Το Τριώδιον - Γράφει ο π. Ἰωάννης Σουρλίγγας
Ὅπως συμβαίνει σέ ὁλόκληρη τήν Ὀρθόδοξο Ἐκκλησία ἀνά τήν Οἰκουμένη, ἔτσι καί στήν τοπική μας Ἐκκλησία τήν περίοδο αὐτή κάνουμε μιά νέα πνευματική ἀπαρχή, ἕναν ἐντονότερο πνευματικό ἀγῶνα, μέ μόνο γνώμονα τήν πνευματική μας καλλιέργεια, καί προσπαθοῦμε κατά τίς δυνάμεις μας καί μέ τήν Χάρη τοῦ Θεοῦ νά πετύχουμε τήν ψυχοσωματική μας κάθαρση, ἔτσι ὥστε νά εἴμαστε ὅλοι ἕτοιμοι νά εἰσέλθουμε στήν χαρά τοῦ Κυρίου μας, νά ἑορτάσουμε ὀρθοδόξως τήν «Ἑορτή τῶν Ἑορτῶν» καί τήν «Πανήγυρη τῶν Πανηγύρεων», τό ἅγιο καί πανευφρόσυνο Πάσχα. Κλῆρος καί Λαός εἴμαστε πλέον ἕτοιμοι νά παλέψουμε στήν ἀρένα τῆς Ἁγίας καί Μεγάλης Τεσσαρακοστῆς, ἡ ὁποία ξεδιπλώνετε ἐμπρός μας, νά ὑποστοῦμε τήν δοκιμασία, νά κάνουμε τήν ἀπαραίτητη νηστεία, ὅπως καί ὅσο μπορεῖ ὁ καθένας, σύμφωνα μέ τίς εὐλογίες τοῦ Πνευματικοῦ του καί τῆς Ἐκκλησίας, καί νά ἀφιερώσουμε περισσότερο χρόνο στήν προσευχή, ἡ ὁποία καί εἶναι καλός καί ἀνταποδοτικός σύμβουλος καί συνάμα σίγουρο μέτρο πνευματικῆς προόδου.
Γιά νά δοῦμε, ὅμως, τί ὀνομάζουμε Τριώδιο καί τί εἶναι αὐτό τό λειτουργικό βιβλίο τῆς Ἐκκλησίας μας;
Τριώδιο εἶναι τό λειτουργικό βιβλίο, πού ἀποτελεῖται ἀπό ὕμνους, ἱερές Ἀκολουθίες καί Συναξάρια τῆς περιόδου πού προετοιμάζουν ἐμᾶς τούς Ὀρθοδόξους Χριστιανούς γιά τό ἅγιο καί ἱερό Πάσχα. Ἡ περίοδος τῆς προετοιμασίας ἀρχίζει ἀπό τήν Κυριακή του Τελώνου καί τοῦ Φαρισαίου καί λήγει τό ἀπόγευμα τοῦ Μεγάλου Σαββάτου. Ὁ ὅρος Τριώδιο (ἀπό τίς λέξεις «τρία» καί «ᾠδή») ὀφείλεται στό γεγονός ὅτι πολλοί ἀπό τούς Κανόνες τῶν Ἀκολουθιῶν πού περιέχονται σ' αὐτό ἔχουν μόνο τρεῖς ᾠδές: τήν 8η καί τήν 9η πάντοτε, ὕστερα δέ μία ἀπό τίς πέντε πρῶτες.
Ἡ πρώτη Κυριακή τοῦ Τριωδίου εἶναι ἀφιερωμένη στήν ἄκρως διδακτική παραβολή τοῦ Τελώνου καί τοῦ Φαρισαίου, τήν ὁποία ὁ Κύριος διηγήθηκε προκειμένου νά διδάξει τήν ἀρετή τῆς ταπεινώσεως καί νά στηλιτεύσει τήν ἔπαρση, μέ μοναδικό σκοπό τήν σωτηρία τῶν ψυχῶν μας.
Ὁ Εὐαγγελιστής Λουκᾶς, μέ τρόπο ἁπλό καί κατανοητό, μᾶς μεταφέρει τήν παραβολή αὐτή ὡς ἑξῆς:
«Εἶπεν ὁ Κύριος τήν παραβολήν ταύτην. Ἄνθρωποι δύο ἀνέβησαν εἰς τό Ἱερόν προσεύξασθαι, ὁ εἷς Φαρισαῖος καί ὁ ἕτερος τελώνης. Ὁ Φαρισαῖος σταθείς πρός ἑαυτόν ταῦτα προσηύχετο· Ὁ Θεός, εὐχαριστῶ σοι, ὅτι οὐκ εἰμί ὥσπερ οἱ λοιποί τῶν ἀνθρώπων, ἅρπαγες, ἄδικοι, μοιχοί, ἤ καί ὡς οὗτος ὁ τελώνης· νηστεύω δίς τοῦ σαββάτου, ἀποδεκατῶ πάντα ὅσα κτῶμαι. Καί ὁ τελώνης μακρόθεν ἐστώς οὐκ ἤθελεν οὐδέ τούς ὀφθαλμούς εἰς τόν οὐρανόν ἐπᾶραι, ἀλλ' ἔτυπτεν εἰς τό στῆθος αὐτοῦ λέγων· Ὁ Θεός, ἱλάσθητί μοι τῷ ἁμαρτωλῷ. Λέγω ὑμῖν, κατέβη οὗτος δεδικαιωμένος εἰς τόν οἶκον αὐτοῦ ἤ ἐκεῖνος· ὅτι πᾶς ὁ ὑψῶν ἑαυτόν ταπεινωθήσεται, ὁ δέ ταπεινῶν ἑαυτόν ὑψωθήσεται» (Λουκ. 18,10-14).
Οἱ Φαρισαῖοι τήν ἐποχή ἐκείνη ἐκπροσωποῦσαν τήν ὑποκρισία, τήν ἐγωιστική αὐτάρκεια καί ἔπαρση, μέ ἀποτέλεσμα τήν ἀπομάκρυνσή τους ἀπό τόν δρόμο τοῦ Θεοῦ. Οἱ Φαρισαῖοι ἀποτελοῦσαν, λαθεμένα, τό μέτρο συγκρίσεως τῆς εὐσεβείας καί τῆς ἠθικῆς γιά τούς Ἰουδαίους. Ἀντιθέτως, οἱ Τελῶνες ἦσαν ἡ προσωποποίηση τῆς ἀδικίας καί τῆς ἁμαρτίας. Ὡς εἰσπράκτορες φόρων, οἱ Τελῶνες διέπρατταν ἀδικίες, κλοπές, ἐκβιασμούς, τοκογλυφίες καί ἄλλες εἰδεχθεῖς ἀνομίες καί γι' αὐτό δικαιολογημένα τούς μισοῦσε ὁ λαός.
Δυό ἀντίθετοι τύποι τῆς κοινωνίας, οἱ ὁποῖοι ἐκπροσωποῦσαν τίς δυό αὐτές τάξεις, ἀνέβηκαν στόν Ναό νά προσευχηθοῦν. Ὁ πρῶτος, ὁ κατ' ὄνομα καί χαρακτηρισμό εὐσεβής, ἔχοντας τήν αὐτάρκεια τῆς δῆθεν εὐσέβειάς του ὡς δεδομένη, στάθηκε μέ ἔπαρση μπροστά στόν Θεό καί ἄρχισε νά ἀπαριθμεῖ τίς ἀρετές του. Τίς ἐξέθετε προκλητικότατα μέ τέτοιο τρόπο, ὥστε ἀπαιτοῦσε, θά λέγαμε, ἀπό τόν Θεό νά τόν ἐπιβραβεύσει γι' αὐτές. Γιά νά πετύχει τόν στόχο του καί νά πιστεύει ὅτι εἶναι ἀρεστός στόν Θεό ἔκανε ἀήθη σύγκριση τοῦ ἑαυτοῦ του μέ τούς ἄλλους ἀνθρώπους καί ἰδιαίτερα, τήν συγκεκριμένη στιγμή, μέ τόν συμπροσευχόμενο στόν Ναό Τελώνη.
Ἀντίθετα, ὁ ἁμαρτωλός Τελώνης, συναισθανόμενος τήν δεινή του κατάσταση καί γνωρίζοντας τά λάθη καί τά πάθη του, μέ συντριβή καί ταπείνωση ζητᾶ τό ἔλεος τοῦ Θεοῦ, πιστεύοντας ὅτι μόνο μέ τό ἔλεος τοῦ Θεοῦ μπορεῖ νά βρεῖ τήν λύτρωση καί τήν ἀγαλλίαση τῆς ψυχῆς καί τῆς καρδιᾶς του. Αὐτή ἡ μετάνοιά του τόν δικαιώνει μπροστά στόν Θεό. Γίνεται δεκτή ἡ προσευχή του, σέ ἀντίθεση μέ τόν ὑποκριτή Φαρισαῖο, τοῦ ὁποίου ἡ προσευχή, ὄχι μόνο δέν ἔγινε δεκτή, ἀλλά συσώρευσε στόν ἑαυτό του περισσότερο κρῖμα καί περισσότερες ἁμαρτίες, ἐξαιτίας τῆς ἐγωπάθειάς του.
Οἱ Πατέρες τῆς Ἐκκλησίας μας ὥρισαν νά εἶναι ἡ πρώτη Κυριακή τοῦ Τριωδίου ἀφιερωμένη στή διδακτική αὐτή παραβολή τοῦ Κυρίου, γιά νά συνειδητοποιήσουν οἱ πιστοί πώς ἡ ὑπερηφάνεια εἶναι ἡ ἀγιάτρευτη ρίζα τοῦ κακοῦ στόν ἄνθρωπο. Αὐτή τόν κρατᾶ μακριά ἀπό τήν ἁγιαστική Χάρη τοῦ Θεοῦ, ἐνῷ ἡ ταπείνωση εἶναι τό σωτήριο ἀντίδοτο τῆς καταστροφικῆς πορείας, στήν ὁποία ὁδηγεῖ τόν ἄνθρωπο ἡ ἐγωπάθεια.
Εὐχόμεθα ἐκ βάθους καρδίας γιά ὅλους ἐμᾶς, Κληρικούς καί Λαϊκούς, τούς ὅπου γῆς Ὀρθοδόξους Χριστιανούς, αὐτή ἡ Κυριακή νά εἶναι ἡ ἀπαρχή τῆς μετάνοιάς μας καί ἡ διδακτική αὐτή παραβολή νά γίνει τό ἐφαλτήριο μιᾶς νέας πνευματικῆς ζωῆς, ἀπαλλαγμένης ἀπό τίς πολλές μας ἁμαρτίες, μιά πνευματική ζωή ὁμοιάζουσα πρός κλίμακα ἀπό γῆς πρός οὐρανό, ἡ ὁποία θά ὁδηγήσει ὅλους μας στόν Ἀναστάντα Βασιλέα καί Κύριό μας, ὁ Ὁποῖος μᾶς προσμένει στήν ἀγκαλιά Του, γιά νά μᾶς σκεπάσει, «ὅν τρόπον ὄρνις ἐπισυνάγει τά νοσσία αὐτῆς ὑπό τάς πτέρυγας». ΚΑΛΟ ΚΑΙ ΕΥΛΟΓΗΜΕΝΟ ΤΡΙΩΔΙΟ ΜΕ ΤΟ ΚΑΛΟ ΤΟ ΠΑΣΧΑ
+ Ἱερεύς Ἰωάννης Σουρλίγγας