόλιθους). Οι ψεκασμοί καλό είναι να διενεργούνται  σχολαστικά κατά την διάρκεια του θέρους.
• Ψεκάζεται το λασπώδες έδαφος γύρω από τις ποτίστρες των ζώων μέσα και έξω από  το μαντρί εκεί όπου αναπτύσσονται οι προνύμφες του εντόμου
• Ψεκάζονται τα σκιερά και υγρά σημεία έξω από το μαντρί, όπου δεν τα βλέπει ο   ήλιος
• Ψεκάζονται και οι κοπροσωροί πλησίον του σταύλου
• Το άτομο που διενεργεί τον ψεκασμό χρησιμοποιεί μάσκα και γάντια  ελαστικά Αραιώνει το εντομοκτόνο ακριβώς όπως υποδεικνύει ο κατασκευαστής και υπολογίζει την ποσότητα που απαιτείται, ώστε να μην καταναλώνεται επιπλέον εντομοκτόνο.
•  Συνεχής έλεγχος των Κτηνιάτρων της Υπηρεσίας για τη σωστή εφαρμογή του   προγράμματος  ψεκασμών

 Όλα εγκεκριμένα σκευάσματα, καθώς και όποιο άλλο εγκριθεί στο μέλλον, ανευρίσκονται στην ιστοσελίδα του Υπουργείου Παραγωγικής Ανασυγκρότησης, Περιβάλλοντος και Ενέργειας   http://wwww.minagric.gr

Πρέπει να χρησιμοποιούνται σύμφωνα με την έγκριση κυκλοφορίας τους και την ετικέττα τους. Οποιαδήποτε χρήση τους, που δεν προβλέπεται από την έγκριση κυκλοφορίας τους και την ετικέτα τους, απαγορεύται ρητώς. Άλλα σκευάσματα (π.χ. φυτοπροστατευτικά προϊόντα), που τυχόν περιέχουν κάποια δραστική ουσία από αυτές που είναι κατάλληλες, αλλά δεν έχουν έγκριση κυκλοφορίας ως βιοκτόνα, απαγορεύεται να χρησιμοποιούνται. Πέραν των εγκεκριμένων σκευασμάτων στη χώρα μας, οποιαδήποτε άλλα βιοκτόνα σκευάσματα αναφέρονται στη βιβλιογραφία, επιστημονικά συγγράμματα κτλ, ή έχουν έγκριση σε κάποια άλλη χώρα της ΕΕ αλλά όχι στη Χώρα μας, δεν επιτρέπεται να χρησιμοποιούνται.

Προσέχουμε σχολαστικά για τη ΧΡΗΣΗ ΕΠΙ ΤΩΝ ΖΩΩΝ να  χρησιμοποιούμε μόνο εγκεκριμένα σκευάσματα  και να τηρούνται απαρέγκλιτα οι χρόνοι αναμονής για την κατανάλωση γάλακτος και κρέατος 

                                    Γενικές αρχές απολύμανσης χώρων  εκτροφής

Οι αρμόδιες Κτηνιατρικές Αρχές οφείλουν να ενημερώσουν τον κτηνοτρόφο για τις διαδικασίες που πρέπει να ακολουθούνται στην εκτροφή όσον αφορά τον καθαρισμό, αποθήκευση και διασπορά της κόπρου και τις  απολυμάνσεις ρουτίνας στην εκτροφή του.

¨ Αυτό περιλαμβάνει την απομάκρυνση της στρωμνής (εάν χρησιμοποιείται), της κόπρου οι οποίες ακολούθως στοιβάζονται και καίγονται ή αφήνονται να ζυμωθούν για χρονικό διάστημα 6 μηνών πριν τη διασπορά.

¨ Όλοι οι χώροι της εκτροφής (προαύλιοι και στεγασμένοι) καθαρίζονται τακτικά και κατόπιν καλύπτονται στρώμα άνυδρου άσβεστου.

¨ Μέρη του δαπέδου που καλύπτονται από τσιμέντο ή μέταλλο ή ξύλινες κατασκευές (π.χ. μεσότοιχοι) ή άλλος κτιριακός εξοπλισμός  πρέπει να βουρτσίζεται και να πλένεται με διάλυμα εγκεκριμένου απολυμαντικού (συνιστάται το υποχλωριώδες νάτριο)

¨ Τα ζώα της εκτροφής που πρόκειται να παραμείνουν στην εκτροφή θα πρέπει να συγκεντρώνονται σε άλλο ειδικό χώρο της εκτροφής μέχρι να ολοκληρωθούν οι διαδικασίες καθαρισμού και απολύμανσης.

Προφύλαξη

Δεν υπάρχει καμιά αποτελεσματική θεραπεία για τα άρρωστα ζώα. Η καταπολέμηση των εντόμων- φορέων θεωρείται ουσιαστικά κομβικής σημασίας για την εξάλειψη της νόσου.

Εμβολιασμός με αδρανοποιημένο ή μειωμένης λοιμογόνου δύναμης εμβόλιο μπορεί να χρησιμοποιηθεί για τον έλεγχο εξάπλωσης του ΚΠ.    Οι κύριοι στόχοι του εμβολιασμού είναι:

(α) πρόληψη της κλινικής εκδήλωσης της νόσου

(β) περιορισμός της γεωγραφικής επέκτασης της μόλυνσης με τον περιορισμό της διασποράς του ιού

(γ) διευκόλυνση της εμπορίας ζώων μεταξύ μολυσμένων περιοχών και περιοχών που είναι απαλλαγμένες

Οι εμβολιακοί ορότυποι του ιού πρέπει να είναι οι ίδιοι με αυτούς που κυκλοφορούν στη συγκεκριμένη γεωγραφική περιοχή. Τα αντισώματα σε ζώα εμβολιασμένα με αδρανοποιημένο εμβόλιο αρχίζουν να εμφανίζονται στην κυκλοφορία 10 ημέρες περίπου μετά τον εμβολιασμό και φτάνουν στη μέγιστη συγκέντρωση 4 εβδομάδες μετά.

 Πρέπει να καταστεί  σαφές  και ξεκάθαρο ότι το νόσημα αφορά  μόνο στα ζώα και ότι ο              άνθρωπος   ΔΕΝ  ΜΟΛΥΝΕΤΑΙ:

• με την επαφή του, με μολυσμένα ζώα 
• με το νύγμα –τσίμπημα- μολυσμένου εντόμου
• και με την κατανάλωση κρέατος και γάλακτος από νοσούντα ζώα.

Η συντεταγμένη Πολιτεία, οφείλει  να εγκύψει στο πρόβλημα των κτηνοτρόφων της Αρκαδίας αλλά και ολόκληρης της χώρας, διότι το νόσημα αυτό μπορεί εύκολα χωρίς τους προσήκοντες χειρισμούς από τις αρμόδιες Κτηνιατρικές Αρχές, οι οποίες εδώ και χρόνια είναι αποψιλωμένες, από προσωπικό, πόρους και μέσα, να επεκταθεί σε ολόκληρη την χώρα με τεράστιες οικονομικές παρακρούσεις για την ελληνική κτηνοτροφία και τον χειμαζόμενο Έλληνα κτηνοτρόφο.

Επίσης, επιτακτική ανάγκη είναι να αναλάβει το κόστος των ενδεδειγμένων ενεργειών –(απεντομώσεις, απολυμάνσεις, εμβολιασμοί, αποζημίωση νεκρών ζώων κ.α), διότι η συγκεκριμένη οικονομική επιβάρυνση αν μετακυλιθεί στον κτηνοτρόφο είναι απαγορευτική ειδικά σε αυτούς τους καιρούς και θα τον εξοντώσει και θα τον αφανίσει. 

ΣΤΟΥΓΙΟΥ ΔΕΣΠΟΙΝΑ

ΚΤΗΝΙΑΤΡΟΣ DMV, Msc

ΠΑΡΑΣΙΤΟΛΟΓΟΣ– ΕΝΤΟΜΟΛΟΓΟΣ