Αρθρο για την Παγκόσμια Ημέρα κατά της Ερημοποίησης και της Ξηρασίας - Γράφει ο Θ. Πλέσσιας
Αναγνωρίζεται πλέον ότι το κυρίαρχο μοντέλο της οικονομικής ανάπτυξης, εκτός από την ευημερία που επέφερε, δημιούργησε πολυάριθμα προβλήματα, όπως ρυπάνσεις, καταστροφή του φυσικού περιβάλλοντος, περιορισμό των φυσικών πόρων, επιταχυνόμενη και ανεξέλεγκτη αστικοποίηση, διαταραχή των μεγάλων βιοχημικών κύκλων κ.λπ. Η αντίληψη ότι κινδυνεύουν ή απειλούνται στο πλαίσιο ζωής, η υγεία, οι κοινωνικές σχέσεις ακόμα και ίδια η επιβίωση του ανθρώπου στον πλανήτη, γίνεται η αφετηρία συνειδητοποίησης των περιβαλλοντικών προβλημάτων.
Οι κοινωνικές, οικονομικές και θεσμικές αλλαγές έχουν μεγάλη επίδραση στους φυσικούς πόρους και έτσι δημιουργείται το πρόβλημα της έλλειψης τους, δηλαδή της στενότητας τους. Όταν οι φυσικοί πόροι χρησιμοποιούνται υπερβολικά, δηλαδή η ζήτηση τους υπερβαίνει την προσφορά, με την πάροδο του χρόνου φθίνουν και αν δεν ληφθούν μέτρα προστασίας και διαχείρισής τους, υπάρχει κίνδυνος να εξαφανιστούν.
Το έδαφος αποτελεί πολύτιμο φυσικό πόρο, επειδή σχεδόν όλα οι διεργασίες που απαιτούνται για την ύπαρξη ζωής στη γη προέρχονται από το έδαφος, όπως φυτά που καλλιεργούνται στο χώμα για την παράγωγη προϊόντων που καταναλώνουμε, ζώα βόσκουν για την παραγωγή πτηνοτροφικών προϊόντων .Τα καταλύματα μας χτίζονται πάνω στη γη συνεπώς το έδαφος μες παρέχει και ''στέγη''. Τα πανέμορφα τοπία όπως δάση ,ποτάμια, λίμνες κτλ. που κάνουμε τις περιηγήσεις μας ή ασκούμε τις αθλητικές μας δραστηριότητες βρίσκονται πάνω σε εδάφη. Δεν θα ήταν υπερβολή να πούμε ότι σχεδόν όλοι η ζωή που υπάρχει στον πλανήτη μας ''εδράζεται'' πάνω στο έδαφος. Ο πολύτιμος φυσικός πόρος αυτός όπως υπόκεινται σε τρομερές πιέσεις ,η κυριότερη είναι η ερημοποίηση.
Ερημοποίηση είναι η υποβάθμιση της γης σε ξηρές, ημίξηρες και ύφυγρες περιοχές εξαιτίας διαφόρων παραγόντων συμπεριλαμβανομένων των κλιματικών μεταβολών και των ανθρωπίνων δραστηριοτήτων. Τρεις είναι οι βασικές δυσμενείς επιπτώσεις της ερημοποίησης για τα εδάφη:
- Η διάβρωση των εδαφών
- Η εμφανιζόμενη απώλεια της εδαφικής δομής
- Η τελική ποιοτική υποβάθμιση των εδαφών.
Οι Άνυδρες περιοχές καταλαμβάνουν περίπου το 40-41% της χερσαίας έκτασης της Γης και είναι το σπίτι 2 δισεκατομμύρια ανθρώπων. Η περαιτέρω ερημοποίηση απειλεί ακόμα ένα δισεκατομμύριο άτομα.
Το ένα τρίτου του ελλαδικού χώρου βρίσκεται σε υψηλό κίνδυνο ερημοποίησης ή έχει ερημοποιηθεί. Η Ελλάδα λόγω του ορεινού της χαρακτήρα, παρουσιάζει απότομες υψομετρικές διαφορές, που σχηματίζουν επιφάνειες με ισχυρές κλίσεις σε μεγάλο τμήμα της χώρας. Οι ισχυρές κλίσεις προκαλούν έντονες επιφανειακές απορροές των όμβριων υδάτων και έντονες διαβρώσεις των εδαφών εκεί όπου δεν υπάρχει επαρκής φυτοκάλυψη συντελώντας ση ερημοποίηση αρκετά μεγάλων εκτάσεων γης. Ένας άλλος λόγος ερημοποίησης είναι οι δασικές πυρκαγιές που επαναλαμβάνονται στις ίδιες περιοχές και υποβαθμίζουν τα εδάφη. Η οξίνιση των γεωργικών εδαφών που προκαλείται από εκτεταμένη χρήση όξινων λιπασμάτων σε καλλιεργούμενα εδάφη που έχουν σχηματιστεί πάνω σε όξινα μητρικά υλικά αποτελεί αιτία υποβάθμισης και ερημοποίησης. Εκτιμάται ότι περισσότερα από 4.500.000 στρέμματα αντιμετωπίζουν σημαντικό πρόβλημα οξίνισης στη χώρα μας. Οι παρατεταμένες περίοδοι ξηρασίας οδηγούν σε υποβάθμιση των εδαφών. Στη χώρα μας λόγω της εύθραυστης κλιματική ζώνης στην όποια βρισκόμαστε είναι σχεδόν βέβαιο ότι θα αντιμετωπίσουμε περίοδος έντονης ξηρασίας στο μέλλον ,κάτι που θα εντείνει το φαινόμενο της ερημοποίησης, τέλος η ανεξέλεγκτη υπερβόσκηση σε ορεινές εκτάσεις χωρίς έλεγχο υποβαθμίζουν τα εδάφη.
Η αξία του εδάφους είναι ανεκτίμητη έθρεψε και προστάτεψε του προγόνους μας και καλείται να κάνει το ίδιο στις επόμενες γενεές. Τα μέτρα που πρέπει να παρθούν προς αυτή τη κατεύθυνση είναι τα εξής.
· Προσδιορισμός και χαρτογράφηση των απειλουμένων περιοχών.
· Ενημέρωση και ευαισθητοποίηση κοινωνικών φορέων και φορέων διοίκησης.
· Καθορισμός φορέων εφαρμογής και παρακολούθησης μέτρων κατά της ερημοποίησης.
· Σχεδιασμός και εφαρμογή χρήσης των γαιών.
· Εξασφάλιση επάρκειας των υδατικών αποθεμάτων της χώρας με τον περιορισμό απωλειών και σπατάλης του αρδευτικού νερού.
· Προστασία των γεωργικών εδαφών από διάβρωση και αλάτωση με την εφαρμογή αειφορικών καλλιεργητικών συστημάτων.
· Προστασία των δασικών οικοσυστημάτων.
· Αναβάθμιση των ερημοποιημένων περιοχών.
· Ενθάρρυνση των διεθνών συνεργασιών, ερευνών και μελετών.
Είναι μέγιστη ανάγκη να βρεθεί μια ισορροπία μεταξύ των ανθρωπίνων αναγκών και του βαθμού παραγωγικότητας των οικοσυστημάτων στη λογική της αειφορικής ανάπτυξης.
''Από χώμα φτιαχτήκαμε και στο χώμα θα επιστρέψουμε''
Πλέσσιας Θεόδωρος
Δασολόγος Περιβαλλοντολόγος Δ.Π.Θ.