Τρίκορφα, λίκνο της Επανάστασης
του Παν. Βέμμου
Φάλανθος, ένας τόπος με πάνω από 5000 χρόνια ζωής, όπως μαρτυρούν κατάλοιπα σε διάφορες τοποθεσίες.
Η Μαίναλος, η Λυκόα, η Δειπαία και η Σουμάτεια είναι γνωστά οικιστικα κέντρα της αρχαιότητας. Η Ταβία και το Ροεινό είναι Βυζαντινοί οικισμοί με ναούς δείγματα του πολιτισμού τους.
Ο Φάλανθος είναι μια ξεχωριστή περιοχή του Τουρκοκρατούμενου Μοριά, αφού εδώ έδρασαν ονομαστοί κλέφτες που κράτησαν αναμμένη τη φλόγα της λευτεριάς. Μα πάνω απ’ όλα ο Φάλανθος ταυτίζεται με την Επανάσταση, αφού σύσσωμος ο πληθυσμός του στρατεύθηκε σ’ αυτόν τον αγώνα και ανέδειξε σημαντικούς ηγέτες, με κορυφαίο τον Θεόδωρο Κολοκοτρώνη, τον θρυλικό «Γέρο του Μοριά». Το κάθε χωριό του έχει γράψει με αίμα τη δική του ιστορία. Και όλα αυτά συγκλίνουν σε έναν τόπο, τα Τρίκορφα. Σ’ αυτό το χώρο συνέβησαν γεγονότα σε όλες τις προσπάθειες του γένους για λευτεριά και προκοπή. Στα 1770 με τα Ορλωφικά και στα 1779 για την απαλλαγή από την αλβανική λαίλαπα που λυμαινόταν το Μοριά. Στην αρχή της Επανάστασης γίνεται το στρατιωτικό πολιτικό κέντρο της. Είναι το πρώτο στρατόπεδο με στρατιωτική και πολιτική ηγεσία και ταυτόχρονα διαθέτει οργανωμένη υπηρεσία τροφοδοσίας και εξοπλιστικών εφοδίων, τη γνωστή Εφορεία των Τρίκορφων.
Τα «Ταμπούρια της Λευτεριάς», δηλαδή οι οχυρώσεις του στρατοπέδου αποτελούν κορυφαίο μνημείο της Επανάστασης. Οι μάχες του 1821 και 1825 αλλά και οι εμφύλιες διαμάχες σ’ αυτό το χώρο σημάδεψαν τη νεώτερη ιστορία μας. Και όλα αυτά γιατί κάτω από τα Τρίκορφα βρισκόταν η Τριπολιτσά, η πρωτεύουσα του Μοριά. Υπήρξε το στρατιωτικό διοικητικό και θρησκευτικό κέντρο Μουσουλμάνων και Χριστιανών και μετά την άλωση η ουσιαστική πρωτεύουσα των Ελλήνων. Στα στερνά χρόνια της επανάστασης γίνεται το ορμητήριο του Ιμπραήμ- πασά με σκοπό να την πνίξει και παράλληλα στα πέριξ εξελίσσεται η αγωνιώδης προσπάθεια των Ελλήνων με τον κλεφτοπόλεμο να την κρατήσουν ζωντανή.
Η επιλογή της Πελοποννήσου για την Έναρξη της Επανάστασης στην Ελλάδα ήταν αποτέλεσμα πολλών παραγόντων: Η οικονομική πρόοδος και η ενίσχυση του ρόλου των προεστών που θεωρούσαν ότι η εθνική αυτοτέλεια θα επέφερε και την οικονομική ελευθερία. Η κοινοτική αυτοδιοίκηση των ραγιάδων και η διαφοροποίηση της πλειοψηφίας των επισκόπων από την πολιτική του Πατριαρχείου που στήριζε την οθωμανική εξουσία. Η ανάπτυξη της Παιδείας με την ίδρυση σχολείων στην Τριπολιτσά και στην ευρύτερη περιοχή. Παράλληλα οι κλέφτες διέθεταν μια πλειάδα στρατιωτικών ηγετών με εμπειρία που την είχαν αποκτήσει είτε ως εξόριστοι στα ξενοκρατούμενα Επτάνησα, είτε ως κάπποι στην υπηρεσία των κοτζαμπάσηδων. Συμπληρωματικά έπαιξαν ρόλο η αυτονομία της Μάνης, η επαναστατική παράδοση που αποκτήθηκε σε προηγούμενα κινήματα, η συντριπτική υπεροχή του ελληνικού πληθυσμού (90% στο Μοριά) και η ιδιαίτερα η μεγάλη ανάπτυξη της Φιλικής Εταιρίας. Μα πάνω απ’ όλα ωρίμασε στη συνείδηση του Λαού η απαλλαγή του από χαράτσια και δοσίματα.
Η σύμπτωση της επιδίωξης προεστών, κλήρου, κλεφτών και λαού για την αναγκαιότητα της απαλλαγής από την οθωμανική κατοχή οδήγησε στην επιτυχή έναρξη της Επανάστασης. Οι διαφορετικές επιδιώξεις της κάθε κοινωνικής ομάδας στην εξέλιξη της είχαν ως συνέπεια τις εμφύλιες έριδες και συγκρούσεις, που έθεσαν σε κίνδυνο την πορεία της και έδωσε την δυνατότητα στις ξένες μεγάλες δυνάμεις να παρεμβαίνουν.
Παρ’ όλα αυτά η Επανάσταση αποτελεί το κορυφαίο γεγονός της νεώτερης ιστορίας μας, αφού έστω και κολοβό δημιουργήθηκε το Νέο Ελληνικό κράτος, με όλα τα πλεονεκτήματα και τις αντιφάσεις του για τον Ελληνικό Λαό.
«Εθνικόν το Αληθές» φέρεται να είπε ο Διονύσιος Σολωμός. Αυτό το πνεύμα πρέπει να κυριαρχήσει ενόψη μάλιστα του εορτασμού για τα 200 χρόνια από την έναρξη της Επανάστασης. Να σταθούμε κριτικά αποτιμώντας τους δύο αιώνες ελεύθερης εθνικής ύπαρξης συνολικά και τοπικά. Ιδιαίτερα το τελευταίο πρέπει σοβαρά να μας προβληματίσει. Τα ιστορικά χωριά ερημώνουν. Η Αρκαδία ακολουθεί για χρόνια οικονομική, κοινωνική, πολιτιστική και πληθυσμιακή συρρίκνωση. Είμαστε ένας τόπος με ιστορία και πιστεύουμε με μέλλον. Σε μας εναπόκειται, όπως τότε στην Επανάσταση, να αλλάξουμε τα πράγματα.
Να σεβαστούμε και να αναδείξουμε την πολιτιστική και ιστορική μας κληρονομιά, ιδιαίτερα από το χώρο που σήμερα βρισκόμαστε, τα Τρίκορφα. Προτάσεις υπάρχουν, να ανοίξουν τα μονοπάτια πρόσβασης στα ταμπούρια και να απομακρυνθούν τα σκουπίδια ώστε ο χώρος να γίνει επισκέψιμος.
Να επιδιώξουμε την παραγωγική ανασυγκρότηση του τόπου μας θεμέλιο για την εκπλήρωση των πόθων του λαού μας για λευτεριά, Ειρήνη, Ανεξαρτησία, Δημοκρατία και κοινωνική δικαιοσύνη.
Τρίκορφα, Ιούνιος 2020
Το κείμενο αυτό εκφωνήθηκε στην εκδήλωση που έγινε στο χώρο των Τρίκορφων στις 28-6-2020 για την 195η επέτειο της πολύνεκρης μάχης.