Ο Μεγάλος Κανόνας Γιατί ονομάζεται έτσι – Πού αναφέρεται
«Ἀκήκοεν ὁ Προφήτης, τὴν ἔλευσίν σου Κύριε, καὶ ἐφοβήθη, ὅτι μέλλεις ἐκ Παρθένου τίκτεσθαι, καὶ ἀνθρώποις δείκνυσθαι καὶ ἔλεγεν. Ἀκήκοα τὴν ἀκοήν σου καὶ ἐφοβήθην, δόξα τῇ δυνάμει σου Κύριε».
Βρισκόμαστε, μέ τήν χάρη τοῦ Πανάγαθου Θεοῦ, στό μέσον τῆς Ε΄ ἑβδομάδος τῆς Ἁγίας καί Μεγάλης Τεσσαρακοστῆς. Εἶναι ἡ ἡμέρα, πού ψάλεται ὁ ἀδαμιαῖος θρῆνος, ὁ Μεγάλος Κανόνας, αὐτό τό θεσπέσιο καί ἀριστουργηματικό ἔργο τοῦ ἁγίου Ἀρχιεπισκόπου Κρήτης.
Ὁ Μεγάλος Κανόνας ὀνομάζεται ἔτσι, γιατί ἡ Ἀκολουθία του εἶναι μεγάλη σέ μέγεθος (ἀποτελεῖται ἀπό ἐννέα ᾨδές, ἕντεκα Εἱρμούς καί 250 Τροπάρια), ἀλλά καί σημαντική σέ νοήματα. Τελεῖται στίς ἐνορίες μαζί μέ τήν Ἀκολουθία τοῦ Ἀποδείπνου τήν Τετάρτη τό ἑσπέρας τῆς Ε΄ Ἑβδομάδος. Ὁ Μεγάλος Κανόνας κάνει ἀναφορά στόν βίο καί τά ἔργα τῶν ἁγίων Πατέρων τῆς Ἐκκλησίας, ἀλλά καί στίς ἁμαρτωλές πράξεις τῶν ἀνθρώπων. Σέ ὅλη τήν διάρκεια τῆς Ἀκολουθίας, οἱ συμμετέχοντες καί πάντες οἱ ἐκκλησιαζόμενοι μέ ταπείνωση καί κατάνυξη παρακαλοῦν τόν Θεό νά τούς ἐλεήσει καί νά τούς σπλαχνισθεῖ, χρησιμοποιώντας τήν χαρακτηριστική ἔκφραση «Ἐλέησόν μέ, ὁ Θεός, ἐλέησόν με». Σέ αὐτή τήν καταπληκτική Ἀκολουθία, πού δεσπόζουν τά θεοφώτιστα λόγια τοῦ μεγάλου ὑμνογράφου Ἀνδρέου, Ἀρχιεπισκόπου Κρήτης, ὁ ὁποῖος γεννήθηκε γύρω στά 660 στή Δαμασκό, γίνεται ἐπίσης ἀναφορά στό πρόσωπο τῆς ἁγίας Μαρίας τῆς Αἰγυπτίας, τῆς ὁποίας ὁ Κανόνας συμψάλλεται σήμερα καί ἡ μνήμη της τοποθετεῖται στήν Κυριακή πού θά ἔλθει. Ξεχωριστό εἶναι καί τό θαυμάσιο Τροπάριο τοῦ ἁγίου Διακόνου Ρωμανοῦ, πού ἀπευθύνεται στήν ψυχή καί τήν προσκαλεῖ σέ ἐγρήγορση καί μετάνοια: «Ψυχή μου, ψυχή μου, ἀνάστα τί καθεύδεις; τό τέλος ἐγγίζει καί μέλλεις θορυβεῖσθε». Καλεῖ ὁ Θεός, μέσα ἀπό αὐτό τό Τροπάριο, τήν ψυχή τοῦ καθενός μας νά γρηγορήσει πνευματικά καί νά μήν τήν κερδίσει ὁ ὕπνος τοῦ θανάτου. Ἡ Ὁσία Μαρία ἡ Αἰγυπτία Ἴνα παθῶν, φλογμὸν κατασβέσειας, δακρύων ἔβλυζες ἀεί, ὀχετοὺς Μαρία, ψυχὴν πυρπολουμένη ὧν τὴν χάριν νέμοις, κᾀμοὶ τῷ σῷ οἰκέτῃ. Ἡ Ὁσία Μαρία ἡ Αἰγυπτία καταγόταν ἀπό τήν Αἴγυπτο καί ἔζησε τόν 6ον αἰῶνα, τήν ἐποχή τοῦ Αὐτοκράτορα Ἰουστινιανοῦ. Ἡ Ὁσία Μαρία ἡ Αἰγυπτία, ὅπως γνωρίζουμε, δέν ἦταν μόνο ἁμαρτωλή, ἀλλά παρέσυρε καί ἄλλους στήν ἁμαρτία. Ὅλη της ἡ ὕπαρξη εἶχε μεταστραφεῖ στόν δαιμονισμό τῆς πορνείας, ὥστε νά ζεῖ μόνο γι’ αὐτή τήν ἁμαρτία. Καί ὅμως! ἡ θαυματουργική δύναμη τοῦ Τιμίου Σταυροῦ στά Ἱεροσόλυμα τήν ξύπνησε ἀπό τόν λήθαργο. Ἀγωνίστηκε πνευματικά, νέκρωσε τόν ἴδιο τόν ἑαυτό της 47 χρόνια μέσα στήν ἔρημο, μονάχη, στό καμίνι τῆς μετανοίας, πού καθαρίζει τόν χρυσό ἀπό τά ἄχρηστα μέταλλα καί τόν παριστάνει καθαρό καί ἀπαστράπτοντα, κερδίζοντας ἔτσι καί πάλι τήν ψυχή της, πού ἐν συνεχείᾳ παρέδωσε στόν Νυμφίο Χριστό. Ὁ ἅγιος Ἀνδρέας, Ἀρχιεπίσκοπος Κρήτης Ἱκεσίαις σου ἡμᾶς, Ἀνδρέα ῥῦσαι παθῶν ἀτίμων, καὶ τῆς βασιλείας, νῦν Χριστοῦ κοινωνούς, τοὺς πίστει καὶ πόθῳ, ἀνυμνούντάς σε κλεινέ, ἀνάδειξον δεόμεθα. Μοναχός κατ’ ἀρχάς στή Μονή τοῦ Ἁγίου Σάββα στά Ἱεροσόλυμα, ἦλθε στήν Κωνσταντινούπολη γιά ἐκκλησιαστική ἀποστολή. Ἐκεῖ παρέμεινε καί ἀνέλαβε διάφορα ἐκκλησιαστικά ὑπουργήματα καί, τέλος, ἀνεδείχθη Ἀρχιεπίσκοπος Κρήτης. Ἀπέθανε γύρω στά 740 μ.Χ. στήν Ἐρεσό τῆς Λέσβου. Στήν παραλία τῆς Ἐρεσοῦ τιμᾶται μέχρι σήμερα ὁ τάφος του, μιά μεγάλη σαρκοφάγος, πού βρίσκεται πίσω ἀπό τό Ἅγιο Βῆμα τῆς ἐρειπωμένης Βασιλικῆς τῆς Ἁγίας Ἀναστασίας, ὅπου κατά τούς βιογράφους του ἔχει ταφῆ. Ἦταν λόγιος κληρικός καί ἄριστος ὑμνογράφος. Ἡ φιλολογική καί ὑμνολογική του παραγωγή εἶναι ἀξιόλογος. Τό σπουδαιότερο, ὅμως, ὑμνογραφικό του ἔργο εἶναι ὁ Μεγάλος Κανόνας. Τόν ἔγραψε, ὅπως φαίνεται ἀπό διάφορες ἐνδείξεις, περί τό τέλος τῆς ζωῆς του, κατά δέ τήν μαρτυρία ἑνός Συναξαρίου, στήν Ἐρεσό, λίγο πρίν τήν τελευτή του.
+π.Ι.Σ.