Αυτό που ζουν οι νησιώτες, αύριο πιθανό να το ζήσει ο καθένας από εμάς

Τα γεγονότα τα οποία έλαβαν χώρα σε Λέσβο και Χίο τις τελευταίες μέρες δεν πρέπει να ερμηνευθούν αποκλειστικά και μόνο μέσω των επιμέρους απόψεων-προσεγγίσεων σε σχέση με το προσφυγικό-μεταναστευτικό, παρά το γεγονός πως λαμβάνουν αφορμή από αυτό. Το μείζον ζήτημα στην προκειμένη περίπτωση είναι ο ανάλγητος τρόπος επιβολής πολιτικών μέσω πρακτικών βίας και καταστολής. Τίθεται δηλαδή γενικότερο ζήτημα δημοκρατίας, αξιοπρέπειας και ανθρωπίνων δικαιωμάτων, όπου στο όνομα της τάξης και της ασφάλειας καταστρατηγούνται με τον πλέον θρασύ και αναίσχυντο τρόπο. Το ζήτημα αυτό δεν αφορά μόνο τους νησιώτες αλλά τον καθέναν ο οποίος κοινωνικά αλλά και οντολογικά θέλει να χαρακτηρίζεται ως ελεύθερο, νοήμον, πολιτικό υποκείμενο. Τα εν λόγω γεγονότα θα πρέπει να ευαισθητοποιήσουν τον καθένα αναφορικά με την προσωπική-κοινωνική του ταυτότητα, καθώς και με τον τρόπο που αντιλαμβάνεται τις θεμελιώδεις έννοιες της ελευθερίας και της δημοκρατίας. Η εφαρμογή πρακτικών, όπως εκείνων που βιώθηκαν στα νησιά, αποτελούν προϊόν του «πειρασμού» που κυοφορείται στην μήτρα κάθε εξουσιαστικής αρχής. Κάτι τέτοιο, αποτελεί πεδίο στο οποίο δοκιμάζεται η πνευματική-πολιτισμική μας συγκρότηση και φυσιογνωμία, όχι μόνο στις περιπτώσεις όπου βρισκόμαστε στη δυσάρεστη θέση του εξουσιαζόμενου, αλλά και όταν αντίστοιχα καλούμαστε να διαχειριστούμε με σύνεση και σεβασμό καταστάσεις -κοινωνικές αλλά και διαπροσωπικές- όπου δυνητικά φέρουμε το πρόσημο του ιεραρχικά «ισχυρού».      

Σε σχέση δε με το προσφυγικό, θεωρώ τουλάχιστον πράξη αγνωμοσύνης την βίαιη καταστολή και φίμωση ανθρώπων οι οποίοι προσέφεραν, αν μη τι άλλο, το καλύτερο δυνατό στο όλο ζήτημα. Συνεχίζω να πιστεύω ακράδαντα πως το προσφυγικό αποτελεί εδώ και χρόνια ένα ευρύτερο ευρωπαϊκό, αν όχι παγκόσμιο πρόβλημα, το οποίο -σε πάμπολλες περιπτώσεις- οφείλεται στις επεμβατικές πολιτικές του δυτικού «πολιτισμού» σε χώρες του αραβικού κόσμου, της κεντρικής Ασίας και της Αφρικής. Το πρόβλημα δεν είναι σε καμιά περίπτωση οι ίδιοι οι πρόσφυγες αλλά όσοι δημιουργούν τα προσφυγικά ρεύματα ή στη συνέχεια εκμεταλλεύονται την απόγνωσή τους.

Οι τοπικές κοινωνίες των νησιών δέχτηκαν αναμφίβολα ένα «σοκ», το οποίο κατά γενική ομολογία το διαχειρίστηκαν με ψυχραιμία και ανθρωπισμό. Οι όποιες εξαιρέσεις αποτέλεσαν προϊόντα καθοδηγούμενων ρητορικών μίσους για πολιτική σκοπιμότητα και απλώς επιβεβαιώνουν τον κανόνα. Τα νησιά θα πρέπει κατά το δυνατόν να αποσυμφορηθούν από τους προσφυγικούς πληθυσμούς, να διατηρηθεί μόνο ένα κέντρο υποδοχής (χωρητικότητας περιορισμένου αριθμού προσφύγων), όπου εκεί με συνοπτικές διαδικασίες θα κρίνονται οι αιτήσεις ασύλου.

Το προσφυγικό αποτελεί μεγάλη ευκαιρία πολιτισμικής και πνευματικής ανάνηψης του καθενός μας ξεχωριστά, καθώς όλοι βρισκόμαστε απέναντι σε μια πραγματικότητα όπου θα πρέπει να αναμετρηθούμε με στερεότυπα, πολώσεις, ρηχές αναλύσεις, πολιτικές σκοπιμότητες και ερμηνευτικές υπεραπλουστεύσεις. Η καπήλευση της δικαιολογημένης κόπωσης και αίσθησης αδιεξόδου των πολιτών, στο πλαίσιο ενός ρηχού λαϊκιστικού αφηγήματος με περίσσεια δόση ανέρειστης συνωμοσιολογίας, απαιτεί ωριμότητα, ενσυναίσθηση, σύνεση και κυρίως ολιστική και όχι αποσπασματική ερμηνευτική προσέγγιση των εκάστοτε ζητημάτων. Ακόμα και τώρα, μετά την -προς στιγμήν- αναδίπλωση της κατασταλτικής πρακτικής απαιτείται επαγρύπνηση και ευαισθητοποίηση όλων των πολιτών της χώρας, ώστε το προσφυγικό-μεταναστευτικό να γίνει αντιληπτό ως ένα ζήτημα το οποίο αφορά όλους και απαιτεί μακροχρόνιο σχεδιασμό, όραμα, ανθρωπισμό, σεβασμό και αποφασιστικότητα.

Καλή δύναμη στους νησιώτες, καλό κουράγιο και υπομονή στους πρόσφυγες!

Χρειάζεται αγώνας, επιμονή, αλληλεγγύη και πάνω απ' όλα αίσθηση της εξής πραγματικότητας: Αυτό που ζουν οι νησιώτες, αύριο πιθανό να το ζήσει ο καθένας από εμάς! Αυτό που ζουν οι πρόσφυγες, αύριο πιθανό να το ζήσουμε εμείς ή τα παιδιά μας!

Νίκος Ανδρίκος

Επίκουρος Καθηγητής, Τμήμα Μουσικών Σπουδών

Πανεπιστήμιο Ιωαννίνων