200 χρόνια από την αρπάγη των μαρμάρων του Επικουρείου Απόλλωνα
Ένα από τα στολίδια της περιοχής μας, της ορεινής Ηλείας, είναι αναμφισβήτητα ο ναός του Επικούρειου Απόλλωνα, ο οποίος συνεχίζει να στέκει αγέρωχα από το 450π.Χ.
Σύμφωνα με τον αρχαίο περιηγητή Παυσανία, εκείνος που πάντρεψε τον τοπικό γκρίζο στρωσιγενή ασβεστόλιθο των Βασσών με το μάρμαρο, δημιουργώντας έναν από τους ωραιότερους δωρικούς ναούς που δημιουργήθηκαν ποτέ, ήταν ο δημιουργός του ναού της Αθηνάς Παρθένου ( Παρθενώνας ) στην Ακρόπολη των Αθηνών, ο Ικτίνος.
p>Με το πέρασμα του χρόνου η περιοχή μας πέρασε διάφορες λαμπρές αλλά και σκοτεινές περιόδους. Σε κάποια από αυτές ο ναός του Επικούρειου Απόλλωνα ‘’χάθηκε’’ και διατηρήθηκε μονάχα στην
προφορική παράδοση των ντόπιων. Ώσπου το 1764 από τον Γάλλο περιηγητή Βοσέ θα ξανάρθει στο προσκήνιο και θα τραβήξει τα βλέμματα όλων των δυτικών μορφωμένων, οι οποίοι έρχονταν στις Βάσσες για να τον
μελετήσουν.
Δεν είχαν όμως όλοι αγνές προθέσεις. Το 1812 ξεκίνησε η πρώτη ανασκαφή του ναού και ανακαλύφθηκαν οι 23 πλάκες της περίφημης ιωνικής ζωφόρου από το σηκό του ναού, στις οποίες παριστάνονταν Κενταυρομαχία και Αμαζονομαχία. Άγγλοι και Γάλλοι αρχαιοκάπηλοι δωροδοκώντας τον Βελή Πασά της Τρίπολης άρπαξαν τις μετόπες της ζωφόρου και τις μετέφεραν στην Αγγλοκρατούμενη τότε Ζάκυνθο όπου τις έβγαλαν σε δημοπρασία. Τελικά αγοραστής ήταν ο πρίγκιπας Γεώργιος της Αγγλίας και τα ‘’μάρμαρα’’ πήραν το δρόμο της ξενιτιάς καταλήγοντας στο Βρετανικό μουσείο, στην αίθουσα που φέρει το όνομα Βάσσαι!
Αυτή ήταν και η αρχή ενός εγκλήματος που συνεχίζει να υφίσταται και να παραμένει ατιμώρητο μέχρι σήμερα. Αναμφισβήτητα η αρπαγή των μετοπών του ναού του Επικούρειου Απόλλωνα έχει πολλά κοινά με αυτή των ‘’μαρμάρων’’ του Παρθενώνα. Σε καμία από τις δύο περιπτώσεις ο ελληνικός λαός δεν έδωσε την συγκατάθεσή του σε αυτά τα εγκλήματα, αλλά επετεύχθησαν μέσω δωροδοκιών. Μάλιστα ο Άγγλος διανοούμενος Μίλερ το 1821 δήλωσε ότι «η αρπαγή των μαρμάρων του Επικούρειου Απόλλωνα αποτελεί πράξη βανδαλισμού αντίστοιχη εκείνης του Έλγιν».
Σήμερα έπειτα από διακόσια χρόνια ξενιτιάς τι σημασία έχουν οι μετόπες μακριά από το ναό, του οποίου αποτελούν αναπόσπαστο τμήμα; Είναι αναμφισβήτητο ότι στην μακρινή Αγγλία χάνεται για τον απλό καθημερινό επισκέπτη του Βρετανικού μουσείου η πνευματικότητά τους και αντιμετωπίζονται μονάχα ως ένα καλλιτεχνικό επίτευγμα. Αντίστοιχα, ο ναός μοιάζει, παρ’ όλη την ομορφιά του, πληγωμένος και βάναυσα ακροτομημένος.
Στις προσπάθειες του επίσημου ελληνικού κράτους για την επιστροφή των μετοπών (όλοι θυμόμαστε τη Μελίνα Μερκούρη για τον αγώνα της για τα ‘’μάρμαρα’’ του Παρθενώνα και του Επικούρειου) οι Άγγλοι απαντούν πάντα με τα ίδια σαθρά επιχειρήματα (στέλνοντας και μερικά αντίγραφά τους!) από τα οποία το μόνο άξιο αναφοράς ήταν η έλλειψη ειδικού σύγχρονου μουσείου για την προστασία τους από τη φθορά του χρόνου και των καιρικών συνθηκών. Με τη δημιουργία του νέου μουσείου της Ακρόπολης δόθηκε μια πειστικότατη απάντηση σε αυτό το επιχείρημα. Μήπως πρέπει να γίνει κάτι παρόμοιο και για τον ‘’Παρθενώνα της Πελοποννήσου’’;
Με τη δημιουργία λοιπόν ενός μουσείου Επικούρειου Απόλλωνα, όπου θα μπορούσε προσωρινά να στεγαστεί στο κτίριο της εφορείας της Ανδρίτσαινας περιορίζοντας κατ’ αυτόν τον τρόπο στο ελάχιστο την ανάγκη για κρατική ή ιδιωτική χρηματοδότηση, θα αφαιρούταν από τη φαρέτρα της επιχειρηματολογίας των Άγγλων το πιο ισχυρό τους όπλο. Εξάλλου δεν νοείτε ένα από τα πλέον σημαντικά μνημεία της χώρας μας και το πρώτο που αναγνωρίστηκε από την UNESCO ως μνημείο παγκόσμιας πολιτιστικής κληρονομιάς (το 1986 μπήκε στην λίστα της, ενώ ο Παρθενώνας το 1987) να μην έχει έναν χώρο όπου να αναδεικνύεται η ιστορία και τα εκθέματά του, καθώς και τα εκθέματα της ευρύτερης περιοχής της Ανδρίτσαινας που βρίσκονται διάσπαρτα στα μουσεία της Ελλάδας, αλλά πολλά από αυτά δεν στεγάζονται πουθενά και βρίσκονται εκτεθειμένα στο έλεος της φθοράς και του χρόνου.
Νομίζω πως είναι περιττό να αναφερθεί η άνοδος της τουριστικής κίνησης της Ανδρίτσαινας που θα επέφερε η δημιουργία ενός τέτοιου μουσείου, καθώς επίσης και την ανάδειξη του εγκλήματος που έγινε πριν διακόσια χρόνια.
Κλείνοντας με την αναφορά στην ‘’μαύρη’’ επέτειο των διακοσίων χρόνων από την αρπαγή των μετοπών, ευχή όλων μας να δοθεί τέλος σε αυτό το πολιτιστικό έγκλημα με τον επαναπατρισμό τους.
Ανδρέας Ρουμελιώτης
Αυτή η διεύθυνση ηλεκτρονικού ταχυδρομείου προστατεύεται από τους αυτοματισμούς αποστολέων ανεπιθύμητων μηνυμάτων. Χρειάζεται να ενεργοποιήσετε τη JavaScript για να μπορέσετε να τη δείτε.
Δεν είχαν όμως όλοι αγνές προθέσεις. Το 1812 ξεκίνησε η πρώτη ανασκαφή του ναού και ανακαλύφθηκαν οι 23 πλάκες της περίφημης ιωνικής ζωφόρου από το σηκό του ναού, στις οποίες παριστάνονταν Κενταυρομαχία και Αμαζονομαχία. Άγγλοι και Γάλλοι αρχαιοκάπηλοι δωροδοκώντας τον Βελή Πασά της Τρίπολης άρπαξαν τις μετόπες της ζωφόρου και τις μετέφεραν στην Αγγλοκρατούμενη τότε Ζάκυνθο όπου τις έβγαλαν σε δημοπρασία. Τελικά αγοραστής ήταν ο πρίγκιπας Γεώργιος της Αγγλίας και τα ‘’μάρμαρα’’ πήραν το δρόμο της ξενιτιάς καταλήγοντας στο Βρετανικό μουσείο, στην αίθουσα που φέρει το όνομα Βάσσαι!
Αυτή ήταν και η αρχή ενός εγκλήματος που συνεχίζει να υφίσταται και να παραμένει ατιμώρητο μέχρι σήμερα. Αναμφισβήτητα η αρπαγή των μετοπών του ναού του Επικούρειου Απόλλωνα έχει πολλά κοινά με αυτή των ‘’μαρμάρων’’ του Παρθενώνα. Σε καμία από τις δύο περιπτώσεις ο ελληνικός λαός δεν έδωσε την συγκατάθεσή του σε αυτά τα εγκλήματα, αλλά επετεύχθησαν μέσω δωροδοκιών. Μάλιστα ο Άγγλος διανοούμενος Μίλερ το 1821 δήλωσε ότι «η αρπαγή των μαρμάρων του Επικούρειου Απόλλωνα αποτελεί πράξη βανδαλισμού αντίστοιχη εκείνης του Έλγιν».
Σήμερα έπειτα από διακόσια χρόνια ξενιτιάς τι σημασία έχουν οι μετόπες μακριά από το ναό, του οποίου αποτελούν αναπόσπαστο τμήμα; Είναι αναμφισβήτητο ότι στην μακρινή Αγγλία χάνεται για τον απλό καθημερινό επισκέπτη του Βρετανικού μουσείου η πνευματικότητά τους και αντιμετωπίζονται μονάχα ως ένα καλλιτεχνικό επίτευγμα. Αντίστοιχα, ο ναός μοιάζει, παρ’ όλη την ομορφιά του, πληγωμένος και βάναυσα ακροτομημένος.
Στις προσπάθειες του επίσημου ελληνικού κράτους για την επιστροφή των μετοπών (όλοι θυμόμαστε τη Μελίνα Μερκούρη για τον αγώνα της για τα ‘’μάρμαρα’’ του Παρθενώνα και του Επικούρειου) οι Άγγλοι απαντούν πάντα με τα ίδια σαθρά επιχειρήματα (στέλνοντας και μερικά αντίγραφά τους!) από τα οποία το μόνο άξιο αναφοράς ήταν η έλλειψη ειδικού σύγχρονου μουσείου για την προστασία τους από τη φθορά του χρόνου και των καιρικών συνθηκών. Με τη δημιουργία του νέου μουσείου της Ακρόπολης δόθηκε μια πειστικότατη απάντηση σε αυτό το επιχείρημα. Μήπως πρέπει να γίνει κάτι παρόμοιο και για τον ‘’Παρθενώνα της Πελοποννήσου’’;
Με τη δημιουργία λοιπόν ενός μουσείου Επικούρειου Απόλλωνα, όπου θα μπορούσε προσωρινά να στεγαστεί στο κτίριο της εφορείας της Ανδρίτσαινας περιορίζοντας κατ’ αυτόν τον τρόπο στο ελάχιστο την ανάγκη για κρατική ή ιδιωτική χρηματοδότηση, θα αφαιρούταν από τη φαρέτρα της επιχειρηματολογίας των Άγγλων το πιο ισχυρό τους όπλο. Εξάλλου δεν νοείτε ένα από τα πλέον σημαντικά μνημεία της χώρας μας και το πρώτο που αναγνωρίστηκε από την UNESCO ως μνημείο παγκόσμιας πολιτιστικής κληρονομιάς (το 1986 μπήκε στην λίστα της, ενώ ο Παρθενώνας το 1987) να μην έχει έναν χώρο όπου να αναδεικνύεται η ιστορία και τα εκθέματά του, καθώς και τα εκθέματα της ευρύτερης περιοχής της Ανδρίτσαινας που βρίσκονται διάσπαρτα στα μουσεία της Ελλάδας, αλλά πολλά από αυτά δεν στεγάζονται πουθενά και βρίσκονται εκτεθειμένα στο έλεος της φθοράς και του χρόνου.
Νομίζω πως είναι περιττό να αναφερθεί η άνοδος της τουριστικής κίνησης της Ανδρίτσαινας που θα επέφερε η δημιουργία ενός τέτοιου μουσείου, καθώς επίσης και την ανάδειξη του εγκλήματος που έγινε πριν διακόσια χρόνια.
Κλείνοντας με την αναφορά στην ‘’μαύρη’’ επέτειο των διακοσίων χρόνων από την αρπαγή των μετοπών, ευχή όλων μας να δοθεί τέλος σε αυτό το πολιτιστικό έγκλημα με τον επαναπατρισμό τους.
Ανδρέας Ρουμελιώτης
Αυτή η διεύθυνση ηλεκτρονικού ταχυδρομείου προστατεύεται από τους αυτοματισμούς αποστολέων ανεπιθύμητων μηνυμάτων. Χρειάζεται να ενεργοποιήσετε τη JavaScript για να μπορέσετε να τη δείτε.