Εκπαίδευση και τοπική ανάπτυξη | H περίπτωση του ΕΠΑ.Λ. Άστρους

του Γεωργίου Κόνδη

Κάναμε αρκετές προσπάθειες όλα αυτά τα χρόνια της μεταπολιτευτικής αισιοδοξίας, να πείσουμε τους εαυτούς μας και την κοινωνία μας πως η Επαγγελματική Εκπαίδευση δημιουργήθηκε για... τα παιδιά που δεν «παίρνουν τα γράμματα». Στις δεκάδες μεταρρυθμίσεις που γνώρισε το εκπαιδευτικό μας σύστημα, η Επαγγελματική Εκπαίδευση άλλαξε ονόματα, ντύθηκε με καλούς μανδύες προθέσεων, της ορίσαμε εξαιρετικούς θεωρητικούς προσανατολισμούς και την αφήσαμε να παραπαίει μεταξύ της λογικής του φτηνού εργατικού δυναμικού  και εκείνης της εκπαιδευτικής ανακύκλωσης. Σε μια χώρα όπως η Ελλάδα με άμεσες ανάγκες στην ανανέωση και ανάπτυξη των τεχνικών παραγωγικών της υποδομών, η  Επαγγελματική Εκπαίδευση παίζει ασήμαντο ρόλο. Η πορεία της ακολουθεί την καθοδική πορεία της αποβιομηχάνισης και της γενικότερης τεχνολογικο-παραγωγικής αποσάθρωσης της χώρας.   

Κάποιες ελάχιστες προσπάθειες επικαιροποίησης των προγραμμάτων και του περιεχομένου της δεν ξεπέρασαν την αποσπασματικότητα που διακρίνει τον ελληνικό προγραμματισμό σε ζωτικά επίπεδα της οικονομικής και κοινωνικής ζωής. Ακόμη και σήμερα ακούμε εκπαιδευτικούς να λένε στους γονείς μαθητών που αντιμετωπίζουν δυσκολίες στα Γενικά Λύκεια: «γιατί δεν πηγαίνετε το παιδί σε ένα τεχνικό σχολείο;» Μάλιστα αλλάξαμε και την παλιά ονομασία από «Τεχνική Εκπαίδευση» σε «Επαγγελματική Εκπαίδευση», μιας και ο ελληνικός μικροαστισμός δεν άντεχε την υποβάθμιση της «τεχνικής». Θα ήταν εύκολο να συνεχίσουμε με μια ανώδυνη σύγκριση με την «Τεχνική Εκπαίδευση» (ναι! την ονομάζουν ακόμη έτσι) της Γερμανίας, της Δανίας ή της ταχύτατα ανερχόμενης εκπαιδευτικά Πολωνίας. Όμως με την παρουσίαση αυτή θέλω να αναφερθώ στις σημαντικές δυνατότητες της ελληνικής τεχνικής και επαγγελματικής εκπαίδευσης και να υπογραμμίσω τις προϋποθέσεις που η ίδια δημιουργεί για μια εκπαίδευση που συμμετέχει ενεργά στην τοπική ανάπτυξη και θα μπορούσε να αποτελέσει μοχλό ανάπτυξης σε εθνικό επίπεδο.

Υπάρχουν πολλά και σημαντικά παραδείγματα Επαγγελματικών Λυκείων (ΕΠΑ.Λ.) που καταφέρνουν με συγκεκριμένα προγράμματα να σχεδιάσουν και να υλοποιήσουν ιδέες με στόχο την ανάδειξη του τοπικού εργασιακού και παραγωγικού πλούτου τόσο από την ιστορική όσο και από την αναπτυξιακή του διάσταση. Πρόκειται για αλληλένδετες έννοιες και σημαντικά εργαλεία διαμόρφωσης μιας σύγχρονης αναπτυξιακής λογικής. Θα παρουσιάσω την περίπτωση του ΕΠΑ.Λ. Άστρους καθώς παρακολουθώ την πορεία του εδώ και μερικά χρόνια. Έχω ήδη παρουσιάσει το λαογραφικό του μουσείο, ένα από τα καλύτερα της Πελοποννήσου και γνωστό σε ολόκληρη τη χώρα. Το πιο πρόσφατο πρόγραμμα που υλοποιεί το ΕΠΑ.Λ. Άστους αφορά στο «Θεματικό Πάρκο Ελιάς» και σε λίγες ημέρες θα γίνουν τα επίσημα εγκαίνιά του.

Η σημασία του Πάρκου, όπως σημείωσα παραπάνω, συνδέεται με την επαγγελματική και παραγωγική φυσιογνωμία της Κυνουρίας, αναδεικνύει την ιστορική και πολιτισμική της διάσταση και προσφέρει ένα πλαίσιο κοινών αναζητήσεων (τοπική κοινωνία, σχολείο, παραγωγοί, τεχνικοί, επαγγελματίες, κ.ά) για την πολύμορφη ανάπτυξη με βάση τον πρωτογενή τομέα, ιδιαίτερα την ελαιοπαραγωγή και  την δραστηριότητα της ελαιουργίας στην οποία διαθέτουμε σημαντική τεχνογνωσία.

Το «Θεματικό Πάρκο Ελιάς» του ΕΠΑ.Λ. Άστρους είναι η δεύτερη μεγάλη προσπάθεια που επιχειρεί τη σύνδεση σχολείου και τοπικής κοινωνίας. Πρόκειται για χώρο ανοικτό και επισκέψιμο από το κοινό εντός του σχολείου, στο οποίο θα οργανώνονται κατά καιρούς σεμινάρια και συναντήσεις με σχετική θεματολογία. Ο Δήμος Β. Κυνουρίας στηρίζοντας το πρόγραμμα που υλοποίησαν οι μαθητές με τη βοήθεια των εκπαιδευτικών, επένδυσε ουσιαστικά στη σχέση αυτή και το αποτέλεσμα θα είναι θετικό και ωφέλιμο για το Δήμο στο σύνολό του.

Στην ίδια λογική «επένδυσης» κινήθηκαν και οι δωρεές των πολιτών στο πρόγραμμα του ΕΠΑ.Λ. Άστρους. Εδώ χρειάζεται να σημειώσω πως οι συντονιστές του προγράμματος πρόσεξαν ιδιαίτερα τη σημασία της «αντιδώρησης» σημειώνοντας σε κάθε έκθεμα το όνομα και την ιδιότητα των δωρητών. Έτσι, το Πάρκο αποτελεί μια ζωντανή έκθεση στην οποία Δήμος, πολίτες και σχολική κοινότητα κατέθεσαν με πολύ αγάπη και σεβασμό ένα μέρος των προσωπικών βιωμάτων τους.

Στο «Θεματικό Πάρκο Ελιάς» μεταφυτεύτηκαν αιωνόβιες ελιές από τους πλούσιους ελαιώνες της περιοχής. Έκπληξη και δέος αισθάνεται ο επισκέπτης μπροστά από τους αιωνόβιους κορμούς του ευλογημένου δέντρου, που βίωσαν το πάθος του καλλιεργητή τους και τις δυνατές στιγμές της ιστορίας που πέρασαν μέσα από τους κλώνους τους. Δεκάδες θα πρέπει να είναι οι θεματικές προεκτάσεις για την ελιά που θα αναπτυχθούν στο σχολικό χώρο, ενώ ήδη το λαογραφικό του μουσείο στηρίζει με ένα σημαντικό υλικό την ιστορία της καλλιέργειά της.

Εκπληκτικά είναι και τα τεχνολογικά εκθέματα στο χώρο, ιδιαίτερα η μάκινα παραγωγής ατμού των αρχών του 19^ου αιώνα που αποτελεί ένα από τα σπάνια εκθέματα στην Ελλάδα. Σημειώνω ιδιαίτερα τη διασωστική εργασία της σχολικής κοινότητας, που έχει καταφέρει να διασώσει και να αναδείξει ελαιουργικά μηχανήματα και εξαρτήματα μεγάλης αξίας για την τοπική αλλά και εθνική τεχνολογική ιστορία. Έχουν διασωθεί επίσης εξαιρετικά πέτρινα εργαλεία που χρησιμοποιήθηκαν πριν αιώνες και αποτελούν στοιχεία των απαρχών της τεχνολογικής ελαιουργικής εξέλιξης και ανάπτυξης. Η βιομηχανική αρχαιολογία θα μας εξηγήσει κάποια στιγμή τις λεπτομέρειες της τεχνολογικής εξέλιξης που σηματοδοτούν τα συγκεκριμένα εκθέματα. Είναι σίγουρο όμως, πως και στο σημείο αυτό θα αναπτυχθούν παράλληλες ενδιαφέρουσες θεματικές εκθέσεις και παρουσιάσεις για την τεχνολογία, τις κατασκευές και τις «πατέντες», την κοινωνική και οικονομική ζωή της περιοχής, κλπ.

Η δυναμική ενός τέτοιου εγχειρήματος θα φέρει το Δήμο και τη σχολική κοινότητα σε επαφή με άλλες σοβαρές προσπάθειες που έχουν υλοποιηθεί ή βρίσκονται σε εξέλιξη. Ήδη είναι προφανή τα ωφελήματα στην εκπαιδευτική διαδικασία. Δεν γνωρίζω αν οι μαθητές του ΕΠΑ.Λ. Άστρους βρίσκονται εκεί γιατί δεν «παίρνουν τα γράμματα». Γνωρίζω και κατανοώ όμως πως η διαδικασία αυτή τους κινητοποιεί σε ένα δρόμο εκπαιδευτικού πολιτισμού που διαμορφώνει για τους ίδιους και ολόκληρη τη σχολική κοινότητα μια άλλη λογική από εκείνη της υποβαθμισμένης, λεκτικά και πρακτικά, «Τεχνικής Εκπαίδευσης».  Η προσπάθεια της σχολικής κοινότητας του ΕΠΑ.Λ. Άστρους, όπως και εκείνες αλλων ΕΠΑ.Λ., αποτελούν τα τεκμήρια των μεγάλων δυνατοτήτων που έχει η Τεχνική Εκπαίδευση (ναι, η τεχνική) της χώρας να βρει ξανά τον ποιοτικό της δυναμισμό και να ενισχύσει κάθε πραγματική αναπτυξιακή δραστηριότητα σε τοπικό και εθνικό επίπεδο.

(Ο Γ. Κόνδης είναι κοινωνιολόγος και Οργανωτικός Συντονιστής του Περιφερειακού Κέντρου Εκπαιδευτικού Σχεδιασμού (ΠΕ.Κ.Ε.Σ.) Πελοποννήσου)