Ἀπό τά ἀρχαῖα εἰδωλόθυτα στίς σύγχρονες πιστοποιήσεις τροφίμων

(Κείμενο ἀπό τό ἔντυπο «Ὀρθοδοξία καί αἵρεσις» τῆς Ἱερᾶς Μητροπόλεως Μαντινείας καί Κυνουρίας, τεῦχ. 109, Ὀκτ. - Δεκ. 2019).

Θρησκευτικές πρακτικές στήν παραγωγή τροφίμων

Τά τελευταῖα χρόνια, παράλληλα μέ τούς λαθρομετανάστες, πού συνεχίζουν νά κατακλύζουν τήν πατρίδα μας καί τόν εὐρωπαϊκό χῶρο, καί στό ὄνομα τοῦ διεθνοῦς ἐμπορίου, ἀλλά καί τοῦ δῆθεν ἀνοίγματος τῆς ἑλληνικῆς ἀγορᾶς πρός ἀνατολάς καί πρός δυσμάς, παρατηρεῖται τό φαινόμενο τῆς εἰσβολῆς ἑτεροθρήσκων συνηθειῶν καί ἱεροπραξιῶν στή χώρα μας, πού τείνουν νά ἀλλοιώσουν τό Ὀρθόδοξο φρόνημα.

Τέτοιες θρησκευτικές πρακτικές, πού εἰσβάλουν καθημερινά στή ζωή μας χωρίς νά τό ἀντιλαμβανόμεθα, εἶναι καί οἱ «πιστοποιήσεις τροφίμων» «Κασσέρ» («Kosher»), πού στά ἑβραϊκά σημαίνει «κατάλληλο καί πλῆρες», καί «Χαλάλ» («Halal»), πού στά ἀραβικά σημαίνει «νόμιμο» ἤ «ἐπιτρεπτό». Γιά κάποιους πρόκειται γιά ἀκίνδυνες καί χωρίς πνευματικές συνέπειες πρακτικές. Γιά μᾶς τούς Ὀρθοδόξους ὅμως, πρόκειται γιά θρησκευτικές ἱεροπραξίες ἄλλων θρησκειῶν, ἀσυμβίβαστες μέ τήν πίστη μας, καί καλό θά ἦταν νά εἴμαστε πλέον προσεκτικοί στό πῶς ἐπιλέγουμε τρόφιμα γιά τήν οἰκογένειά μας καί στό τί προϊόντα προμηθευόμεθα ἀπό τίς ἀγορές. Τί εἶναι, ὅμως, αὐτές οἱ πιστοποιήσεις τροφίμων;

Τί εἶναι τό πιστοποιητικό Kosher

«Πιστοποιητικό Kosher» ὀνομάζεται τό ἔγγραφο, πού ἀποδεικνύει ὅτι ἕνα προϊόν παρασκευάζεται σύμφωνα μέ τίς ἑβραϊκές θρησκευτικές πεποιθήσεις. Εἰδικότερα, τά τρόφιμα πού ἀποστέλλονται στό Ἰσραήλ πρέπει νά ἔχουν τέτοιο πιστοποιητικό. Στίς μελέτες πιστοποίησης Kosher τά πιό εὐαίσθητα τρόφιμα εἶναι τό κρέας καί τά γαλακτοκομικά προϊόντα. Ὡστόσο, καθώς οἱ διαδικασίες πιστοποίησης αὐξάνουν τό κόστος παραγωγῆς, δέν διαθέτουν ὅλες οἱ ἑταιρείες τέτοιες πιστοποιήσεις, μέ ἀποτέλεσμα ὅσες τίς διαθέτουν νά θεωροῦνται πιό ἀξιόπιστες. Ἔτσι, τό γεγονός ὅτι κάποια τρόφιμα ἔχουν πιστοποιητικό Kosher συνιστᾶ λόγο προτίμησής τους.

Στήν πράξη, τό ἔγγραφο πού ἐκδίδεται ἀπό τόν ἐπικεφαλῆς Ραβίνο στή χώρα μας εἶναι ἀρκετό γιά τά τρόφιμα πού ἐξάγονται στό Ἰσραήλ. Ὡστόσο, εἶναι ἀπαραίτητο οἱ θρησκευτικές ἀρχές νά ἀσχολοῦνται μέ τά εἴδη διατροφῆς, πού εἶναι κρίσιμα γιά τή θρησκεία, ἰδιαίτερα τό κρέας καί τά γαλακτοκομικά προϊόντα. Κάθε εἴδους εἰσροές καί βοηθητικά μέσα στήν παραγωγή τροφίμων πρέπει νά πληροῦν τά κριτήρια Kosher. Ἀκόμη καί ἡ γραμμή παραγωγῆς πρέπει νά πληροῖ αὐτά τά κριτήρια. Σύμφωνα μέ αὐτά, ὑπάρχουν σημαντικοί περιορισμοί γιά τούς τύπους ζώων, τῶν ὁποίων τό κρέας καταναλώνεται ὡς τρόφιμο. Γιά παράδειγμα, ἐπιτρέπεται ἡ κατανάλωση κατοικίδιων ζώων, μηρυκαστικῶν καί ζώων μέ διπλό δάχτυλο. Ἀπαγορεύεται ἡ κατανάλωση χοιρινοῦ κρέατος, κουνελιοῦ καί καμήλας. Ἡ κατανάλωση ὅλων τῶν τύπων ἐντόμων, ἑρπετῶν καί τρωκτικῶν ἀπαγορεύεται ἐπίσης. Τά πουλιά πού μποροῦν νά καταναλωθοῦν εἶναι τά εἴκοσι εἴδη, πού ἀναφέρονται στήν Τορά (Μωσαϊκό Νόμο). Δέν ἐπιτρέπονται ἄλλα ζῶα ἐκτός αὐτῶν.

Τά πρόσωπα, στά ὁποῖα ἐπιτρέπεται ἡ σφαγή αὐτῶν τῶν μή ἀπαγορευμένων ζώων πρέπει νά εἶναι ἐξειδικευμένοι κληρικοί μέ εἰδική ἐκπαίδευση. Πρό τῆς σφαγῆς τά ζῶα πρέπει νά ὑποβληθοῦν σέ εἰδική ἐξέταση καί τουλάχιστον νά μήν ὑπάρχει ὁρατή ἀσθένεια ἤ ἀναπηρία. Πρέπει νά σφάζονται μέ κατάλληλες μεθόδους καί δέν ἐπιτρέπεται νά ὑποφέρουν κατά τή σφαγή. Τό αἷμα τῶν ζώων πρέπει νά ἀποβάλλεται ἐντελῶς. Μετά τή σφαγή πρέπει νά ἐξεταστοῦν τά ἐσωτερικά ὄργανα, γιά νά διαπιστωθεῖ ὅτι δέν ὑπάρχει καποια ἀσθένεια ἤ ἀναπηρία, πού ἀποτρέπει τήν κατανάλωσή τους ὡς τροφή. Ἡ τομή πρέπει νά εἶναι κατάλληλη γιά μία εἰδική μέθοδο κοπῆς πού ὀνομάζεται «μάρτυρας».

Ὑπάρχουν, ἐπίσης, περιορισμοί γιά τά εἴδη ψαριῶν, πού μποροῦν νά καταναλωθοῦν. Δέν καταναλώνονται καρκινοειδῆ, ὅπως μύδια, στρείδια, ἀστακοί, χταπόδια, καλαμάρια καί γαρίδες, ἐκτός ἀπό τά ψάρια μέ ζυγαριές καί πτερύγια. Δέν ὑπάρχει περιορισμός στήν κατανάλωση φυτικῶν προϊόντων, τά ὁποῖα, ὡστόσο πρέπει νά εἶναι ἀπαλλαγμένα ἀπό κάθε εἴδους παράσιτα καί ἔντομα.

Ὅλα τά ἐπιτρεπόμενα τρόφιμα πρέπει νά συμμορφώνονται μέ κανόνες, ἀρχῆς γενομένης ἀπό τήν πηγή, τήν προετοιμασία, τήν ἐπεξεργασία καί τήν ἄφιξή τους στό τραπέζι. Τό πιστοποιητικό Kosher ἀποδεικνύει αὐτή τή συμμόρφωση. Τό σημαντικότερο σημεῖο, στή διαδικασία πιστοποίησης, εἶναι ἡ μέθοδος καταπολέμησης τῶν παρασίτων τῆς ἐπιχείρησης. Ὁποιοδήποτε ζωντανό ἤ μή ἔντομο, πού θά ἐντοπιστεῖ κατά τήν ἐπιθεώρηση, θά προκαλέσει τή διακοπή τῆς διαδικασίας πιστοποίησης. Τό κριτήριο αὐτό ἀποτελεῖ τή βάση τῶν ἐλέγχων Kosher καί δέν εἶναι σέ καμμία περίπτωση παραβλέψιμο. Ἀπό τήν ἄποψη αὐτή, ἐλέγχεται ἰδιαίτερα τό πῶς ἡ ἑταιρεία ἀντιμετωπίζει τά παράσιτα. Εἶναι, ἐπίσης, σημαντικό κριτήριο τό ὅτι ἡ ἐπιχείρηση ξεκινᾶ τήν παραγωγή μέ ἤ ὑπό τήν ἐποπτεία ἑνός Ἑβραίου. Τό προϊόν παραγωγῆς μέ αὐτό τόν τρόπο θεωρεῖται εὐλογημένο.

Τά προϊόντα μέ πιστοποιητικό Kosher φέρουν ἕνα ἐνδεικτικό σημάδι. Ὡστόσο, δέν ὑπάρχει κοινό σῆμα γιά τό ἔγγραφο Kosher. Ὁ Ὀργανισμός Πιστοποίησης χρησιμοποιεῖ γενικά ἕνα σῆμα τῆς δικῆς του ἐπιλογῆς. Ἡ διεξαγωγή τῶν ἀπαραιτήτων ἐλέγχων καί ἡ ἔκδοση τοῦ πιστοποιητικοῦ ἐξαρτᾶται ἀποκλειστικά ἀπό τήν ἐξουσιοδότηση τοῦ ἐπικεφαλῆς ραβίνου. Στή χώρα μας, οἱ ἑταιρεῖες παραγωγῆς τροφίμων, οἱ ἑταιρεῖες ἐπεξεργασίας καί οἱ ἑταιρεῖες πού παράγουν σύνθετα τρόφιμα μποροῦν νά ζητήσουν πιστοποιητικό Kosher.

Ὑπάρχουν πολλά ὀφέλη γιά τίς ἐπιχειρήσεις πού διαθέτουν τό πιστοποιητικό. Οἱ ἐπιχειρήσεις αὐτές ὑπερέχουν μεταξύ τῶν ἀνταγωνιστῶν τους στήν ἀγορά. Τό ἔγγραφο Kosher ἀποδεικνύει τή σημασία τόσο τῶν θρησκευτικῶν κανόνων ὅσο καί τῆς ἀνθρώπινης ὑγείας καί τῆς προστασίας τῆς φύσης στίς δραστηριότητες παραγωγῆς.

Τί εἶναι τό πιστοποιητικό Halal

«Halal» σημαίνει «Σύστημα Διαχείρισης Ἀσφάλειας Τροφίμων» σέ συμμόρφωση μέ τό δίκαιο τῆς Σαρία (ἱερό Μουσουλμανικό δίκαιο). Ὁ ἀραβικός ὅρος «Halal» δέν χαρακτηρίζει μόνο τρόφιμα καί ποτά, ἀλλά καί πολλά προϊόντα τῆς καθημερινότητας. Ὡς πρός τά τρόφιμα, ὁ ὅρος, δέν ἀφορᾶ μόνο στά προϊόντα κρέατος. Ἀφορᾶ γενικά σέ ὅλα τά τρόφιμα, εἰδικά στά ἐπεξεργασμένα. Ἐπίσης, ἀφορᾶ σέ φαρμακευτικά εἴδη καί σέ πολλά ἀκόμη προϊοντα. Ἡ ἀγορά προϊόντων Halal ἀναπτύσσεται ραγδαία καί ἀσκεῖ μεγάλη ἐπιρροή στό καταναλωτικό κοινό παγκοσμίως, καλύπτοντας μιά μεγάλη γκάμα ἐδώδιμων καί μή προϊόντων, τά ὁποῖα ἀφοροῦν σέ πολλούς παραγωγικούς καί μή κλάδους τῆς παγκόσμιας οἰκονομίας. Ἐνδεικτικά ἀναφέρονται οἱ κλάδοι τῶν φαρμακευτικῶν προϊόντων, τῶν logistics, τοῦ τουρισμοῦ, τῆς σίτισης καί τῆς ἑστίασης, τῶν καλλυντικῶν, τῆς ὑγειονομικῆς περίθαλψης καί πολλῶν ἀκόμη καταναλωτικῶν καί μή προϊόντων.

Ἡ σφαγή τῶν ζώων γίνεται μέ μαχαίρι. Εὐλογεῖται ἀπό τόν μουφτή στό ὄνομα τοῦ Ἀλλάχ καί τότε μπαίνει ἡ ἔνδειξη «Halal». Αὐτή τήν ἔνδειξη υἱοθετοῦν πλέον ὅλο καί περισσότερες ἑταιρεῖες τροφίμων στή χώρα μας. Ὁ ὅρος «Halal», ἄγνωστος στή συντριπτική πλειονότητα τῶν Ἑλλήνων, εἶναι ἀραβικός καί σημαίνει κάτι τό ἀποδεκτό, σύμφωνα μέ τόν ἰσλαμικό νόμο, εἴτε πρόκειται γιά ἀντικείμενο, εἴτε γιά προϊόν, εἴτε γιά πράξη.

Ἡ ἐντυπωσιακή αὔξηση τοῦ ἀριθμοῦ τῶν μουσουλμάνων στήν Ἑλλάδα συνοδεύτηκε ἀπό τήν ἐξάπλωση τροφίμων στήν ἐγχώρια ἀγορά μέ ἰσλαμική σφραγίδα. Τό ἀποτέλεσμα εἶναι Ἕλληνες νά καταναλώνουν ἐρήμην τους κρέατα ὄχι μόνο τελετουργικά σφαγμένα, ἀλλά καί εὐλογημένα ἀπό μουφτή!

Οἱ μουσουλμάνοι ἀπαγορεύεται αὐστηρά νά καταναλώσουν κρέας χωρίς πιστοποίηση Halal. Μέ τόν ὅρο αὐτό σφραγίζονται προϊόντα πού ἔχουν παραχθεῖ καί προετοιμαστεῖ μέ βάση τίς παραδόσεις καί τούς κανόνες τοῦ Ἰσλάμ. Συγκεκριμένα, πρόκειται γιά κρέατα, ἐκτός τοῦ χοιρινοῦ, πού ἔχουν θανατωθεῖ σύμφωνα μέ ἕνα πολύ συγκεκριμένο τελετουργικό. Ἀρχικά, πρίν ἀπό τό σφάξιμο, τό ζῶο ἔχει τραφεῖ μόνο μέ φυτική τροφή πού δέν περιέχει ζωικά ὑποπροϊόντα.

Ὁ μουσουλμάνος σφαγέας -μόνο μουσουλμάνος ἐπιτρέπεται νά σφάξει τό ζῶο- διαβάζει μιά προσευχή. Γιά τήν ἀκρίβεια, κατά τή διάρκεια τῆς σφαγῆς πρέπει νά προφέρεται τό ὄνομα τοῦ Ἀλλάχ. Τό ζῶο πού θά ὁδηγηθεῖ στόν τόπο τῆς σφαγῆς δέν πρέπει νά ἔχει χάσει τίς αἰσθήσεις του. Στή συνέχεια, ἐνῶ τό ζῶο εἶναι ζωντανό, σφάζεται ἀργά μέ ἕνα πολύ κοφτερό μαχαίρι στόν λαιμό μέχρι νά χάσει ὅλο του τό αἷμα, ἐνῶ κρεμιέται ἀνάποδα. Αὐτό σημαίνει ὅτι τά ζῶα βιώνουν ἕναν ἀργό καί ὀδυνηρό θάνατο.

Ἡ εὐρωπαϊκή νομοθεσία ἀπαιτεῖ τά ζῶα νά ἀναισθητοποιοῦνται πρό τῆς σφαγῆς τους καί γιά τόν σκοπό αὐτό χρησιμοποιεῖται πιστόλι ἀναισθητοποίησης. Αὐτό, ὅμως, ἐμποδίζει τήν ἀκατάπαυστη ἐκροή τοῦ αἵματος, κάτι πού θεωρεῖται πολύ σημαντικό γιά τούς μουσουλμάνους. Πρό ἐτῶν στήν περιοχή τῆς Ξάνθης εἶχε ξεσπάσει σάλος, ὅταν ἀποκαλύφθηκε ὅτι μία ἐκ τῶν μεγαλύτερων πτηνοτροφικῶν ἑταιρειῶν, εἶχε ἀπό τό 2003, μέ σχετική σύμβαση, υἱοθετήσει τή μουσουλμανική πρακτική γιά τμῆμα τῶν προϊόντων της.

Ὅμως, ὅσο αὐξάνεται ἡ ζήτηση, τόσο αὐξάνεται καί τό ἐνδιαφέρον τῶν ἐπιχειρήσεων πού δραστηριοποιοῦνται στόν κλάδο τοῦ κρέατος. Γι’ αὐτό ὑπάρχει ἐπίσημο Κέντρο Πιστοποίησης Halal «ὄχι μόνο γιά τούς μουσουλμάνους, ἀλλά καί γιά ἁπλούς καταναλωτές πού δέν ἔχουν σχέση μέ μουσουλμάνους, ἀλλά ἀγοράζουν προϊόντα μέ τίς “θρησκευτικές” αὐτές πιστοποιήσεις, ἐπειδή θεωροῦν ὅτι εἶναι πιό ὑγιεινά καί πιό ἁγνά», ὅπως ἀναφέρεται. Ὅλο καί περισσότερες ἐπιχειρήσεις, λοιπόν, ἀποτείνονται στό ἐπίσημο Κέντρο Πιστοποίησης Halal στήν Ἑλλάδα, μέ ἕδρα τήν Ξάνθη, γιά νά ἔχουν τήν ἐπίσημη βεβαίωση, πού μέ ἀντικείμενο διάφορες κατηγορίες, ὅπως σφαγή τῶν ζώων καί σφαγεῖα, παραγωγή, παρασκευή καί μεταποίηση τροφίμων, παραγωγή καλλυντικῶν, ὑλικά συσκευασίας καί ἀποθήκευσης, μεταφορά καί διανομή. Τό κόστος τῆς πιστοποίησης κυμαίνεται ἀνάλογα μέ τήν ἰδιαιτερότητα τῶν προϊόντων πού πρόκειται νά πιστοποιηθοῦν.

Τά ἀρχαῖα εἰδωλόθυτα καί ἡ θέση τῆς Ἐκκλησίας

Ἄς δοῦμε ὅμως, τή διδασκαλία τῆς Ἐκκλησίας μας γιά τήν κατανάλωση τροφῶν πού προέρχονται ἀπό θρησκευτικές τελετές ἄλλων θρησκειῶν, καί γιά τό ἄν αὐτή ἐπηρεάζει ἤ ὄχι τήν ἐν γένει πνευματική πορεία καί ζωή τοῦ Χριστιανοῦ. Ἄς δοῦμε, ἀκόμη, πῶς οἱ Ἀπόστολοι καί, ἰδιαίτερα, ὁ ἀπόστολος Παῦλος ἀναφέρονται στά εἰδωλόθυτα καί στό ἄν πρέπει νά καταναλώνονται αὐτά ἀπό Χριστιανούς, ἀφοῦ ὑπάρχουν σαφεῖς ἀναλογίες μεταξύ τῶν ἀρχαίων εἰδωλοθύτων καί τῶν πιστοποιημένων τροφίμων τῆς ἐποχῆς μας.

«Εἰδωλόθυτα» ὀνομάζονταν τά κρέατα ἀπό τά σφάγια, πού προσέφεραν οἱ εἰδωλολάτρες στίς θυσίες πρός τούς «θεούς» τους. Ἕνα μέρος ἀπό αὐτά καιγόταν στό θυσιαστήριο, ἕνα ἄλλο μέρος τρωγόταν ὡς «ἱερό» γεῦμα στόν ναό καί τό ὑπόλοιπο τό διέθεταν στήν ἀγορά γιά κατανάλωση.

Τό ζήτημα τῶν εἰδωλοθύτων ἀπασχόλησε τούς πρώτους Χριστιανούς ἤδη στήν ἀποστολική ἐποχή, καθώς πολλοί «ἐθνικοί» (εἰδωλολάτρες), δεχόμενοι τό κήρυγμα τῶν Ἀποστόλων ἀποκήρυσσαν τήν πλάνη τους καί βαπτίζονταν Χριστιανοί. Πολλοί ἀπ’ αὐτούς, ὅμως, ἀπό ἄγνοια συνήθως, ἔτρωγαν εἰδωλόθυτα, ἀλλ’ αὐτό προκαλοῦσε τούς Ἰδουδαιοχριστιανούς (πρώην Ἰουδαίους Χριστιανούς), πού πίστευαν ὅτι ἐντός τῆς Ἐκκλησίας συνεχίζουν νά ἰσχύουν οἱ διατάξεις τοῦ Μωσαϊκοῦ Νόμου καί τῆς περιτομῆς. Ὅταν οἱ ἀπόστολοι Παῦλος καί Βαρνάβας, ἐπιστρέφοντας ἀπό τήν πρώτη ἀποστολική περιοδεία τους, ἔφτασαν στήν Ἀντιόχεια, κάποιοι Ἰουδαιοχριστιανοί ἀπέφευγαν ἐπιδεικτικά τήν ἐπαφή μέ πρώην εἰδωλολάτρες πιστούς. Ἡ στάση τους δημιούργησε μεγάλη ἀναταραχή καί κρίση στήν Ἐκκλησία τῆς Ἀντιόχειας, γιά τήν ἀντιμετώπιση τῆς ὁποίας, κρίθηκε ἀναγκαία ἡ σύγκληση Συνόδου τῶν Ἀποστόλων. Πρόκειται γιά τήν περίφημη Ἀποστολική Σύνοδο στά Ἱεροσόλυμα τό 49 μ.Χ.

Ἐκεῖ συγκεντρώθηκαν οἱ Ἀπόστολοι καί οἱ Πρεσβύτεροι, καθώς καί ἡ τοπική Ἐκκλησία. Πρῶτος μίλησε ὁ ἀπόστολος Πέτρος, ὑπενθυμίζοντας ὅτι ὁ Θεός προσκάλεσε καί τούς ἐθνικούς στήν Ἐκκλησία καί τούς ἔδωσε ἐξ ἴσου τό Ἅγιο Πνεῦμα, χωρίς νά θέσει ἄλλη προϋπόθεση πέρα ἀπό τήν πίστη. Οἱ ἀπόστολοι Παῦλος καί Βαρνάβας, στή συνέχεια, διηγήθηκαν τά θαύματα πού ἐπετέλεσε ὁ Θεός, μέσω αὐτῶν, σέ ἐθνικούς. Τέλος, ὁ Ἀδελφόθεος Ἰάκωβος παρέθεσε τούς λόγους τοῦ προφήτη Ἀμώς (9,11-12) γιά τήν μελλοντική πίστη ὅλων τῶν ἐθνῶν στόν Κύριο. Κατέληξε δέ, ὅτι γνώμη του ἦταν νά μήν ἐπιβαρυνθοῦν μέ ἐπιπλέον ὑποχρεώσεις οἱ ἐθνικοί πού προσέρχονται στό Θεό, παρά μόνο νά ἀποφεύγουν εἰδωλολατρικά ἔθιμα καί πρακτικές. Πρότεινε, μάλιστα, νά τούς σταλεῖ ἐπιστολή, μέ τήν ὁποία νά γνωστοποιεῖται ἡ ἀπόφαση τῆς Συνόδου. Πράγματι, ἡ Σύνοδος δέχθηκε ὁμόφωνα τήν πρόταση τοῦ ἁγίου Ἰακώβου καί ἀπέστειλε μέ ἐπιστολή στήν Ἀντιόχεια τήν Ἀπόφασή της, ἡ ὁποία ἀνέφερε:

«Οἱ Ἀπόστολοι καί οἱ Πρεσβύτεροι καί οἱ ἀδελφοί χαιρετοῦν τούς ἀδελφούς, πού προέρχονται ἀπό τούς ἐθνικούς στήν Ἀντιόχεια, στή Συρία καί στήν Κιλικία. Ἐπειδή ἀκούσαμε, ὅτι μερικοί ἀπό μᾶς ἦρθαν καί σᾶς τάραξαν μέ τά λόγια τους καί κλόνισαν τίς ψυχές σας, χωρίς ἐμεῖς νά τούς ἔχουμε δώσει σχετική ἐντολή ... κρίθηκε σωστό ἀπό τό Ἅγιο Πνεῦμα καί ἀπό ’μᾶς νά μή σᾶς ἐπιβληθεῖ κανένα πρόσθετο βάρος, ἐκτός ἀπό τά ἀναγκαῖα: νά ἀπέχετε ἀπό τά εἰδωλόθυτα, ἀπό τό αἷμα, ἀπό τό κρέας τῶν πνιγμένων ζώων καί ἀπό τήν πορνεία. Ἄν φυλάγεστε ἀπό αὐτά, θά βαδίζετε σωστά» (Πράξ. 15,23-29).

Οἱ ἀπεσταλμένοι τῆς Συνόδου πῆγαν στήν Ἀντιόχεια, συγκέντρωσαν τούς πιστούς καί τούς διάβασαν τήν ἐπιστολή μέσα σέ κλίμα μεγάλης χαρᾶς καί ἱκανοποίησης. Τό σημαντικότερο ἴσως, πού προέκυψε ἀπό τή λειτουργία της, ἐκφράζεται στήν Ἀπόφαση τῆς Συνόδου («κρίθηκε σωστό ἀπό τό Ἅγιο Πνεῦμα καί ἀπό ’μᾶς»), ὅπου δηλώνεται ὅτι ἡ τελική θέση διαμορφώθηκε μέσα ἀπό τή κοινωνία (τόν φωτισμό, τή σύμπνοια) τοῦ Σώματος τῆς Ἐκκλησίας μέ τό Ἅγιο Πνεῦμα.

Παρόμοιο πρόβλημα ἀντιμετώπισε λίγο ἀργότερα ὁ ἀπόστολος Παῦλος στήν Ἐκκλησία τῆς Κορίνθου. Ἐκεῖ κάποιοι πρώην εἰδωλολάτρες Χριστιανοί συνέχιζαν νά τηροῦν οἰκογενειακές τους παραδόσεις καί νά τρῶνε εἰδωλόθυτα, μέ τήν πεποίθηση ὅτι «τά εἰσερχόμενα δέν μολύνουν» (Ματθ. 15,11) καί ὅτι τά εἴδωλα ἤ οἱ δαίμονες δέν μποροῦν νά βλάψουν τόν Χριστιανό. Ἄλλοι, ὅμως, παρασυρμένοι ἀπό τούς παραπάνω, ἔτρωγαν τά εἰδωλόθυτα ὡς «ἱερή» τροφή. Ἔτσι, στήν Πρός Κορινθίους Α΄ ἐπιστολή του (8,1-13) ὁ Ἀπόστολος ἀναφέρει:

«Σχετικά μέ τό ἄν πρέπει νά τρῶμε εἰδωλόθυτα, γνωρίζουμε ὅτι στήν πραγματικότητα κανένα εἴδωλο δέν ὑπάρχει στόν κόσμο, καί κανένας ἄλλος θεός δέν ὑπάρχει, παρά μόνο ὁ ἕνας, ὁ ἀληθινός Θεός. Κι ἄν μερικοί πιστεύουν ὅτι ὑπάρχουν πολλοί λεγόμενοι θεοί, στόν οὐρανό ἤ στή γῆ -ὅπως πράγματι ὑπάρχουν πολλοί ψευδεῖς θεοί καί πολλοί ψευδεῖς κύριοι-, ὅμως γιά ’μᾶς ἕνας μόνο Θεός ὑπάρχει, ὁ Πατήρ, ἀπό τόν Ὁποῖο πηγάζουν τά πάντα καί στόν Ὁποῖο ἐμεῖς ἀποβλέπουμε. Καί ἕνας μόνος Κύριος ὑπάρχει, ὁ Ἰησοῦς Χριστός, διά τοῦ Ὁποίου ἔγιναν τά πάντα καί διά τοῦ Ὁποίου καί ’μεῖς ἀναγεννηθήκαμε.

Ἀλλ' αὐτή ἡ καθαρή καί ἁγία γνώση δέν ὑπάρχει σέ ὅλους. Γιατί κάποιοι ἔχουν στή συνείδησή τους τήν πεποίθηση ὅτι τό εἴδωλο, πού λάτρευαν κάποτε, εἶναι πράγματι θεός, καί συνεχίζουν νά τρῶνε τά κρέατα τῶν θυσιῶν, ὡς ἱερά. Ἔτσι, ἡ συνείδησή τους, πού εἶναι ἀκόμη ἀσθενής καί ἀφώτιστη, μολύνεται καί τούς ἐλέγχει. Βέβαια, οἱ τροφές δέν μᾶς ὁδηγοῦν στόν Θεό. Οὔτε ἄν φᾶμε προοδεύουμε, οὔτε ἄν δέν φᾶμε ὑστεροῦμε.

Προσέξτε, ὅμως, μήπως ἡ ἐξουσία σας αὐτή γίνει ἐμπόδιο στούς ἀσθενεῖς στήν πίστη. Γιατί, ἄν κάποιος ἀπ’ αὐτούς δεῖ ἐσένα, πού ἔχεις τήν ὀρθή γνώση, νά κάθεσαι σέ τραπέζι εἰδωλολατρικοῦ ναοῦ, δέν θά παρασυρθεῖ ἡ συνείδησή του, ἐπειδή εἶναι ἀσθενής, νά τρώει τά εἰδωλόθυτα ὡς ἱερά; Καί μέ τή δική σου γνώση θά καταλήξει στήν ἀπώλεια ὁ ἀσθενής ἀδελφός, γιά τόν ὁποῖο ὁ Χριστός θυσίασε τή ζωή Του! Ἔτσι, ἁμαρτάνοντας ἐναντίον τῶν ἀδελφῶν σας καί πληγώνοντας τή συνείδησή τους τήν ἀσθενῆ, ἁμαρτάνετε ἐνώπιον τοῦ ἴδιου τοῦ Χριστοῦ. Γι' αὐτό, ἄν ἡ τροφή γίνεται ἀφορμή νά κλονισθεῖ καί νά πέσει ὁ ἀδελφός μου, δέν θά φάω ποτέ κρέας, γιά νά μή σκανδαλίσω τόν ἀδελφό μου».

Ὁ Ἀπόστολος μέ μεγάλη διάκριση δίνει τήν ἀπάντηση στά θέματα πού μᾶς ἀπασχολοῦν. Ὄντως, οὔτε τά εἴδωλα, οὔτε οἱ ἀνύπαρκτοι «θεοί», οὔτε οἱ δαίμονες μποροῦν νά βλάψουν τόν τέλειο Χριστιανό! «Πάντες οἱ θεοί τῶν ἐθνῶν δαιμόνια» διαβεβαιώνει ἡ Ἁγία Γραφή (Ψαλμ. 95,5) καί ὁ Παῦλος στήν ἴδια ἐπιστολή ἐπισημαίνει ὅτι, «ὅταν θυσιάζουν οἱ εἰδωλολάτρες, θυσιάζουν στά δαιμόνια καί ὄχι στόν Θεό». «Δέν σᾶς θέλω μετόχους δαιμονίων», προσθέτει. «Δέν μπορεῖτε νά μετέχετε στό ποτήριο τοῦ Κυρίου καί στήν τράπεζα τῶν δαιμονίων»! «Ἅ θύει τά ἔθνη, δαιμονίοις θύει καί οὐ Θεῷ· οὐ θέλω δέ ὑμᾶς κοινωνούς τῶν δαιμονίων γίνεσθαι. Οὐ δύνασθε ποτήριον Κυρίου πίνειν καί ποτήριον δαιμονίων· οὐ δύνασθε τραπέζης Κυρίου μετέχειν καί τραπέζης δαιμονίων» (Α΄ Κορ. 10,20).

Ὅμως, ποιός αἰσθάνεται τόσο τέλειος, ὥστε νά μήν κινδυνεύει ἀπό τίς δαιμονικές ἐνέργειες καί ἀπό τά «εὐλογημένα» («πιστοποιημένα») τρόφιμα ἄλλων θρησκειῶν, πού προωθοῦνται στίς σύγχρονες ἀγορές; Μπορεῖ ὁ Χριστιανός νά δέχεται τίς εὐλογίες τῶν Ἱερέων τῆς Ἐκκλησίας καί ταυτόχρονα τίς «εὐλογίες» τῶν ραβίνων καί τῶν μουφτήδων; Ἐπειδή ἀκριβῶς αἰσθανόμεθα ἀσθενεῖς καί ἀδύναμοι καί νήπιοι πνευματικά, εἴμαστε ἀσφαλεῖς μόνο ὅταν ἀπέχουμε παντελῶς ἀπό τέτοια τρόφιμα, ὅπως ἀκριβῶς προτρέπει ὁ ἀπόστολος Παῦλος.

Ἀλλά, καί στήν ἀντίθετη περίπτωση, ἐπειδή πάντα ὑπάρχουν ἀδελφοί ἀσθενέστεροι ἀπό ’μᾶς, χωρίς ἐπαρκῆ γνώση καί χωρίς σταθερή πίστη, πού εὔκολα σκανδαλίζονται, πάλι ὀφείλουμε νά ἀπέχουμε ἀπό τέτοιου εἴδους τροφές καί ἀπό τέτοιου εἴδους συνήθειες. Ἡ ἀγάπη πρός τούς ἀδελφούς ἀπαιτεῖ θυσία τῶν δικαιωμάτων μας, ὅταν δι’ αὐτῆς ἀποφεύγονται σκάνδαλα καί οἰκοδομεῖται ἡ ἐν Χριστῷ ζωή.

Ἱερεύς Ἀριστείδης Σκόρδος