Αλέκος Τσουκόπουλος, το καθυστερημένο συγκλονιστικό κατευόδιο στον Άγιο Βασίλη Κυνουρίας στη 10ετία του 1950

Νίκος Δελφάκης, Τρίπολη 16-09-2019

******

Διευκρινίζω από την αρχή ότι η μικρή αυτή αναφορά δεν στοχεύει να υπερασπίσει κάποια πλευρά ή να στραφεί εναντίον άλλης, ούτε να δικαιώσει ή να κατακεραυνώσει. Δεν επεκτείνεται στα ιστορικά γεγονότα, τα οποία παρουσιάζονται περιληπτικά, μόνο και μόνο σαν εισαγωγή και περιγραφή τής ιστορικής συγκυρίας, για τη σύνδεση με το συγκλονιστικό γεγονός που ενδιαφέρει και για το οποίο γράφεται το παρόν σημείωμα. Μόλις προχτές έμαθα, αρχικώς  από ελαφρώς ασαφή πληροφορία και τελικώς επιβεβαίωσα με κάποιες διορθώσεις στις λεπτομέρειες - από στενό συγγενικό πρόσωπο του Αλέκου Τσουκόπουλου,  για την εύρεση και την μεταφορά των οστών του.

Ο Αλέκος Τσουκόπουλος γεννήθηκε στο χωριό Τζίβα Τεγέας Αρκαδίας. Σπούδασε στη Νομική σχολή και στον Ελληνοϊταλικό πόλεμο υπηρέτησε ως έφεδρος ανθυπολοχαγός. Κατά τη διάρκεια της κατοχής εντάχτηκε, όπως και όλα σχεδόν τα μέλη της οικογενείας του,  στην Εθνική Αντίσταση μέσα από τις γραμμές του ΕΑΜ, και έγινε διοικητής λόχου του ΕΛΑΣ. Στα χρόνια του εμφυλίου πολέμου αναδείχτηκε στέλεχος του Δημοκρατικού Στρατού Πελοποννήσου (ΔΣΠ), έφτασε στον βαθμό του ταγματάρχη και ανέλαβε διοικητής Τάγματος. 

Τον Δεκέμβριο του 1948 μεγάλες δυνάμεις του Εθνικού Στρατού (ΕΣ) εισήλθαν στην Πελοπόννησο και πλέον η μοίρα του ΔΣΠ ήταν προδιαγεγραμμένη, δηλ. η πλήρης και ανελέητη εξόντωση όπως και πράγματι έγινε μέσα στους επόμενους 3-4 μήνες, αφού ήταν αδύνατη η διαφυγή από την Πελοπόννησο. ΄Ωστε είναι αντιπροσωπευτικός ο τίτλος που δόθηκε, ακολούθως στη Μεραρχία του ΔΣΠ:  ΝΕΚΡΗ ΜΕΡΑΡΧΙΑ.

Προς αντιμετώπιση της πίεσης και του ασφυκτικού κλοιού, μετά την αποβίβαση της τεράστιας δύναμης του ΕΣ,  η ηγεσία του ΔΣΠ θέλησε να προβεί σε θεαματικές ενέργειες κατάληψης κωμοπόλεων, ώστε να δημιουργήσει κάποιους θύλακες αντίστασης και παραμονής εκεί των δυνάμεών του.  Μια τέτοια επιχείρηση σχεδιάστηκε για την κατάληψη του Λεωνιδίου Αρκαδίας και διεξήχθη η γνωστή μάχη τη νύχτα της 21^ης Ιανουαρίου 1949. Η κατάληψη του Λεωνιδίου απέτυχε για τους αντάρτες, με νεκρούς και τραυματίες εκατέρωθεν και το πρωί οι δυνάμεις του ΔΣΠ αποσύρθηκαν για να μεταβούν σε πιο ασφαλείς τοποθεσίες, να κοιμηθούν και να σιτιστούν και να περιθάλψουν τους τραυματίες τους. Το ένα από τα τέσσερα τάγματα με επικεφαλής τον Αλέκο Τσουκόπουλο πήρε εντολή να κατευθυνθεί και να στρατοπεδεύσει κοντά στο χωριό ΄Αγιος Βασίλης Κυνουρίας, όπως και έγινε. Κατόπιν νέας εντολής, αργά το βράδυ της 21^ης Ιανουαρίου το τάγμα μπήκε στο χωριό ΄Αγιος Βασίλης, γνωστό για την υποστήριξή του στους αντάρτες (με επιμελητείες, συσσίτια, τσαγκαράδικα κλπ), για να ανασυνταχτούν – ξεκουραστούν σε καλύτερες συνθήκες. Οι αντάρτες άυπνοι και καταπονημένοι από την προηγηθείσα μάχη στο Λεωνίδιο και την πορεία απαγκίστρωσης  μέσα στα χιόνια, έπεσαν αποκαμωμένοι για ύπνο. Όμως το χωριό είχε ήδη περικυκλωθεί από δυνάμεις των ΛΟΚ, οι άνδρες των οποίων είχαν φτάσει κι αυτού εκεί μετά από εξαντλητική και πολλών ωρών πορεία μέσα στον χιονισμένο Πάρνωνα. Οι δυνάμεις των ΛΟΚ,  καλά κρυμμένες και αφού είχαν συλλάβει συνδέσμους και πληροφοριοδότες των ανταρτών και είχαν εξαναγκάσει κάποιους τηλεγραφητές των ανταρτών να διοχετεύσουν ψευδείς πληροφορίες ότι δεν φαίνεται να κινούνται δυνάμεις του ΕΣ στην περιοχή, δεν πρόδωσαν την παρουσία τους. Νωρίς, τα χαράματα της 22ας  Ιανουαρίου 1949 εκδηλώθηκε τρομερή επίθεση των δυνάμεων των ΛΟΚ κατά του χωριού και υπήρξε απόλυτος αιφνιδιασμός. Ακολούθησε η πλέον καταστροφική για τον ΔΣΠ μάχη, όπου δεκάδες αντάρτες σκοτώθηκαν, άλλοι τραυματίστηκαν βαριά και άλλοι αιχμαλωτίστηκαν.   

Από μέλη της ηγεσίας του ΔΣΠ θεωρήθηκε υπεύθυνος της καταστροφής αυτής ο ταγματάρχης Αλέκος Τσουκόπουλος με την κατηγορία ότι δεν είχε μεριμνήσει για σκοπιές ικανές να αντιληφθούν, και να αποκρούσουν για κάποιο διάστημα, μέχρι και οι υπόλοιπες δυνάμεις να ετοιμαστούν για μάχη,  τις δυνάμεις των ΛΟΚ. Τις επόμενες ημέρες συγκροτήθηκε εσπευσμένα  και πολλοί ισχυρίζονται με σκοπιμότητα, αντάρτικο στρατοδικείο και  διεξήχθη στην περιοχή δίκη όπου ο Αλέκος Τσουκόπουλος καταδικάστηκε σε θάνατο.   Όμως αυτός ήταν ιδιαίτερα αγαπητός στους αντάρτες και πολλοί θεώρησαν την απόφαση άδικη, ώστε η εκτέλεση καθυστέρησε και εν τέλει όμως πραγματοποιήθηκε στα τέλη Φεβρουαρίου 1949 στο κοντινό με τον ΄Αγιο Βασίλη χωριό,  Πλατανάκι Κυνουρίας, αφού ο Πολιτικός Επίτροπος του ΔΣΠ Βαγγέλης Ρογκάκος, επέμενε να μην δοθεί χάρη με το επιχείρημα «τι θα πω στους γονείς και στα αδέλφια των σκοτωμένων».

Τα παραπάνω είναι, περιληπτικά, τα σχετικά ιστορικά γεγονότα και φτάνω τώρα στην πληροφορία που μου είπε τυχαία φίλος, όπως την θυμόταν από διήγηση του αδελφού τού Αλέκου, του Οδυσσέα,  γνωστού δικηγόρου και Προέδρου του δημοτικού συμβουλίου Αθήνας στην μεταπολίτευση.  Αυτή την πληροφορία επιβεβαίωσα μόλις σήμερα και από άλλος μέλος της οικογενείας τους:

Περί τα μέσα της 10ετίας του 1950, δηλ. μόλις λίγα χρόνια μετά τη λήξη του εμφυλίου, κάποια γυναίκα άγνωστη στην οικογένεια Τσουκόπουλου, που δεν θέλησε να αποκαλύψει τα στοιχεία της, τους τηλεφώνησε και τους υπέδειξε με ακρίβεια το μέρος που είχαν θάψει τον Αλέκο, δίπλα από την εκκλησία στο Πλατανάκι.  Η οικογένεια αποφάσισε να βρει τα οστά του και τέσσερα μέλη της, η μάνα του, τα δύο αδέλφια του Οδυσσέας και Σωκράτης και η γυναίκα του αδελφού του, έφτασαν στην περιοχή. Από ένα σημείο και μετά έπρεπε να προχωρήσουν με μουλάρια,  πέρασαν από τον ΄Αγιο Βασίλη και έφτασαν στην εκκλησία στο Πλατανάκι. Βρήκαν και αναγνώρισαν από σημάδια που γνώριζαν τον σκελετό του.   ΄Εβαλαν τα οστά σε σάκο και πήραν το δρόμο της επιστροφής πάνω στα μουλάρια. Ξαναπερνούσαν αναγκαστικά από το χωριό του ΄Αγιο Βασίλη. Τότε, χωρίς τίποτα να το προμηνύει, αντίκρυσαν κόσμο μαζεμένο και κατά κάποιο τρόπο  παρατεταγμένο, άλλους στους δρόμους και άλλους στα μπαλκόνια και τις εισόδους των σπιτιών,  που κανείς από την οικογένεια  δεν γνώριζε από πού είχαν πληροφορηθεί ότι είχαν μεταβεί στο Πλατανάκι και ότι  μετέφεραν τα οστά του Αλέκου. Κι όλος αυτός ο κόσμος άρχισαν ένα αντάρτικο τραγούδι που ανατρίχιαζαν ακόμα και οι πέτρες. Η οικογένεια πάνω στα μουλάρια με τα οστά του Αλέκου, συνέχιζε την πορεία της και το ίδιο συνέχιζε το αντάρτικο τραγούδι μέχρι που βγήκαν από το χωριό. ΄Ετσι απέδωσαν οι ΑγιοΒασιλιώτες  τιμή στον αδικοχαμένο ταγματάρχη, ένα συγκλονιστικό κατευόδιο που όμοιό του δεν έχω δει ή διαβάσει, το ίδιο τραγικό με την συνταραχτικά τραγική περίπτωσή του.