21η Σεπτεμβρίου: Παγκόσμιος Ημέρα νόσου Αλτσχάιμερ με θέμα: «Μη με ξεχνάς»
Η Παγκόσμια Ημέρα Αλτσχάιμερ γιορτάζεται κάθε χρόνο στις 21 Σεπτεμβρίου, με σκοπό την ευαισθητοποίηση της κοινής γνώμης για τη νόσο. Η νόσος Αλτσχάιμερ είναι μια εκφυλιστική νόσος του εγκεφάλου και χαρακτηρίζεται από προοδευτική έκπτωση των νοητικών λειτουργιών (της μνήμης, σκέψης, αντίληψης, υπολογισμού, γλώσσας, ικανότητας μάθησης και κρίσης). Είναι η πιο συχνή μορφή άνοιας και αποτελεί μείζον ιατρικό και κοινωνικό πρόβλημα για τις ανεπτυγμένες κοινωνίες.
Πολύ συχνά ο όρος «άνοια» χρησιμοποιείται λανθασμένα από το ευρύ κοινό ως συνώνυμος της ν. Αλτσχάιμερ. Η άνοια είναι ένας γενικός, περιγραφικός όρος, ενώ η ν. Αλτσχάιμερ είναι μία συγκεκριμένη ασθένεια, η οποία ευθύνεται για τις περισσότερες από τις μισές περιπτώσεις άνοιας. Άλλες μορφές άνοιας είναι η αγγειακού τύπου, η οποία προκαλείται από πολλαπλά εγκεφαλικά επεισόδια (μικρά ή μεγάλα), η νόσος με σωμάτια Lewy Body, η άνοια της νόσου Parkinson, οι μετωποκροταφικές άνοιες κ.α.
Σύμφωνα με στοιχεία της Eurostat, τα ηλικιωμένα άτομα σήμερα αντιπροσωπεύουν στην Ευρώπη το 16% του γενικού πληθυσμού, ενώ το 2025 το ποσοστό αυτό αναμένεται να αγγίξει το 24%, δηλαδή ένα στα τέσσερα άτομα θα έχουν ηλικία 65 και άνω έτη.
Στην Ελλάδα μέχρι και το 2050 τα άτομα ηλικίας 65 και άνω θα αποτελούν το 30% του γενικού πληθυσμού.
Η ν. Αλτσχάιμερ ευθύνεται για το 50-60% των περιπτώσεων άνοιας. Είναι μία εκφυλιστική νόσος του εγκεφάλου, η οποία αργά και προοδευτικά καταστρέφει εγκεφαλικά κύτταρα. Προσβάλλει τη μνήμη και τη νοητική λειτουργία, όπως τη σκέψη, την ομιλία κλπ, ενώ μπορεί επίσης να οδηγήσει και σε άλλα προβλήματα όπως σε σύγχυση, αλλαγές στη διάθεση και αποπροσανατολισμό σε χώρο και χρόνο.
Σήμερα, υπάρχουν 160.000 χιλιάδες ασθενείς στην Ελλάδα και σύμφωνα με τις προβλέψεις των επιστημόνων, στο μέλλον ο αριθμός των ανθρώπων με άνοια θα αυξηθεί δραματικά, ενώ δεν πρέπει να ξεχνάμε ότι από την νόσο Αλτσχάιμερ πάσχει όλη η οικογένεια. Αυτοί που έχουν υπό τη φροντίδα τους ασθενείς με άνοια, φέρουν δυσβάστακτο ψυχολογικό, σωματικό και οικονομικό φορτίο.
Σύμφωνα με την Ελληνική Εταιρεία Νόσου Alzheimer και συγγενών διαταραχών:
Η Νόσος Alzheimer είναι μια χρόνια νευροεκφυλιστική ασθένεια του Κεντρικού Νευρικού Συστήματος, που χαρακτηρίζεται στην ήπια μορφή της από σταδιακή απώλεια της μνήμης και περιορισμό των υπόλοιπων νοητικών λειτουργιών του εγκεφάλου. Είναι μια νόσος της «τρίτης ηλικίας», παρόλο που σποραδικά συναντώνται περιστατικά και σε μικρότερες των 65 ετών ηλικίες.
Αρχικά συμπτώματα είναι η ήπια έκπτωση μνήμης και άλλων νοητικών λειτουργιών που συχνά περνούν απαρατήρητα, τόσο από τον ασθενή όσο και από τα μέλη της οικογένειάς του.
Όσο η νόσος εξελίσσεται, επηρεάζονται σταδιακά και οι δραστηριότητες της καθημερινής ζωής, δηλαδή οι κοινωνικές σχέσεις, η διαχείριση των οικονομικών, η φροντίδα του εαυτού, η οδήγηση κλπ. Με την πάροδο του χρόνου οι δυσκολίες αυτές γίνονται τόσο σοβαρές, ώστε ο ασθενής να εξαρτάται ολοκληρωτικά από τους άλλους. Πολλές φορές, στις δυσκολίες αυτές, προστίθενται και διαταραχές συμπεριφοράς, όπως επιθετικότητα, απάθεια, διαταραχές ύπνου και όρεξης, υπερκινητικότητα.
Η έγκαιρη διάγνωση είναι πολύ σημαντική για την αποτελεσματικότερη διαχείριση της νόσου από τον ίδιο τον ασθενή, τη διασφάλιση της ποιότητας ζωής του ασθενούς, αλλά και προκειμένου οι συγγενείς και όσοι φροντίζουν τους πάσχοντες να είναι καλύτερα ενημερωμένοι και προετοιμασμένοι να χειριστούν τα προβλήματα που προκαλεί η νόσος στον άνθρωπό τους, αλλά και στους ίδιους. Η διάγνωση είναι το πρώτο βήμα προς τον προγραμματισμό για το μέλλον.
Είναι γνωστό ότι η μνήμη των ηλικιωμένων μπορεί να παρουσιάζει κάποια σημάδια κόπωσης. Ωστόσο, όταν τα προβλήματα μνήμης αρχίζουν και δυσκολεύουν την εκτέλεση καθημερινών δραστηριοτήτων και τείνουν να επιδεινώνονται στην πορεία του χρόνου, θα πρέπει να ζητείται άμεσα η βοήθεια του γιατρού.
Τι είναι η άνοια
Άνοια είναι ένας όρος που χρησιμοποιείται για να περιγράψει τα συμπτώματα μιας μεγάλης ομάδας ασθενειών που προκαλούν σταδιακή παρακμή στη λειτουργία ενός ατόμου.
Είναι ένας γενικός όρος που περιγράφει την απώλεια της μνήμης, διανοητικότητας, λογικής, κοινωνικότητας και αυτών που θεωρούνται φυσιολογικές συναισθηματικές αντιδράσεις. Τα περισσότερα άτομα με άνοια είναι προχωρημένης ηλικίας, αλλά παρόλα αυτά πρέπει να γνωρίζουμε ότι τα περισσότερα ηλικιωμένα άτομα δεν παθαίνουν άνοια. Η άνοια δεν είναιι μια φυσιολογική εξέλιξη των γηρατειών. Άνοια μπορεί να συμβεί σε οποιοδήποτε άτομο, αλλά είναι συνηθέστερο μετά την ηλικία των 65 χρονών. Άτομα στα σαράντα και στα πενήντα τους μπορεί επίσης να πάσχουν από άνοια.
Υπάρχουν πολλές διαφορετικές μορφές άνοιας και η καθεμία έχει τις δικές της αιτίες. Η συνηθέστερη μορφή άνοιας είναι η Νόσος Αλτσχάιμερ.
Νόσος Αλτσχάιμερ
Η νόσος Αλτσχάιμερ είναι η συνηθέστερη μορφή άνοιας. Είναι σταδιακή εκφυλιστική ασθένεια που προσβάλει τον εγκέφαλο. Καθώς τα κύτταρα του εγκεφάλου συρρικνώνονται ή εξαφανίζονται, μη φυσιολογικό υλικό συγκεντρώνεται ως "μάζα" στο κέντρο των εγκεφαλικών κυττάρων και "πλάκες" έξω απ' τα εγκεφαλικά κύτταρα. Αυτά παρεμποδίζουν τα μηνύματα μέσα στον εγκέφαλο, προκαλώντας βλάβη στις συνδέσεις μεταξύ των εγκεφαλικών κυττάρων. Τα εγκεφαλικά κύτταρα τελικά πεθαίνουν και αυτό σημαίνει ότι το άτομο δεν μπορεί να θυμηθεί ή να αφομοιώσει πληροφορίες. Καθώς η νόσος Αλτσχάιμερ επηρεάζει την κάθε περιοχή του εγκεφάλου, ορισμένες λειτουργίες ή ικανότητες χάνονται.
Υπάρχει διαφορά μεταξύ νόσου του Αλτσχάιμερ και άνοιας;
Ο όρος άνοια αναφέρεται σε ένα «σύνδρομο» το οποίο αποτελεί μια συλλογή από συμπτώματα και ενδείξεις. Η άνοια είναι το σύνδρομο κατά το οποίο τα άτομα αντιμετωπίζουν προβλήματα μνήμης καθώς και προβλήματα σε άλλους τομείς, οι οποίοι ελέγχονται από τον εγκέφαλο, όπως ο λόγος, η προσοχή κλπ. Το σύνδρομο της άνοιας έχει πολλές αιτίες αλλά η πλέον συχνότερη (σε ποσοστό 60%-70%) είναι η Νόσος Alzheimer.
Ποια είναι επιγραμματικά τα συμπτώματα της άνοιας;
Τα συχνότερα συμπτώματα της άνοιας είναι τα εξής :
• εξασθένηση της μνήμης
• προβλήματα προσανατολισμού
• δυσκολία σε ορισμένες απλές δραστηριότητες (ντύσιμο, τηλεφωνήματα)
• διαταραχές της σκέψης και του λόγου
• διαταραχές της συμπεριφοράς, και αλλαγή στοιχείων του χαρακτήρα π.χ. ανησυχία και επιθετικότητα.
Η άνοια είναι κληρονομική;
Σύμφωνα με όσα γνωρίζουμε σήμερα, η μεγάλη πλειονότητα των περιπτώσεων άνοιας τύπου Aλτσχάιμερ δεν είναι κληρονομικής μορφής. Πρόσφατα ανακαλύφθηκαν κάποια γονίδια τα οποία σχετίζονται με την νόσο. Ωστόσο, η ύπαρξη τους δεν συνεπάγεται εμφάνιση της νόσου, απλώς αυξάνει τις πιθανότητες εμφάνισης της. Σε έναν περιορισμένο αριθμό οικογενειών, όπου η εμφάνιση της Νόσου Alzheimer εντοπίζεται σε νεαρές ηλικίες, έχει βρεθεί μια γενετική μεταλλαγή , η οποία και ευθύνεται για την ασθένεια.
H άνοια παρουσιάζεται και σε άτομα νεώτερης ηλικίας;
Η άνοια εκδηλώνεται συνήθως σε άτομα ηλικίας άνω των 60 ετών. Υπάρχει ωστόσο μια μικρή ομάδα ασθενών που εμφανίζουν συμπτώματα άνοιας πριν από την ηλικία των 60 ετών.
Θεραπεύεται η άνοια;
Παρά το γεγονός ότι δεν υπάρχει δυνατότητα να σταματήσουμε την εξέλιξη της ασθένειας, τα τελευταία χρόνια χρησιμοποιούνται φαρμακευτικές ουσίες οι οποίες επιβραδύνουν την εξέλιξη της νόσου και ελέγχουν τα συμπτώματά της.
Γιατί έχει σημασία η έγκαιρη διάγνωση της άνοιας ;
Η έγκαιρη διάγνωση της άνοιας έχει σημασία γιατί:
• Αν και δεν υπάρχει ριζική θεραπεία για την άνοια, υπάρχουν σήμερα φάρμακα στην διάθεση μας που επιβραδύνουν την εξέλιξη της νοητικής έκπτωσης (παροδικά).
• Υπάρχουν επίσης φάρμακα που μπορούν να ελέγξουν σε σημαντικό βαθμό τα ψυχιατρικά συμπτώματα της νόσου.
Η οργάνωση “Διεθνής Εταιρεία για τη Νόσο Αλτσχάιμερ”, ανέθεσε σε μια ομάδα εμπειρογνωμόνων, με επικεφαλής τον καθηγητή Μάρτιν Πρινς από το King’s College του Λονδίνου, να συντάξει μία έκθεση για την νόσο, ως ένα μέρος της Παγκόσμιας Ημέρας Αλτσχάιμερ, στο πλαίσιο του Σεπτεμβρίου ως Παγκόσμιου Μήνα για τη νόσο Αλτσχάιμερ. Στην έκθεση αναφέρεται η υπόθεση ότι ο κίνδυνος της άνοιας στην μέση και τρίτη ηλικία, μπορεί να μειωθεί στον γενικό πληθυσμό, αν ελεγχθούν ο διαβήτης και η υψηλή αρτηριακή πίεση και καταβληθούν προσπάθειες για τη μείωση του κινδύνου καρδιακής νόσου και ενθάρρυνσης των ανθρώπων να σταματήσουν το κάπνισμα.
Σύμφωνα με την έκθεση, ο διαβήτης αυξάνει τον κίνδυνο της άνοιας κατά 50%. Κατ' επέκταση, η έκθεση δείχνει επίσης ότι οι παράγοντες κινδύνου για εμφάνιση διαβήτη και υψηλή αρτηριακή πίεση, όπως είναι η παχυσαρκία και η έλλειψη σωματικής δραστηριότητας, θα πρέπει να συμπεριλαμβάνονται στο πλαίσιο της πρόληψης της νόσου Αλτσχάιμερ. Παρά τη βελτίωση της καρδιαγγειακής υγείας που εμφανίζεται σε πολλές χώρες υψηλού εισοδήματος, η έκθεση αναγνωρίζει ότι πολλές χώρες χαμηλού και μεσαίου εισοδήματος, έχουν αυξανόμενα ποσοστά διαβήτη, καρδιακών νόσων και εγκεφαλικών επεισοδίων.
Η έκθεση υπογραμμίζει τη σχέση μεταξύ της διακοπής του καπνίσματος και της μείωσης του κινδύνου άνοιας. Παραθέτει μελέτες περιστατικών άνοιας μεταξύ των ηλικιωμένων που αποδεικνύουν ότι, ενώ ο κίνδυνος για άνοια είναι παρόμοιος μεταξύ των πρώην καπνιστών και άτομων που δεν έχουν καπνίσει ποτέ, εκείνοι που συνεχίζουν να καπνίζουν διατρέχουν πολύ υψηλότερο κίνδυνο.
Ο αντίκτυπος της εκπαίδευσης και ενημέρωσης σχετικά με τον κίνδυνο άνοιας είναι επίσης θέματα που παρουσιάζονται και αξιολογούνται στην έκθεση, αποκαλύπτοντας ότι οι άνθρωποι με καλύτερες εκπαιδευτικές ευκαιρίες έχουν χαμηλότερο κίνδυνο άνοιας αργότερα στη ζωή. Οι συγγραφείς υποστηρίζουν την θέση αυτή με στοιχεία που δείχνουν ότι ενώ η εκπαίδευση δεν επηρεάζει τις αλλαγές στον εγκέφαλο που οδηγούν σε άνοια, ωφελεί την πνευματική λειτουργία. Επίσης είναι σημαντική, λένε οι συντάκτες, η ανάγκη για τη διατήρηση της υγείας του εγκεφάλου κατά τη διάρκεια της μέσης ηλικίας. Μελέτες έχουν δείξει ότι όταν οι άνθρωποι εισέρχονται στην τρίτη ηλικία με καλά ανεπτυγμένους, υγιείς εγκεφάλους, έχουν μεγαλύτερες πιθανότητες να ζήσουν πιο ευτυχισμένα και ανεξάρητα σε αυτή τη φάση της ζωής τους, με μειωμένη πιθανότητα εμφάνισης άνοιας. Αν και η υγεία του εγκεφάλου είναι σημαντική σε όλα τα στάδια της ζωής, είναι ιδιαίτερα σημαντική στη μέση ηλικία, λένε οι συγγραφείς, καθώς οι αλλαγές στον εγκέφαλο που ευθύνονται για την άνοια, μπορούν να ξεκινήσουν δεκαετίες πριν εμφανιστούν τα πρώτα συμπτώματα.
Τέλος, προσθέτουν ότι το μέλλον της παγκόσμιας επιδημίας της άνοιας εξαρτάται από την επιτυχία ή την αποτυχία των προσπαθειών για τη βελτίωση της δημόσιας υγείας. Η έκθεση ισχυρίζεται ότι για αυτό το σκοπό, απαιτείται ένα στρατηγικό, αποτελεσματικό και αποδοτικό πλάνο, συνδυάζοντας προγράμματα για την αντιμετώπιση της επιβάρυνσης των μη μεταδοτικών ασθενειών (Non-communicable disease, NCDs) σε παγκόσμιο επίπεδο.
Ο ΠΡΟΪΣΤΑΜΕΝΟΣ ΔΙΕΥΘΥΝΣΗΣ
ΒΑΣΙΛΕΙΟΣ ΔΙΑΜΑΝΤΟΠΟΥΛΟΣ
ΙΑΤΡΟΣ ΔΗΜΟΣΙΑΣ ΥΓΕΙΑΣ
ΔΙΕΥΘΥΝΤΗΣ ΕΣΥ