Αιρεσιμότητα: ένας αμφίσημος νεολογισμός ως ωρολογιακή βόμβα των εξελίξεων στην Ελλάδα

ΜΕΡΙΚΑ ΠΑΡΑΔΕΙΓΜΑΤΑ: 1. Ο Περιφερειάρχης Πελοποννήσου κ.Π.Τατούλης στο Περιφερειακό Συμβούλιο (10/6/2014) ανέλυσε το ΠΕΠ Πελοποννήσου στο πλαίσιο του Συμφώνου Εταιρικής Σχέσης ΣΕΣ (2014-2020) αναφερόμενος στην αιρεσιμότητα του Προγράμματος 2. Ο Ευρωβουλευτής του ΣΥΡΙΖΑ κ. Ν.Χουντής σε παλαιότερη δημοσίευση αναφέρθηκε στην αιρεσιμότητα της Ελληνικής Μακροοικονομίας και του ΣΕΣ υπό το νέο καθεστώς, τη νέα δομή και την νέα αρχιτεκτονική της Ευρωζώνης. Το ίδιο έπραξε το Γραφείο Π/Υ της Βουλής σε ειδική Έκθεση υπό τον καθ.Π.Λιαγκόρβα 3. Στους νέους Κανονισμούς των Διαρθωτικών Ταμείων, η αιρεσιμότητα συνιστά την εκ των ων ουκ άνευ προϋπόθεση για την εκταμίευση των πόρων για χρηματοδοτήσεις και για συγχρηματοδοτήσεις των ΣΕΣ όλων των κρατών μελών της ΕΕ. Προέκυψε στο πλαίσιο των διαπραγματεύσεων για την κατάρτιση του πολυετούς (7ετούς) Προϋπολογισμού της ΕΕ, δηλαδή των επονομαζόμενων Δημοσιονομικών Προοπτικών, που έγιναν στο μέσο της προηγούμενης Δ΄ Προγραμματικής Περιόδου 2007-2013. Ψηφίστηκε από την πλειοψηφία της παρελθούσας Ευρωβουλής 4. Τα Μνημόνια, η Δανειακή Σύμβαση, οι Εφαρμοστικοί Νόμοι, η δημοσιονομική προσαρμογή, οι μεταρρυθμίσεις, οι διαρθρωτικές αλλαγές, οι εργαλειοθήκες του ΟΟΣΑ σε συνδυασμό με τους μη-ελλειμματικούς Ετήσιους Προϋπολογισμούς του Ελληνικού Κράτους καθώς και η Βιωσιμότητα του Ελληνικού Χρέους, τελούν υπό αιρεσιμότητα 5. Όλοι οι μακροοικονομικοί δείκτες καθώς και οι δείκτες που αποτυπώνουν το status της Ελληνικής Οικονομίας και Κοινωνίας, τελούν επίσης υπό το καθεστώς της αιρεσιμότητας 6. Η Διεθνής Πολιτική, η Διεθνής Οικονομία, οι Διεθνείς Πολιτικές Συμφωνίες, οι δανεισμοί των Κρατών από το Διεθνές Νομισματικό Ταμείο και την Παγκόσμια Τράπεζα, ο δανεισμός των Τραπεζών από την Ευρωπαϊκή Κεντρική Τράπεζα, κ.λπ. τελούν υπό την αιρεσιμότητα των πράξεων προς την κατεύθυνση που επιβάλλουν οι έχοντες διαπραγματευτική ισχύ (γεωπολιτική, θεσμική, οικονομική) καθώς και οι δανειστές 7. Οι κρίσιμες θεματικές πολιτικές της ΕΕ, όπως είναι η Πολιτική Γειτονίας, η Πολιτική Διεύρυνσης, η Κοινή Εξωτερική Πολιτική και Πολιτική Ασφάλειας και Άμυνας τελούν υπό αιρεσιμότητα. Παράδειγμα, η τήρηση όλων των κριτηρίων που επέβαλε η Συμφωνία της Κοπεγχάγης που επικαιροποιήθηκαν με τη Συνθήκη της Λισαβόνας στα υποψήφια κράτη τα οποία επιθυμούν να ενταχθούν ως κράτη μέλη της ΕΕ 8. Η αιρεσιμότητα κυριαρχεί και στην περίπτωση των κρατών μελών της ΕΕ που επιθυμούν να ενσωματωθούν στην Ευρωπεριοχή (λ.χ. Λετονία από 1/1/2015).

ΓΕΝΙΚΕΥΣΗ: Η αιρεσιμότητα αποτελεί τη λυδία λίθο, το passpartout, το κλειδί, τo sine qua non προαπαιτούμενο και τη mainstream προϋπόθεση που διαχέεται ισότροπα προς όλες τις κατευθύνσεις του ευρωπαϊκού και κατ΄ επέκταση του εθνικού γίγνεσθαι. Η αιρεσιμότητα υπό οποιαδήποτε μορφή αποτελούσε πάντοτε στην ιστορία και συνεχίζει να αποτελεί σήμερα τη βάση όλων των διαπραγματεύσεων σε όλα τα επίπεδα αναφοράς που καταλήγουν σε κάποια συμφωνία μεταξύ των αντισυμβαλλομένων μερών. Η μη τήρηση των όρων της αιρεσιμότητας επιβάλλει ποινές και κυρώσεις. Έχει τιμωρητική διάσταση με σκοπιμότητα παραδειγματισμού. Ακόμη και οι Παγκόσμιοι Πόλεμοι ή οι Περιφερειακές Συρράξεις προσχηματικά στηρίζονται σε αιρεσιμότητες. Στην καθημερινή ζωή των πολιτών και στη λειτουργία του κράτους οι αιρεσιμότητες κυριαρχούν σε κάθε μορφή σύμβασης (λ.χ. δανεισμός από Τράπεζα ή από τρίτους, Συμπράξεις Δημόσιου και Ιδιωτικού Τομέα, Συμβάσεις Παραχώρησης, κ.λπ.).

Η ΑΜΦΙΣΗΜΙΑ ΤΗΣ ΕΝΝΟΙΑΣ: Όπως συμβαίνει με όλους του πολιτικούς και οικονομικούς όρους καθώς και με όλες τις αξιακές/ηθικές/νομικές/δικαϊκές αρχές, οι έννοιες μπορούν να θεαθούν από πολλές γωνίες θέασης ανάλογα με τα κριτήρια προσέγγισης που θέτει κανείς εκ προοιμίου (πολλές φορές αυθαίρετα και εκ του πονηρού) καθώς και από τις ceteris paribus συνοδευτικές παραδοχές (λ.χ. τα αποτυχημένα μαθηματικά μοντέλα πρόβλεψης των καταστάσεων, κ.λπ.). Με άλλα λόγια, η αμφισημία αδυνατίζει και μειώνει την εγκυρότητα, την αξιοπιστία, την ποιότητα, την πιστότητα και της ακρίβεια μιας υψιπετούς έννοιας.

ΤΟ ΜΑΥΡΟ ΚΑΙ ΤΟ ΑΣΠΡΟ: Από τη μια πλευρά η αιρεσιμότητα θεωρείται ως η ασφαλιστική δικλείδα για τη σωστή τήρηση των συμφωνηθέντων. Για τους Προτεστάντες, μάλιστα, έχει ηθικό περιεχόμενο υψίστης σημασίας. Από την άλλη θεωρείται ως ένα μέσο εκβιασμού, εκφοβισμού, ποδηγέτησης, εκμετάλλευσης και εξαπάτησης, ιδιαίτερα όταν προέρχεται από «λεόντειες συμβάσεις» που καταστρατηγούν τα δικαιώματα των αδυνάμων αντισυμβαλλομένων μερών ή παραβιάζουν το κοινοτικό κεκτημένο, το διεθνές δίκαιο, τις αξιακές αρχές, τις συνθήκες, τη νομολογία και το δίκαιο των συμβάσεων ή ακόμη χειρότερα αν είναι προϊόν αλχημειών και παραχαράξεων, ή αποτέλεσμα ανικανότητας και ανεπάρκειας ή συνωμοσίας και contra naturam διαπλοκών. Εννοείται το αυτονόητο. Η αλήθεια βρίσκεται κάπου στο μέσο και στις γκρίζες ζώνες.

ΟΙ ΑΙΡΕΣΙΜΟΤΗΤΕΣ ΤΗΣ ΝΕΑΣ ΔΟΜΗΣ ΤΗΣ ΕΥΡΩΖΩΝΗΣ: Είναι πολλές, αυστηρές και λίαν μονεταριστικές. Η κυριότερη είναι το Δημοσιονομικό Σύμφωνο ή η Συνθήκη για τη Σταθερότητα, το Συντονισμό και τη Διακυβέρνηση της ΟΝΕ (πρώην Σύμφωνο Μέρκελ-Σαρκοζί, μετά Σύμφωνο Ανταγωνιστικότητας και μετά Σύμφωνο για το Ευρώ) το οποίο σε συνδυασμό με το νομοθετικό πακέτο της Οικονομικής Διακυβέρνησης και το γνωστό από παλιά Σύμφωνο Σταθερότητας και Ανάπτυξης, δεν επιτρέπουν στα κράτη μέλη της Ευρωζώνης να παρουσιάζουν ελλειμματικούς Π/Υ που ελέγχονται στο μέσο του έτους (εαρινό εξάμηνο) πριν κατατεθούν. Επιβάλλουν περιορισμούς στο δημόσιο χρέος και στο δημοσιονομικό έλλειμμα. Δεν επιτρέπουν μακροοικονομικές ανισορροπίες, ελλειμματικά ισοζύγια πληρωμών, κ.λπ. Η παραβίαση αυτών επιφέρει ποινές τόσο προληπτικά όσο και κατασταλτικά εκ των υστέρων. Επιβάλλει χρηματικά πρόστιμα και επιπλέον ρήτρες αιρεσιμότητας με την παρακράτηση πόρων από το ΣΕΣ. Το πώς με όλες αυτές τις αιρεσιμότητες θα μπορούσε κάποιο κράτος να αυξήσει το ΑΕΠ είναι υπόθεση για την οποία «ποιούν τη νήσσα» ακόμη και αυτοί που παριστάνουν τους «νομπελίστες» της Οικονομικής Επιστήμης τόσο στην Ελλάδα όσο και στην Ευρωπαϊκή Επιτροπή για να μην πούμε και για τα celebrity των άλλων Θεσμικών Όργανων της ΕΕ.

ΟΙ ΑΙΡΕΣΙΜΟΤΗΤΕΣ ΤΩΝ ΠΡΟΓΡΑΜΜΑΤΩΝ ΤΟΥ ΣΕΣ 2014-2020: Όπως προαναφέρθηκε, ρήτρες αιρεσιμότητας (ποινές, κυρώσεις, πρόστιμα, παρακρατήσεις, κ.λπ.) που είναι γενικές και θεματικές επιβάλλονται σε όλο το εύρος των Τομεακών και των Περιφερειακών Πολυταμειακών και Πολυτομεακών Επιχειρησιακών Προγραμμάτων της Ε΄ Προγραμματικής Περιόδου 2014-2020.

ΣΥΜΠΕΡΑΣΜΑΤΑ: 1. Με τη λογική ότι η Ελλάδα επέδειξε κατά το παρελθόν αδυναμία σωστής, αποτελεσματικής, ανταποδοτικής και χρηστής διαχείρισης των ευρωπαϊκών πόρων καθώς και ότι η Ελλάδα δεν τήρησε τους όρους της ΟΝΕ καθώς και τη λοιπή νομοθεσία και πρακτική του κοινοτικού κεκτημένου ως μιας χώρας με «έλλειμμα εξευρωπαϊσμού», θα οδηγούσε ένα τρίτο παρατηρητή στον ισχυρισμό ότι σωστά επιβάλλεται στην Ελλάδα η αιρεσιμότητα ως τιμωρία και για παραδειγματισμό 2. Όμως, audiatur et altera pars. Οι εταίροι έχουν και αυτοί τεράστια συνυπευθυνότητα ex ante, on going και ex post για την κατάσταση που επικρατούσε στην Ελλάδα πολύ πριν να εμφανιστεί η κρίση, κατά τη διάρκεια της κρίσης αλλά και σήμερα πέντε χρόνια μετά την κρίση. Ένα θέμα που είναι εξαντλημένο στην Ελληνική και στη Διεθνή Βιβλιογραφία και δε μπορεί να παρουσιαστεί εδώ. Κατά συνέπεια, η «πολιτική» αντιμετώπιση του προβλήματος είναι ένα ζήτημα «υψηλής εθνικής, ευρωπαϊκής και διεθνούς πολιτικής» που προϋποθέτει ενεργοποίηση όλων των θεσμικών οργάνων στην Ελλάδα και στην ΕΕ στη βάση μιας ενωτικής πλατφόρμας συναντίληψης και συστράτευσης με στρατηγική διορατικότητα, πολιτική ενόραση, ευφυή τακτικισμό και συμμαχίες μέσα και έξω από την Ελλάδα, στελεχωμένης με τους καταλλήλους ανθρώπους αφού προηγουμένως γίνει μια έντιμη και ειλικρινής mea culpa για τα πεπραγμένα. Άλλωστε, όπως είπε ο Όμηρος «τρώσας και ιάσεται» (αυτός που προξένησε την πληγή θα τη γιατρέψει).

Κωνσταντίνος Γαλιώτος
Πολ.Μηχ. Ε.Μ.Π., M.Sc. Περιφερειακή Πολιτική U.K.