Καθώς η υπέρογκη αύξηση των τιμών της ηλεκτρικής ενέργειας έχει ήδη πλήξει τους καταναλωτές, η απουσία κυβερνητικής πολιτικής που να μπορεί να την συγκρατήσει δημιουργεί ανησυχίες για την περαιτέρω εξέλιξή της. Με το ενδεχόμενο περαιτέρω αύξησης να είναι προ των πυλών και σε συνδυασμό με τη γενικότερη ακρίβεια σε αγαθά, τα νοικοκυριά βιώνουν ήδη το «σύνδρομο της τρίτης εβδομάδας του μήνα». Οι εξελίξεις αυτές ολοένα και περισσότερο κάνουν διάχυτο το αίτημα για μια προοδευτική αλλαγή πολιτικής, που θα καταπολεμήσει την ενεργειακή και τη γενικότερη ακρίβεια.
Κατά την προηγούμενη διακυβέρνηση ΣΥΡΙΖΑ, η τιμή της ενέργειας δεν αυξήθηκε ούτε ένα ευρώ, παρ' όλο που η τότε κυβέρνηση βρισκόταν κατά το μεγαλύτερο μέρος της θητείας της υπό τον αυστηρό δημοσιονομικό περιορισμό που προκαλούσε το Μνημόνιο. Ακόμη, πέτυχε τη μείωση του ΦΠΑ στην ενέργεια από 13% σε 6%, μείωση που προκάλεσε αισθητή ανακούφιση στους καταναλωτές. Η κυβέρνηση ΣΥΡΙΖΑ πραγματοποίησε μια σειρά σημαντικές μεταρρυθμίσεις σχετικές με την ενέργεια, δηλαδή θεσμοθέτησε τις ενεργειακές κοινότητες, εκπόνησε το Εθνικό Σχέδιο για την Ενέργεια και το Κλίμα και άλλαξε τον μηχανισμό ενίσχυσης των έργων Ανανεώσιμων Πηγών Ενέργειας. Ειδικά για τις λιγνιτικές περιοχές είχε προβλεφθεί ειδική χρηματοδότηση των ενεργειακών κοινοτήτων, στο πλαίσιο του Εθνικού Ταμείου Δίκαιης Μετάβασης, και χρηματοδότηση μελετών βιωσιμότητας και τεχνικής ωρίμανσης των έργων αυτών. Με τις ενέργειες αυτές, η κυβέρνηση ΣΥΡΙΖΑ απέδειξε το ουσιαστικό ενδιαφέρον και την ικανότητά της στην υλοποίηση της Πράσινης Μετάβασης με δημοκρατικές διαδικασίες και κοινωνική δικαιοσύνη.
Σύμφωνα με τον Σωκράτη Φάμελλο, πρώην αναπληρωτή υπουργό Περιβάλλοντος και Ενέργειας του ΣΥΡΙΖΑ, τα στρατηγικά λάθη της παρούσας κυβέρνησης που επιτείνουν την ακρίβεια είναι τα εξής:
* Η επιλογή της κυβέρνησης Ν.Δ. στις αυξήσεις.
* Η επιλογή της κυβέρνησης να αφήνει χωρίς έλεγχο και ρύθμιση την αγορά ηλεκτρισμού.
* Η επιλογή πρόσδεσης της Ελλάδας στο ορυκτό φυσικό αέριο στην ηλεκτροπαραγωγή.
Τα στρατηγικά λάθη αυτά οδήγησαν στην υπερβολικά μεγάλη εκτίναξη της τιμής του ρεύματος, που προκλήθηκε από την αύξηση της τιμής χονδρικής και αιφνιδίασε τους καταναλωτές. Ακόμα χειρότερα, ο αναμενόμενος τριπλασιασμός του «καπέλου» των λογαριασμών για τον προσεχή Ιανουάριο θα αποτελέσει ένα τεράστιο πρόβλημα για την τσέπη των καταναλωτών αυτών. Η ελλιπής επιδότηση, που αφήνει εκτός τους επαγγελματίες, τους αγρότες, τις δημοτικές επιχειρήσεις και τους ΟΤΑ, επιτείνει την υπάρχουσα κατάσταση.
Ενεργειακές κοινότητες
Μετά από δύο έτη από τότε που εξαγγέλθηκε η απολιγνιτοποίηση, το αίτημα για τη χρηματοδότηση προκειμένου να αντιμετωπιστούν οι συνέπειές της είναι ακόμα ατελέσφορο. Σύμφωνα με την Πέτη Πέρκα, αναπληρώτρια τομεάρχη Ενέργειας - Περιβάλλοντος του ΣΥΡΙΖΑ - Π.Σ., οι ενεργειακές κοινότητες που υφίστανται και διεκδικούν χώρο στα δύο μεγάλα ενεργειακά πεδία της χώρας εμποδίζονται από παράγοντες όπως τα προβλήματα σύνδεσης με το δίκτυο, με συνεπακόλουθο τη διακινδύνευση της ύπαρξής τους και το ενδεχόμενο μη απορρόφησης εθνικών και κοινοτικών χρηματοδοτήσεων. Το ζήτημα του κορεσμού του δικτύου και της μη έγκαιρης δράσης για τη δημιουργία των κατάλληλων υποδομών, που θα επιτρέψουν τις κατάλληλες συνδέσεις, κινδυνεύει να οδηγήσει τις ενεργειακές κοινότητες, ιδιαίτερα αυτές του κοινωφελούς σκοπού και της εγκατάστασης μικρών φωτοβολταϊκών, σε αδιέξοδο.
Ωστόσο υπάρχουν εργαλεία για τη συγκράτηση της τιμής της ενέργειας. Η αξιοποίηση όλων των εργαλείων του μοντέλου - στόχου με βάση το οποίο λειτουργεί σήμερα η αγορά ηλεκτρικής ενέργειας και η ανάπτυξη της προθεσμιακής αγοράς, σε αντίθεση με την αποκλειστική διαμόρφωση στο Χρηματιστήριο Ενέργειας της χονδρεμπορικής τιμής, θα μπορούσαν να λειτουργήσουν αποτρεπτικά για την αύξηση της τιμής. Τα συμβόλαια μελλοντικής εκπλήρωσης, που θα λειτουργούσαν ως μηχανισμοί αντιστάθμισης των αυξομειώσεων στις τιμές και στην επίδραση των εξωγενών παραγόντων, θα μπορούσαν να συντελέσουν προς την κατεύθυνση αυτή. Μια σύγχρονη προοδευτική πολιτική με τα κατάλληλα μέτρα, η οποία θα αλλάξει σε σχέση με τη σημερινή πολιτική, κατά την επάνοδο του ΣΥΡΙΖΑ - Π.Σ. στην εξουσία, θα μεταφέρει επιτυχημένες τεχνικές, που επιδρούν αποτελεσματικά στη διαμόρφωση των τιμών και έχουν εφαρμοστεί επιτυχώς σε άλλες ευρωπαϊκές χώρες.
Συμπερασματικά, η συνεισφορά της προηγούμενης κυβέρνησης ΣΥΡΙΖΑ στην ανεμπόδιστη λειτουργία και τη συγκράτηση των τιμών της ενέργειας ήταν σημαντική. Από την άλλη πλευρά, η στρατηγική της παρούσας κυβέρνησης αποδείχτηκε αναποτελεσματική στη συγκράτηση της ακρίβειας στην ενέργεια. Η χρηματοδότηση της μεταλιγνιτικής μετάβασης και η προώθηση των ενεργειακών κοινοτήτων εμφανίζουν δυσκολίες που διακινδυνεύουν την επιτυχία τους. Μια αξιοποίηση σύγχρονων εργαλείων και μεταφορά τεχνικών από μια μελλοντική κυβέρνηση ΣΥΡΙΖΑ - Π.Σ. μπορεί να δώσει λύσεις στα προβλήματα αυτά και να οδηγήσει στις μειωμένες τιμές ενέργειας και στην ενίσχυση των κοινωφελών ενεργειακών κοινοτήτων.
* Ο Γεώργιος Φαράντος είναι μέλος της Ν.Ε. του ΣΥΡΙΖΑ - Προοδευτική Συμμαχία Αρκαδίας και διδάκτωρ Πολιτικής Επιστήμης