Η ΑΛΩΣΙΣ ΤΗΣ ΤΡΙΠΟΛΙΤΣΑΣ και η συμβολή και συμμετοχή του Ιερού Κλήρου εις τον υπέρ της Ανεξαρτησίας Αγώνα

Προσλαμβάνουν δε βαθύτερον νόημα, και ιδιαιτέραν σημασίαν, όταν δι’ αυτών των γεγονότων, επιδιώκεται ο παραδειγματισμός των νεωτέρων γενιών, ως και η διδαχή του υπερτάτου καθήκοντος, και της θυσίας, υπέρ των ιδανικών του δικαίου και της Ελευθερίας.

Ο αγώνας των Ελλήνων δια την απελευθέρωσιν της Πατρίδος από τα δεσμά της δουλείας 400 χρόνων από τους Αγαρηνούς, αποτελούν ομολογουμένως περίλαμπρον γεγονός, της Εθνικής μας Ιστορίας, και κορυφαίον επίτευγμα του νεοσυσταθέντος Ελληνικού κράτους.

Εδώ απαραίτητα και διαχρονικά τα λόγια του Θρυλικού Γέρου του Μοριά Θεόδωρου Κολοκοτρώνη. «Η Επανάστασις η εδική μας, δεν ομοιάζει απ’ όσες γίνονται την σήμερον εις την Ευρώπην. Της Ευρώπης αί επαναστάσεις εναντίον των διοικήσεων των, είναι εμφύλιος πόλεμος. Ο εδικός μας πόλεμος ήτον ο πλέον δίκαιος, ήτον έθνος με άλλο έθνος, ήτον με έναν λαόν, όπου ποτέ δεν ηθέλησε να αναγνωρισθή ως τοιούτος, ούτε να ορκισθεί, παρά μόνο ότι έκαμε η βία».

Ο Σουλτάνος ηθέλησε ποτέ να θεωρήση τον Ελληνικόν λαόν ως λαόν, αλλ’ ως σκλάβους. Μίαν φοράν, όταν επήραμε το Ναύπλιο, ήλθε ο Άμιλτον να με ιδείμου είπε ότι: «Πρέπει οι Έλληνες να ζητήσουν συμβιβασμό, και η Αγγλία να μεστεύσει. Εγώ του αποκρίθηκα ότι: Αυτό δεν γίνεται ποτέ. «Ελευθερία ή Θάνατος». Εμείς καπιτά Άμιλτον, ποτέ συμβιβασμό δεν εκάμαμε με τους Τούρκους».

Εμείς είμαστε οι λεγόμενοι ‘‘κλέφται’’, τα φρούρια η Μάνη και το Σούλι και τα βουνά. Έτσι δεν ημίλησε πλέον.

Ο Ελληνικός λαός με μπροστάρηδες τους ενδόξους προγόνους μας, ευρέθη ενωμένος εις αρραγές μέτωπον, και επεδόθη εις τον «Ιερόν Αγώνα», με θέρμη και φρόνημα ακατάβλητον, με μόνον και κύριον σκοπόν να φέρει το φως, και την ελευθερίαν, εις τυραννουμένην Ελλάδα, την οποίαν απέπνιγαν επί τέσσαρας αιώνας, το σκότος και η δουλεία.

Ούτως επετεύχθη και επετελέσθη ένα θαύμα, του οποίου καθοριστική υπήρξε η συμβολή της Εκκλησίας μας, η οποία καθ’ όλην την διάρκειαν των ηρωικών αγώνων, συναγωνίσθη με το μαχόμενον ‘Εθνος, εν ονόματι της Χριστιανικής πίστεως. Η πίστις εις την βοήθειαν του Θεού, ήτο αχώριστος σύντροφος των αγωνιζομένων.

Άλλωστε ανέκαθεν η Ορθόδοξος Εκκλησία, δι’ ημάς τους Έλληνες, υπήρξε άρρηκτως συνδεδεμένη με το Έθνος, ο στυλοβάτης, ο ακρογωνιαίος λίθος όλων των Εθνικών αγώνων. Ανεδείχθη πάντοτε και ιδιαιτέρως εις χαλεπούς και δυσχείμερους καιρούς, η σώτηρα, η ασφαλής κιβωτός, και η κολυμβήθρα, η οποία αναβαπτίζει και διδάσκει τα ιδεώδη του Έθνους.

Αυτοί οι Λειτουργοί της, ο Ιερός Κλήρος, με ένθερμον ζήλον, και μετ’ εμπόνου φερεπονίας, ενίσχυον τους αγωνιστάς της Ελευθερίας. Συνεκακοπάθουν μαζί των, και πολλάκις εγένοντο ολοκαύτωμα, υπέρ της Ορθοδόξου πίστεως, και της Ελληνικής πατρίδος. Πιστοί τιμηταί των πατρίων, ανύστακτοι φρουροί, φλογεροί δια του λόγου εμψύχωναν τους αγωνιστάς, και πολλοί γενόμενοι ακόλουθοι των, εμάχοντο μαζί των.

Η παρουσία των υπήρξε ευεργετική. Ενεψύχωναν, και ανεπτέρωναν το αγωνιστικόν φρόνημα των μαχομένων. Εγλύκαινων τους πόνους των πληγωμένων, και μετέδιδαν την Θείαν Χάριν δια των μυστηρίων.

Πάντοτε τα λόγια της Εκκλησίας διαχρονικά: ‘‘αεί τη θυσία, έπεται η νίκη, και τω Σταυρώ ακολουθεί η Ανάστασις’΄.

Είναι όντως κατάδηλλον, ότι μια από τις αιώνιες επάλξεις της Ελληνικής ιστορίας, και γενικά του Ελληνισμού, είναι το 1821. είναι όντως η πιο φωτεινή.

 ‘‘Ένα λόγο έχω να σας πω, δεν έχω άλλον κανένα, μεθύστε με τα’ αθάνατο κρασί του 21’’.

Τετρακόσια ολόκληρα χρόνια πικρής σκλαβιάς. Το 1821 είναι το φωτεινό εκείνο ορόσημο, που υψώθη από αγράμματους κλέφτες και αρματωλούς, από πλήθος ανοργάνωτο, και σχεδόν άοπλο, αλλά και από θαρραλέους Κληρικούς, που όλοι μαζί, ως κύριον όπλον είχον την θερμουργόν πίστιν στην ελευθερίαν.

Οι αγωνιστές με μπροστάρη τον θρυλικόν Γέρο του Μοριά, Θεόδωρον Κολοκοτρώνην, που θεμελίωσαν την ελευθερίαν της Νεωτέρας Ελλάδος, δεν διέθετον τας στρατιάς του Δράμαλη.  Είχαν όμως ως πρωμετωπίδα, και ακατάβλητον δύναμιν, το εγερτήριον σάλπισμα του Θούριου του Ρήγα του Φεραίου του Βελεστινλή (Αντώνιος Κυριαζής).

« Ελάτε με έναν ζήλον σε τούτον τον καιρόν, να κάμνωνεν τον όρκον επάνω στον Σταυρόν, συμβούλους προκομμένους με πατριωτισμόν, να βάλωμεν εις όλα, να δίδουν ορισμόν, οι νόμοι ναν’ ο πρώτος και μόνος οδηγός, και της Πατρίδος μας ένας να γίνει οδηγός ».

Η σπίθα κρυμμένη στις στάχτες, σιγόκαιγε μέσα στις καρδιές των Ελλήνων. Η σπίθα που έγινε φωτιά για έναν ξεσηκωμό, για να αποτάξουν τον βαρύ ζυγό του Τούρκου κατακτητή.

Η άνοιξις του 1821 έφερε την ωρίμανση. Η Φιλική Εταιρεία έδωσε το σύνθημα για την έναρξη που άρχισε στις 23 Μαρτίου στην Καλαμάτα.

Άρχισε να αστράφτει το σπαθί, και να βροντά το καρυοφίλι.

Στην στεριά και στην θάλασσα αρχίζει ο Γολγοθάς της Ελληνικής Αναστάσεως.

Μέσα σε αυτήν την Επανάστασιν και τα κατορθώματα των αγωνιστών, εσημειώθει η παρουσία, η συμμετοχή, και η θυσία του Ιερού Κλήρου, που αποτελούσε συστατικόν στοιχείον, του μαρτυρουμένου Ελληνικού Έθνους.

Κλήρος που σημαίνει συνάντησις και ταύτισις της Εθνικής και της Χριστιανικής ψυχής. Στις στιγμές του ξεσηκωμού, ο Κλήρος και ο Κληρικός, ενδύεται εκείνο του Ιερού Ευαγγελίου, « την ψυχήν αυτού θύει υπέρ των προβάτων », γνωρίζοντας ότι αυτό είναι το ιερόν του καθήκον.

Μεγάλο το τίμημα που προσέφερε ο Ιερός Κλήρος, περιουσία, χρήμα, αίμα, όλα για τον αγώνα της ανεξαρτησίας του, και του λαού του.

Συγκίνηση προκαλεί η αυτοθυσία του αγωνιστού Ιερέως Ιωάννου Γεωργίου, γεννηθέντος εν Διστομίω το έτος 1781.

Πιστοποιητικόν του έτους 1865 μας πληροφορεί: « Πιστοποιούμεν οι υποφαινόμενοι κάτοικοι, της κωμοπόλεως Διστόμου, του Δήμου Διστομαίων, επί τη οριζομένη από τον Ποινικόν Νόμον ποινή, και επί τη υποχρέωση της πολιτικής αποζημιώσεως, ότι ο εφημέριος, Παππά Ιωάννης Γεωργίου, ηλικίας ετών ήδη 84, εις τον υπέρ Ανεξαρτησίας Ιερόν Αγώνα, ου μόνον πολιτικώς εθυσίασε, αλλά και στρατιωτικώς, υπηρέτησε την Πατρίδα, μη φειδόμενος ακόμη και την ζωή του.

Δίστομον τη α- Ιουνίου 1865

Πλείστα όσα τα παραδείγματα αγωνιστών Κληρικών. « Το όριον της ηλικίας δεν ημπόδισεν τους κληρικούς να υπηρετήσουν εις την επανάστασιν. Φωτεινό παράδειγμα ο Ιερεύς Ιωάννης Παπαχριστόπουλος εκ Γαλαξιδίου. Παρά το γήρας 75 ετών, χρημάτισεν ως αξιωματικός, φέρων μεθ’ εαυτού εξήκοντα στρατιώτας. Ετιμήθη με το αργυρούν Νομισματόσημον».

Ιερεύς Σακελλαρίου Ιωάννης (Στεμνίτσα Γορτυνίας).

 « Εις εκ των Ευυπολιπτοτέρων και πρακτικοτέρων της επαρχίας εκείνης, συνετέλεσεν εις τα υπέρ της Πατρίδος τα μέγιστα παντοίως. Υπηρέτησε με αξιέπαινον και σπάνιον ζήλον, πίστιν και προθυμίαν. Άμα υψώθει η Ελληνική Σημαία, πρώτος κατήχησε και εξώπλισε τους συμπολίτας του, οδηγήσας αυτούς εις την πολιορκίαν της Τριπολιτσάς ».

Συγκλονιστικόν το έγγραφον της 23ης Ιουνίου 1829, αναφερόμενον στον αγωνιστήν Ιερέαν, Γεώργιον Ξυνόπουλον εκ Φιλιατρών Τριφυλλίας: «αφιερώσας εαυτόν εις τας ανάγκας της Πατρίδος, υπέπεσεν εις εσχάτην δυστυχίαν, τρέχων κίνδυνον λιμοκτονίας, αυτός και η πολυάριθμος φαμέλλια του. Εις ανακουφισμόν απετόλμησε να προστρέξει εις τα φιλάνθρωπα και φιλελεήμονα σπλάχνα των ευσεβών και Ορθοδόξων χριστιανών».

Κατά τας 12 Μαίου 1826, ιερεύς τις ιεροπράτων εντός της Εκκλησίας ( Ο Προφήτης Ηλίας), εσφάγει από τους Άραβας επιδρομίσαντας, μη θέλοντας να εγκαταλείψει ατελείωτα τα Άχραντα Μυστήρια.

«Αρχή του Αγώνος του 1821».

 «Μόλις ήκουσαν την σάλπιγγα της Ελευθερίας διασαλπίζουσαν, και είδον την σταυροφόρον Σημαίον κυματούσαν, καταλιπόντες τα πάντα, αφοσίωσαν εαυτούς εις τας ανάγκας της Πατρίδος Κληρικοί τε και λαικοί».

Μακρύς ο κατάλογος των αγωνιστών Κληρικών

1.        Ιερεύς Δημήτριος Αναγνωστόπουλος (Κολλίνες Αρκαδίας). Έλαβε μέρος εις την Άλωσιν της Τριπολιτσάς.

2.      Ιερομόναχος Γαβριήλ Βασιλειάδης (Αιγίου), έλαβε μέρος εις την πολιορκίαν της Τριπολιτσάς.

3.      Ιερεύς Αθανάσιος Βλαχάκης (γεννήθηκε στο Νησί, σήμερα Μεσσήνη Καλαμών), εις την άλωσιν της Τριπολιτσάς.

4.      Αρχιμανδρίτης Δαμασκηνός Βρανόπουλος (Μυστράς Λακωνίας). Ηγωνίσθη μέχρι της πτώσεως του φρουρίου της Τριπολιτσάς.

5.       Περθεριώτης Γιώργιος (Περιθώρι Τριπόλεως). Πολέμησε στην πολιορκία της Τριπολιτσάς.

6.      Θεόκλητος Επίσκοπος Ανδρουβίστης (Πετροβούνι Μάνης 1758). Έλαβε μέρος στην πολιορκία της Τριπολιτσάς.

7.       Θησεύς Θεόφιλος (Κύπρος), εις την πολιορκίαν της Τριπολιτσάς.

8.      Παναγιωτόπουλος Νικόλαος (Καστανιά Λακωνίας). Καθ’ όλων το διάστημα της πολιορκίας της Τριπολιτσάς μέχρι της πτώσεως της.

9.      Ιερεύς Νικόλαος Δάρας (Παπαδάρας). Από Σέρβο Αρκαδίας παρευρέθει εις την μάχην της Τριπολιτσάς.

10.  Ιερεύς Πέτρος Διπλαράκος (Κόρσα Λακωνίας). Εις την πολιορκίαν του φρουρίου Τριπόλεως μέχρι της πτώσεως αυτού.

11.    Ιερεύς Αθανάσιος Σταφίδας (Αλευρού, χωριού στα ριζώματα του Ταυγέτου. Εις όλον το διάστημα της πολιορκίας της Τριπολιτσάς).

12.  Ιερεύς Μελέτιος Φραντζεσκάκης (Αερόπολις Λακωνίας) εις την της Τριπολιτσάς μάχην, μέχρι της αλώσεως.

Λοιπόν Κληρικοί εις τον Αγώνα.

1.            Ιερεύς Δημήτριος Φιλέρης (Σόλος Καλαβρύτων)

2.          Ιερεύς Ηλίας Χαριτάκης (Φλομοχώρι Γυθείου 1795) μαχόμενος επληγώθει εις την πλευράν.

3.          Αρχιμανδρίτης Ιερόθεος Χαριτάκης. Αδελφός του ανωτέρω. Μαχόμενος ετραυματίσθει.

4.          Γεώργιος Γαλανόπουλος (Κατσουλιά – Περδικονέρι Γορτυνίας)

5.           Παναγιώτης Γιαννακάκος (Αράχωβα Λακωνίας)

6.          Γεώργιος Σακελλίων (Τρίπολις)

7.           Δημήτριος Σταυρόπουλος (Χρισοβίτσι Αρκαδίας 1776) Εις εκ των προκριτοτέρων ιερέων της επαρχίας Καρυταίνης

8.          Δημήτριος Κατσαρδής (Σουδενά Καλαβρύτων)

9.          Ιωάννης Κορομηλάς (Πολιανή Μεσσηνίας)

10.      Νικόλαος Κορομηλάς ( Πολιανή Μεσσηνίας)

11.        Παναγιώτης Κουλουράς (Τρόπαια Αρκαδίας)

12.      Στέφανος Κουμουντζάκης – Παπαστέφανος (Ανώγεια Σπάρτης)

13.      Δαμασκηνός Κουσκουρής (Συλίβαινα Αχαίας)

14.      Αντώνιος Κωτσάκης (Αλωνίσταινα Αρκαδίας 1784)

15.       Ιωάννης Λαδάς (Καστανιά Σπάρτης)

16.      Αντώνιος Παπαγιαννόπουλος (Φίλια Κλειτορίας)

17.       Σπύρος Παπαθανασόπουλος (Πριόλιθος Καλαβρύτων)

18.      Παπαιωάννης (Λυκούρια Κλειτορίας)

19.      Οικονόμος Παπακανελλόπουλος (Δρυμός Κλειτορίας)

20.    Αθανάσιος Παπαμιχελόπουλος (Βλαχοράφτη Γορτυνίας)

21.      Δημήτριος Παπαχριστόπουλος (Πάλουκας Αργολίδος)

22.     Πηλάλας Σταύρος (Λακωνία)

23.     Κων/νος Σακελλαράκης (Ευρύσθενα Λακωνίας 1784)

24.     Ιερεύς Στέργιος (Καρνέσι, σημερινή Κλειτορία)

25.     Δημήτριος Σακελλάριος (Καλτεζές Αρκαδίας)

26.     Δημήτριος Σακελλάριος (Μεσορούγι Καλαβρύτων)

27.     Σπύρος Σακελλάριος (Βερσίτσι, Σειραί Καλαβρύτων)

28.     Αναστάσιος Σακελλαρίου (Στρέζοβα, Δάφνη     Καλαβρύτων)

29.     Μιχαλιάδης Καλλίνικος (Ηγούμενος Ιεράς Μονής Κανδύλας Μαντινείας)

30.    Οικονομόπουλος Κων/νος (Λειβάρτζι Καλαβρύτων)

31.      Οικονομόπουλος Πολυχρόνης (Ζιγοβίστι Αρκαδίας)

32.     Οικονόμου Αθανάσιος (Κούτελη Καλαβρύτων)

33.     Οικονόμος Σταμάτιος (Λυκούρια Αχαίας)

34.     Οικονόμου Αγάπιος (Ηγούμενος Στεμνίτσας)

35.     Οικονόμου Βασίλειος (Στεμνίτσα)

36.     Οικονόμου Ιωάννης (Στεμνίτσα)

37.     Οικονόμου Κων/νος (Ζαρούχλα Αχαίας)

38.     Οικονόμου Κων/νος (Μαγούλιανα Αρκαδίας 1786)

39.     Οικονόμου Νικόλαος (Φίλια Καλαβρύτων)

40.    Παναγιωτακόπουλος Δημήτριος (Βαλτεσινίκο)

41.      Διαμαντόπουλος Νικόλαος (Ευρύσθενα Λακωνίας)

42.     Δρούγας Γεώργιος (Αράχωβα Λακωνίας)

43.     Καντζάρης Ιωάννης (Κονιδίτσα Λακωνίας)

44.     Γκολέμης Παναγιώτης (Παλαιοπαναγιά Λακεδαίμονος)

45.     Θεοδωρόπουλος Γεώργιος (Συρμώνι–Πριόλιθος Καλαβρύτων)

46.     Αρχιμανδρίτης Αθανασόπουλος Ιερόθεος (Τρίπολις 1785)

47.     Καρμίρης Ιωάννης (Λογκάστρα Σπάρτης 1796)

48.     Κούνας Αθανάσιος

          Εδώ θα σταθώ να παραθέσω αυτούσια τα συγκλονιστικά λόγια της πολυγράφου, ΕΛΙΣΑΒΕΤ ΜΟΥΤΖΑ – ΜΑΡΤΙΝΕΓΚΟΥ (Ζάκυνθος 1801-1831) μας λέγει: Έρχεται ο ποτέ διδάσκαλός μου Θεοδόσιος Δημάδης, και μας κάμνει γνωστόν με πολλήν την χαράν, πως οι Γραικοί ανήγειραν τα όπλα εναντίον των Οθωμανών (25ης Μαρτίου).

          Εγώ εις τα λόγια του, άναψε το αίμα μου να ζεστάνη, επεθύμησα από καρδίαν να ήθελε ημπορώ να τρέξω, δια να δώσω βοήθειαν δι’ ανθρώπους, όπου δι άλλο δεν επολεμούσαν, παρά δια την θρησκείαν και δια Ελλάδα, και δια εκείνην την ποθητήν ελευθερίαν.

          Επεθύμησα είπε, από καρδίας, αλλά εκοιτούσα τους τοίχους του σπιτιού, όπου με εκρατούσαν κλεισμένην, εκοίταξα τα μακρυά φορέματα της γυναικείας σκλαβίας, και ενθυμήθηκα πως είμαι γυναίκα, αλλά δεν έπαψα όμως από το να παρακαλέσω τον Ουρανόν, δια να ήθελε να βοηθήσει να νικήσουν, και να αξιωθώ και εγώ η ταλαίπωρος, να ιδώ εις την Ελλάδα επιστρεμμένην την Ελευθερίαν. « Ελληνική Γενική Ανθολογία, Σπύρος Μελάς».

          Από την άλλη πλευρά διαχρονικά τα λόγια του Γερού του Μοριά, Θεόδωρου Κολοκοτρώνη.

          Αδελφοί κάτοικοι Αρκαδίας

«Η ώρα έφθασε, το στάδιον της δόξας και της ελευθερίας ηνοίχθη, τα πάντα εδικά μας, και ο Θεός του παντός μεθ’ ημών έσεται. Μη πτοηθείτε εις το παραμικρόν. Σεις είσθε ατρόμητοι και των προγόνων μας απόγονοι. Γενικώς οπλισθείτε με ανοικτά μπαιράκια, και τρέξατε εναντίον των εχθρών της πίστεως και της πατρίδος».

          Εν Σκάλα την 23 η Μαρτίου 1821. 1ον έτος της Ελευθερίας.

Θεόδωρος Κλοκοτρώνης, Γρ. Δικαίος.

« Οι Έλληνες, δεν θα πρέπει να αναμένωμεν βοήθειαν από τους ξένους, για ότι πράξαμε, θα πρέπει να τα κάμωμε μόνοι μας».

Ο Σπύρος Μελάς γράφει: « Φως άστραψε μέσα του. Η ιδέα της Πανελλήνιας συνομωσίας, που να ενώνη πολιτικούς και Ιερωμένους, εμπόρους και ναυτικούς, οπλαρχηγούς και προεστούς.

          Είδε μπροστά του τον δρόμον του λυτρωμού.

          1818. Μυείται στην Φιλική Εταιρεία, και δίνει το φοβερό όρκο:«Γύρεψε την στιγμή να ορκισθή. Απάνω σ’ ένα παλιο σκεβρωμένο εικονοστασάκι, έβαλε το πλατύ μεγάλο χέρι του ο ελευθερωτής των ραγιάδων να δώσει τον όρκο. Είναι γονατιστός σκυμμένος, μπροστά στο μεγαλείο της ιδέας. Το μισόφωτο της Εκκλησίας εξαυλώνει τις μορφές. Κορμιά δεν υπάρχουν. Ψυχές λειτουργάνε».

          Απ’ αρχής ο Κολοκοτρώνης προσδιώρισε επιτυχώς τον στρατηγικόν σκοπόν της Επαναστάσεως, ο οποίος ήτο η εξόντωσις των δυνάμεων κατοχής στον Μοριά. Για την επίτευξιν αυτού του σκοπού, επέλεξε και επέμενε να καταληφθεί πρώτα η Τρίπολις, και μετά να πλήξουν τις περιφερειακές φρουρές των Τούρκων. Και τούτο διότι η Τριπολιτσά, ήτο Διοικητικόν και στρατιωτικόν κέντρον των Τούρκων στον Μοριά.

          Ο αποκλεισμός της Τριπολιτσάς, ο οποίος άρχισε κατ’ Απρίλιον 1821, και οι νικηφόρες μάχες στο Βαλτέτσι και την Γράνα, κατά Μάιον και Αύγουστον αντιστοίχως, δια των οποίων επετεύχθη περίσφυγξις της πολιορκούμενης πόλεως, είναι έργο του Κολοκοτρώνη. Εις τον ίδιον οφείλεται και η απελευθέρωσις της Τριπολιτσάς, για να πνεύσει έκτοτε άνεμος ελευθερίας.

          Η μάχη της Γράνας υπήρξε αποτελεσματική εις την πτώσιν της Τριπολιτσάς, διότι έκτοτε οι Τούρκοι δεν ετόλμουν να εξέλθωσιν αυτής και εμαστίζοντο ανηλεώς από την πείναν. Οι Έλληνες ενθαρρυθέντες επλησίασαν τα οχυρώματα των μέχρι βολής τουφεκίου.

          13 Μαίου 1821. Η πρώτη νίκη στο Βαλτέτσι. Λέγει ο Κολοκοτρώνης:«Δώδεκα , δεκατρείς Μαΐου ήταν. Είκοσι τρεις ώρες εβάσταξε ο πόλεμος. Εκείνος ο πόλεμος εστάθη η ευτυχία της Πατρίδος. Αν εχαλιόμεθα εκινδυνεύαμε να μην κάνωμε ορδί πλέον».

          Ο Παναγιώτης Κεφάλας, και ο Παπατσώνης ήσαν εις την μάχην του Βαλτετσίου.

          Από την εν Βαλτετσίω μάχην μέχρι της Αλώσεως της Τριπολιτσάς, συνήφθησαν 20 περίπου μάχαι κατά της οποίας εφονεύθησαν 1500 και πλέον Τούρκοι, και εφονεύθησαν ή επληγώθησαν 150 Έλληνες.

          Τα πρώτα σημάδια έγιναν γνωστά στους Τούρκους. Κάποιοι πρόδωσαν, ότι οι μπαρουτόμυλοι στην Δημητσάνα άρχισαν να λειτουργούν πυρετωδώς. Δείγμα εξοπλισμού των αγωνιστών όταν έμαθαν τις πρώτες νίκες των Ελλήνων αναστατώθηκαν.

          Το σπουδαιότερον ότι επέκειτο η συγκέντρωσις των Αρχιερέων και προκρίτων για τα μελλούμενα.

          Γνωρίζοντας αυτά τα σχέδια οι Τούρκοι, έξαλλοι γενόμενοι, έθεσαν τρία σκληρά μέτρα προς υλοποίησιν.

          Α. Ο Μητροπολίτης Τριπολιτσάς Δανιήλ έλαβε την εντολήν να περιάγεται τας επαρχίας και να μιλά στους Χριστιανούς για υποταγή στον Σουλτάνο. Ο ηρωικός Μητροπολίτης έπραξε το αντίθετον. Με πύρινα λόγια και ζέουσα πίστη, να ομολογεί εις τους πληγωμένους Χριστιανούς για την υποταγή στην Εκκλησία.

          Β. Εδόθη στον Χουρσίτ Πασά, η άδεια και η εντολή να θανατώνει όποιος εκινείτο για επανάσταση. (Αρχιερείς, Πρόκριτοι, Όμηροι).

          Γ. Εκλήθησαν οι Αρχιερείς, οι Πρόκριτοι οι επιφανείς και λόγιοι να κλεισθούν στις φυλακές της Τριπολιτσάς.

          Έπρεπε λοιπόν ο ιερός Κλήρος να δώσει την ψυχήν ‘‘αυτού λύτρον αντί πολλών’’.

          Προσήχθησαν εις τας κρύας και παγεράς φυλακάς της Τριπολιτσάς (κοινώς μπουντρούμια : ‘‘Δανιήλ Μητροπολίτης Τριπολιτσάς, Γερμανός Μητροπολίτης Χριστιανουπόλεως το επώνυμό του Ζαφειρόπουλος, Χρύσανθος Μονεμβασιάς (ονομά του Παναγιώτης 1789). Διηύθυνε τα της Φιλικής Εταιρείας στην Πελοπόννησο. Πέθανε από τις κακουχίες προ της απελευθερώσεως της Τριπολιτσάς. Μελέτιος Μητροπολίτης Σπάρτης. Γρηγόριος Επίσκοπος Αργολίδας (πέθανε προ της απελευθερώσεως. Κύριλλος Μητροπολίτης Κορίνθου.

          Επίσκοποι

-               Ιωσήφ Επίσκοπος Ανδρούσης (Δημητσάνα 1775). Μυήθηκε στην Φιλική Εταιρεία. Ήταν μεταξύ των πρώτων Αρχιερέων και προκρίτωνπου φυλακίσθησαν, και ελευθερώθηκε όταν η πόλις περιήλθε στα χέρια των Ελλήνων (23-9-1821). Διετέλεσε ως Υπουργός Θρησκείας από το 1821-1825.

-               Φιλόθεος Επίσκοπος Δημητσάνης.

-               Φιλάρετος Επίσκοπος Ωλένης.

          Ιερείς, Διάκονοι και λαϊκοί.

          Ένα φοβερό μαρτύριο ξεκίνησε για τους έγκλιστους, από τον Φεβρουάριον του 1821 έως τις 23 Σεπτεμβρίου του αυτού έτους.

          Στο διάβα αυτό των 8 μηνών, κατάντισαν πραγματικά φαντάσματα. Πείνα, κακουχίες, μαρτύρια, όλα μαζί συνέθεταν μια εξοντωτική κατάσταση. Μάτια βαθουλωμένα να κοιτάζουν στο πουθενά . Κορμιά αποστεωμένα. Σχεδόν τυφλοί ζούσαν την δική τους τραγωδία  μέσα στην ειρκτή.

          Αποτέλεσμα. Ελάχιστοι επέζησαν. (Ο Τριπολιτσάς Δανιήλ , ο Κορίνθου Κύριλλος, ο Ανδρούσης Ιωσήφ ). Οι υπόλοιποι δεν έζησαν για να χαρούν την δική τους ελευθερία και την ελευθερία  του Γένους, έστω πληγωμένοι και ταλαιπωρημένοι.

          Είναι κατάδηλλον ότι το μαρτύριον των Αρχιερέων και των Προκρίτων εις τας φυλακάς της Τριπολιτσάς, ως και ο θάνατος των, είχε τα ίδια ευεργετικά πλεονεκτήματα για την έκβασιν του αγώνα, όμοια με τον θάνατον του Πατριάρχου Γρηγορίου του Ε’ στην Κωνσταντινούπολη.

          Όπως γράφει ο Τερτσέτης. Τα μεγάλα πνευματικά αναστήματα, οι μεγάλοι ηγέτες, προτιμούν τον θάνατον, από την σωτηρίαν, μια σωτηρίαν επίπλαστη και ψεύτικη,.

          Παραθέτω τα λόγια του Πατριάρχη, όπως τα διεφύλαξε ο Τερτσέτης:«Μη με προτρέπετε να φύγω. Μάχαιρα θα περάσει στους δρόμους της Κωνσταντινουπόλεως και πέριξ αυτής. Θέλετε να καταφύγω σε ένα αρχοντικό σπίτι, και να ακούω από εκεί, πως οι δήμιοι κατακρεουργούν τον χριστιανικόν λαόν; ΟΧΙ. Δια τούτο είμαι Πατριάρχης δια να δώσω το αίμα μου, και να σώσω το Έθνος μου. Ο θάνατός μου θα ωφελήσει περισσότερον παρά η ζωή μου. Οι Έλληνες, ‘‘οι άνδρες’’, θα πολεμήσουν με μεγαλυτέραν μανίαν και ενθουσιασμόν. Ας μην γίνω η χλεύη των ζώντων. Δεν θα ανεχθώ να περνώ από τους δρόμους της Οδυσσού, της Κερκύρας, η της Αγκώνας, και να δακτυλοδεικτούν λέγοντας:

‘‘Ιδού ο φονεύς Πατριάρχης’’»

       Στις 12/09 ο Καϊμακάμης και λοιποί αγάδες, βλέποντας ότι οι Έλληνες τους περικύκλωσαν πολύ και φοβούμενοι την έφοδο, ζήτησαν από τον Υψηλάντη και τους άλλους αρχηγούς διαπραγματεύσεις για παράδοση. Στις 23/09, Παρασκευή πρωί, οι Τούρκοι είχαν χαλαρώσει την άμυνα τους επειδή είχαν συναθροιστεί, με διαταγή του Κεχαγιά-μπεη, για συνέλευση. Στην τάπια της πύλης του Ναυπλίου, μπροστά από την Εκκλησία της Αγια-Σωτήρας, όπου φρουρούσαν Αγιοπετρίτες και Τσάκωνες, ανέβηκε με τέχνασμα ο Πραστιώτης μικροκαπετάνιος Μανόλης Δούνιας, «ανήρ πνεύματος και πονηρίας», μαζί με τους Σπετσιώτες Αν. Αβραντίνη και Γκ. Ρουμάνη και έστρεψαν τα κανόνια  με στόχο το Σεράγι. Άνοιξαν έπειτα την πύλη του Ναυπλίου και απ’ αυτής, χείμαρρος ακράτητος, ξεχύθηκαν οι Έλληνες άτακτοι, οι διψασμένοι για εκδίκηση και λάφυρα. Σύγχρονα σχεδόν, αλλοι οπλοφόροι έμπαιναν από τις άλλες έξι πύλες, του Σαραγιού, του Μυστρά (Κεφάλας, Παπατσώνης) κλπ. Πάνω από την πόλη άρχισε να υψώνεται μια φρικτή βοή, συνθεμένη από τις οιμωγές των θυμάτων και από τις κραυγές των νικητών. Οι δρόμοι είχαν γεμίσει πτώματα. «Το αλογό μου από τα τείχη έως τα σαράγια δεν πάτησε γη», γράφει ο Κολοκοτρώνης, ο «άνθρωπος της Επανάστασης», στα απομνημονεύματά του.

       Κατά την άλωση 8.000 Τούρκοι θανατώθηκαν, όπως υπολογίζει ο Σκώτος φιλέλληνας Gordon, ενώ άλλοι, πολύ περισσότεροι, επίσημοι και μη, αιχμαλωτίσθηκαν κατά τις υπερβολικές ίσως ειδήσεις του Ιω. Φιλήμωνα. Οι απώλειες των Ελλήνων ήταν 300νεκροί. Οι φλόγες, γράφει ο αυτόπτης μάρτυρας Raybaud (Γάλλος αξιωματικός που βοήθησε στην οργάνωση του πυροβολικού) «τινάζοντας με μανία στον αέρα από πολλά μέρη της πόλης… Ήταν μια κόλαση φωτιάς και αίματος…» (ΕΛΛΗΝΙΚΑ ΥΠΟΜΝΗΜΑΤΑ, ΑΦΟΡΩΝΤΑ την ΕΛΛΗΝΙΚΗΝ ΕΠΑΝΑΣΤΑΣΙΝ (1821-1827) – Σελίδα 15.

  ‘‘23η Σεπτεμβρίου 1821. Η Τριπολιτσά εάλω’’. Ναι ήταν μια συνταρακτική αλήθεια. Ο Παναγιώτης Κεφάλας ο λεοντόκαρδος ήρωας, με το ένα χέρι το σπαθί, και με το άλλο αναρριχάται το τείχος, μαζί με έναν κληρικό, και στήνουν την Ελληνική Σημαία επί του τείχους της Τριπολιτσάς. Αυτό ήταν.

          Ο Διονύσιος Σολωμός, ο Εθνικός μας ποιητής μας περιγράφει, το τι έγινε στην άλωση:

Ιδού εμπρός σου ο τοίχος στέκει

της αθλίας Τριπολιτσάς

τώρα τρόμου αστροπελέκι

να της ρίξης πιθυμάς.

Λίγα μάτια, λίγα στόματα

θα σας μείνουνε ανοιχτά,

για να κλαύσετε τα σώματα

που θε νάβρη η συμφορά.

Κατεβαίνουνε, και ανάφτει

του πολέμου αναλαμπεί

το τουφέκι ανάβει, αστράφτει

λάμπει κόφτει το σπαθί.

Αποκρίνονται, και η μάχη

έτσι αρχίζει, όπου μακρυά

από ράχι εκεί σε ράχι

αντιβουίζει φοβερά.

Και οι βροντές με το σκοτάδι

όπου αντίσκοφτε η φωτιά

επαράσταιναν τον Άδη,

που εκαρτέρειε τα σκυλιά.

Κοίτα χέρια απελπισμένα

πως θερίζουνε ζωές!

Χάμου πέφτουνε κομμένα

Χέρια, πόδια, κεφαλές.

Ολιγόστευαν οι σκύλοι,

και Α λ λ ά εφώναζαν Α λ λ ά

και των Χριστιανών τα χείλη,

φ ω τ ι ά εφώναζαν φ ω τ ι ά.

Σαν ποτάμι το αίμα εγίνη

και κυλάει στη λαγκαδιά,

και το αθώο χόρτο πίνει

αίμα αντίς για τη δροσιά.

Ήταν τόσοι! Πλέον το βόλι

εις τα αυτιά δεν τους λαλεί.

Όλοι χάμου εκείτοντ’ όλοι

εις την τέταρτην αυγή.

Της αυγής δροσάτο αέρι

δεν φυσάς τώρα εσύ πλιό

στων ψευδόπιστων το ααστέρι

φύσα, φύσα εις το ΣΤΑΥΡΟ.

(Ύμνος εις την ελευθερίαν).

          Εμείς όμως Κλήρος και λαός οφείλομεν, και έχομεν την ιεράν υποχρέωσιν, να αποτίωμεν φόρον τιμής και ευγνωμοσύνης, εις τους πεσόντας στα πεδία των μαχών αγωνιστάς κληρικούς. Να εξαίρωμεν σε τόνους υψηλούς και να επαναλαμβάνωμεν ότι:

§        Δεν θα βλέπαμε ελευθερωμένη Τριπολιτσά

§        Επαναστετημένη Πελοπόννησο

§        Ανεξάρτητη Ελλάδα.

          Εάν το μαύρο ράσσο δεν βαφόταν κόκκινο από τα αίματα, εάν το κορμί δεν εγένετο κόσκινο από τα μαρτύρια των Αγαρηνών, εάν δεν είχαμε ένα νέφος Νεομαρτύρων, δεν θα είχαμε και ελευθερωμένην Ελλάδα.

          Εάν οι κληρικοί δεν ήσαν αγωνιζόμενοι και χειρί και ποσί και πάση δυνάμει’’, και ‘‘δράξαντες τον Σταυρόν και τα όπλα ανά χείρας έδραμον εις διαφόρους μάχας’’.

          Πρωτομάρτυρας της λευτεριάς ο Κληρικός, τρέχει παντού πρώτος και διδάσκει με το παράδειγμα του πολλά πεδία μαχών, οι κληρικοί τα πότισαν αφειδώλευτα με το τίμιον αίμα τους.

          Να διασαλπίζεται ότι η Άλωσις της Τριπολιτσάς, καθαγιάζεται με το μαρτύριον των εγκλείστων Αρχιερέων εις την ειρκτήν της.

          Τεράστια η προσφορά του Ιερού κλήρου. Ούτως ημπόδισε τους τυρράνους να εξολοθρεύσουν τον δύστυχον τον ραγιά. Τα Μαρτυρολόγια και τα Συναξάρια γέμουσι από άγιες και ιερές μορφές, Πατριαρχών, Μητροπολιτών, Επισκόπων, Ιερέων, Διακόνων, Μοναχών που έπεσαν μαχόμενοι.

          Οι μεγάλες στιγμές των Αγώνων του Έθνους, οφείλονται κατά πρώτον λόγον, εις τις μεγάλες θυσίες, τους μεγαλειώδους θανάτους των αγωνιστών Κληρικών.

          Συγκλονιστικόν το ακόλουθον απόσπασμα αναφερόμενον εις γέροντα αγωνιστήν Ιερέα.

          «Ζήλω πάντοτε κινούμενος, υπέρ ελευθερίας της Πατρίδος, ουκ επ’ ελάχιστον επαύσατο, ανέκαθεν υπέρ των κοινή συμφερόντων του Γένους μας, και λόγοις και έργοις, και αναλώμασιν ιδίοις, εις τοις πάσι γνωστόν, μετά δε την Επανάστασιν, ου μόνον υστερήθη όλης της περιουσίας του ικανώς ποσότητος ούσης, αλλά και εις πολλάς περιστάσεις διακινδύνευσε και αυτήν την ζωήν. « Όπου μέχρι της σήμερον (τότε δηλαδή), διαμένει, έχων στέγην τηνΕλληνικήν του Ουρανού ατμόσφαιραν, και τάπητα το Ελληνικόν έδαφος».

          Ο Ελληνικός λαός ενωμένος σαν το καρπισμένο δεμάτι, σε ώρες κρίσιμες για την Ελλάδα, δύναται να επιτύχει τα πάντα. Δεν αργεί όμως να σβήσει από την αράθυμη μνήμη του, ιστορικά γεγονότα, που γράφτηκαν με ανεξίτηλα χρύσα γράμματα εις τας δέλτους της ιστορίας μας.

          Μιας ιστορίας που προσπαθούν ψευτοκουλτουριάρηδες καινοτόμοι νεωτερισταί, νεογενίτσαροι, να διαστραβλώσουν, να κολοβώσουν και τέλος να απαλείψουν ιστορικά γεγονότα.

          Αν και απελευθερώθηκε η Πελοπόννησος, και δαφνοστολίστηκε η Τριπολιτσά, και γίναμε κράτος μικρό μεν, αλλά δυνατό και κραταιό, έσβησε η προσφορά και οι αγώνες του Ιερού Κλήρου.

          ‘‘Οι τύμβοι των οστέων αυτών τα όρια της Πατρίδος γης φυλάττουσι, τα δε αυτών τίμια αίματα της Ελευθερίας ημών, το δέντρον αρδεύουσιν’’.

          Η ιστορία παντός Έθνους είναι το μνημείον, επί του οποίου κεχαραγμένα υπάρχουσι τα κατορθώματα, τα πλημμελήματα, και η αρετή των προγόνων του. Είναι το κάτοπτρον εις ο ενοπτριζόμενοι οι μεταγενέστεροι, τα μεν καλά οφείλουσι να μιμώνται και προάγουσιν, αποφεύγουσι δε τα εναντία.

          Δια να είναι δε η ιστορία όσον ένεστιν αλάνθαστος κανών, και ασφαλής οδηγός της εθνικής πορείας, πρέπει να περιέχει αλήθειες, να περιγράφει τα πράγματα τοιαύτα οια γεγόνασιν, απαθώς και αποπροσωπολήπτως. ΄΄ΕΛΛΗΝΙΚΑ ΥΠΟΜΝΗΜΑΤΑ, ΑΦΟΡΩΝΤΑ) την ΕΛΛΗΝΙΚΗΝ ΕΠΑΝΑΣΤΑΣΙΝ (1821-1827). Σελ.15

          Η ιστορία του Έθνους μας, είναι πρωταρχικό και ανυπόστατο στοιχείο της Εθνικής μας υπάρξεως, και σηματοδοτεί ευκρινώς την περαιτέρω Εθνική μας πορεία.

          Η Εθνική Ελληνική ψυχή μένη ατόφια, μέσα στον αέναον χρόνον, η ίδια, και ομιλεί μέσα στην καινούργια εποχή « NEW EPOCH», με αναλλοίωτη την αιωνόβια φωνή της.

...