Ενδοσχολική βία και εκφοβισμός

Η ενδοσχολική βία και ο εκφοβισμός μεταξύ συνομηλίκων όλο και περισσότερο πλήττει παιδιά και εφήβους στις σύγχρονες κοινωνίες. Σύμφωνα με τα αποτελέσματα σχετικών ερευνών που διεξάγονται σε σχολεία της χώρας αποτελεί ένα ολοένα και πιο διαδεδομένο φαινόμενο και θεωρείται πλέον κοινωνικό πρόβλημα με πολλές μορφές : σωματική, λεκτική, ψυχολογική και κοινωνική.

Οι πιο συνηθισμένες εκδηλώσεις του είναι:

-σωματικές επιθέσεις,

-κλοπή ή φθορά προσωπικών αντικειμένων,

-φραστικές επιθέσεις, απειλές, υποβιβασμός, εξευτελισμός, προσβολές,

-εξαναγκασμός του θύματος να κάνει πράγματα που δε θέλει,

-σεξουαλική παρενόχληση,

-αποκλεισμός από παρέες, ομαδικά παιχνίδια, διάδοση φημών, ανήθικες χειρονομίες.

Δυστυχώς σε πολλές περιπτώσεις τα περιστατικά βίας και εκφοβισμού στα σχολεία δεν αντιμετωπίζονται κατάλληλα ενώ σε ορισμένες περιπτώσεις αποσιωπούνται καθώς θεωρείται ότι εκθέτουν και στιγματίζουν τους θύτες και τα θύματα αλλά και το κύρος του σχολείου.

Από την άλλη, συχνά τα παιδιά φοβούνται ή δεν ενθαρρύνονται από το περιβάλλον τους να μοιραστούν τα προβλήματά τους και να ζητήσουν βοήθεια.

Πρωταρχικό ρόλο στη διαπαιδαγώγηση και στήριξη των παιδιών παίζει η οικογένεια και το σχολείο. Ειδικότερα το σχολείο είναι ένας χώρος που προσφέρεται για τη δημιουργία κατάλληλων συνθηκών που θα διευκολύνουν την προσωπική και κοινωνική ανάπτυξη των παιδιών, δημιουργώντας ένα κλίμα εμπιστοσύνης και αλληλεγγύης.

Στο χώρο του σχολείου απαραίτητη είναι η ύπαρξη ενός συμφωνημένου κώδικα συμπεριφοράς γνωστοποιημένου σε όλους τους μαθητές για τις μη αποδεκτές συμπεριφορές και για τις ξεκάθαρες και σταθερές συνέπειες που αυτές συνεπάγονται.

Μέσω της εφαρμογής προγραμμάτων πρόληψης και προαγωγής της υγείας μπορούμε να ενεργήσουμε προς την κατεύθυνση δημιουργίας θετικού κλίματος στο χώρο του σχολείου που θα βασίζεται στο σεβασμό, την ενίσχυση της αξίας και της μοναδικότητας του κάθε παιδιού δίνοντας έμφαση στην ανάπτυξη της προσωπικότητας, των κοινωνικών δεξιοτήτων, της αυτοεκτίμησης.

Το πόσο εκτιμάει κανείς τον εαυτό του σχετίζεται με την ανάγκη που νιώθει να «κάνει» κάποια πράγματα για να είναι αποδεκτός ή αν νιώθει αποδεκτός γι αυτό που είναι.

Οι εκπαιδευτικοί από το ρόλο τους καλούνται να διαδραματίσουν ουσιαστικό ρόλο στην κατεύθυνση της μείωσης δυσλειτουργικών συμπεριφορών χωρίς να παραβλέπουμε την ανάγκη τους για εκπαίδευση και στήριξη έτσι ώστε να μπορούν να αναγνωρίζουν τα περιστατικά εκφοβισμού και να λειτουργούν  ως ενήλικες-υποστηρικτές για τους μαθητές τους. 

 Όταν οι γονείς παρατηρήσουν αλλαγές στη συμπεριφορά του παιδιού (απομόνωση, άρνηση να πάει σχολείο, πονοκεφάλους, κοιλιακούς πόνους, διαταραχές ύπνου, μελανιές, απώλειες ή φθορές σε προσωπικά είδη)  είναι σημαντικό να συζητήσουν μαζί του γι’ αυτό που του συμβαίνει και να το ακούσουν προσεκτικά. Το παιδί που βιώνει εκφοβισμό, συχνά στέλνει μηνύματα ότι κάτι δεν πάει καλά.

Βεβαιώστε το ότι θα είστε δίπλα του και ότι θα προσπαθήσετε να το βοηθήσετε. Υπενθυμίστε του ότι το νοιάζεστε και ότι είστε αυτοί που το προστατεύετε.

Η συνεννόηση με τον εκπαιδευτικό και το διευθυντή του σχολείου είναι σημαντική  για την αναζήτηση βοήθειας και υποστήριξης.

Διαβεβαιώστε το ότι δεν ευθύνεται το ίδιο για ότι του έχει συμβεί και πως δεν του αξίζει μια τέτοια συμπεριφορά. Θυμίστε του ότι το παιδί που εκφοβίζει, εκφράζει με τη συμπεριφορά του αυτή τα δικά του προβλήματα και τις δικές του ανασφάλειες.

Ενθαρρύνετε το να δημιουργεί και να διατηρεί σχέσεις, να συνεργάζεται, να διεκδικεί, να λέει όχι και να ζητάει βοήθεια. Προτείνετε πρακτικούς τρόπους για την αντιμετώπιση δύσκολων καταστάσεων (να μη μένει μόνο του με τα παιδιά που εκφοβίζουν, να απομακρύνεται και να μην εμπλέκεται σε καβγάδες μαζί τους, να μιλά δυνατά ήρεμα και σταθερά, να αγνοεί και να μη δίνει σημασία στα πειράγματα).

Ωθήστε το παιδί να δημιουργεί φιλίες, να κάνει παρέα με συνομηλίκους με τους οποίους τα πηγαίνει καλά και να συμμετέχει σε δραστηριότητες που του αρέσουν και ενισχύουν την αυτοπεποίθησή του.

Το φαινόμενο της ενδοσχολικής βίας δεν μπορεί να μελετηθεί και να αντιμετωπισθεί αποκομμένο από το ευρύτερο κοινωνικό-οικονομικό, πολιτισμικό περιβάλλον μέσα στο οποίο εμφανίζεται. Ο εκφοβισμός στο χώρο του σχολείου μας κάνει να αναλογιστούμε και τη δική μας ευθύνη και μας υπενθυμίζει ότι είναι ανάγκη να μάθουμε να ακούμε τους νέους, να αποδεχόμαστε τους διαφορετικούς τρόπους έκφρασης,  να κατανοούμε τι κρύβεται πίσω από τα φαινόμενα και να τους ενθαρρύνουμε να μιλούν για ό,τι τους απασχολεί.

Αναστασία Μπεντεβή

Κοινωνιολόγος

Επιστημονικά Υπεύθυνη του Κέντρου Πρόληψης των Εξαρτήσεων και Προαγωγής της Ψυχοκοινωνικής Υγείας, Π.Ε. Αρκαδίας